Gods Vaderhart 23098 Gods Vaderhart.indd 123098 Gods Vaderhart.indd 1 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
Gods Vaderhart De God die Jezus openbaarde HENK ROTHUIZEN met illustraties van Peter Hofland Naam van Auteur (zoals op de cover) Titel van het boek zoals op de cover Scholten Uitgeverij 23098 Gods Vaderhart.indd 323098 Gods Vaderhart.indd 3 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
Gods Vaderhart De God die Jezus openbaarde HENK ROTHUIZEN met illustraties van Peter Hofland Naam van Auteur (zoals op de cover) Titel van het boek zoals op de cover Scholten Uitgeverij 23098 Gods Vaderhart.indd 323098 Gods Vaderhart.indd 3 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28 Zoals door Jezus geopenbaard
7 Voorwoord bij de illustratie op de omslag Gods Vaderhart is geen nieuwtje van de 21ste eeuw, een opzien barend nieuw thema aan het geloofsfront. In en door alle eeuwen van het Christendom is dit thema aan de orde geweest. Maar altijd en ook nu gekoppeld aan de vaderbeelden, die een cultuur met zich meebrengt. Iedere cultuur en ieder tijdsvak kent zijn eigen invulling van wat het betekent een ‘vader’ te zijn, met hele positieve en hele negatieve kanten. Dit boek is dus geen boek met nieuwe ideeën over God als Vader, eerder een oppoetsen van een aloud thema naar onze tijd. Daarom zijn in de illustraties aloude en overbekende meesterwerken in de christelijke kunst als voorbeeld genomen, om net als dit boek een aloud voorbeeld van een nieuw hedendaags jasje te voorzien. De tekst in de taal van nu, de illustraties in een kunststijl van nu: popart. 23098 Gods Vaderhart.indd 723098 Gods Vaderhart.indd 7 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
7 Voorwoord bij de illustratie op de omslag Gods Vaderhart is geen nieuwtje van de 21ste eeuw, een opzien barend nieuw thema aan het geloofsfront. In en door alle eeuwen van het Christendom is dit thema aan de orde geweest. Maar altijd en ook nu gekoppeld aan de vaderbeelden, die een cultuur met zich meebrengt. Iedere cultuur en ieder tijdsvak kent zijn eigen invulling van wat het betekent een ‘vader’ te zijn, met hele positieve en hele negatieve kanten. Dit boek is dus geen boek met nieuwe ideeën over God als Vader, eerder een oppoetsen van een aloud thema naar onze tijd. Daarom zijn in de illustraties aloude en overbekende meesterwerken in de christelijke kunst als voorbeeld genomen, om net als dit boek een aloud voorbeeld van een nieuw hedendaags jasje te voorzien. De tekst in de taal van nu, de illustraties in een kunststijl van nu: popart. 23098 Gods Vaderhart.indd 723098 Gods Vaderhart.indd 7 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
8 9 TER OVERDENKING God schiep de mens als zijn evenbeeld… mannelijk en vrouwelijk schiep Hij de mensen (Gen 1:27) 1. Wat betekent dit voor jou? 2. Wat ervaar jij bij de aanraking van de vingers van God en de mens? 3. Kijk eens naar de omgevingskleuren - rood en grijs - wat vertelt je dit? Michelangelo, de schepping van Adam in de Sixtijnse Kapel is een ultiem christelijke kunstwerk, mega- bekend. Een prachtig en pakkend voorbeeld om op mijn manier , lees: in christelijke popartstijl, te probe- ren om te zetten. Toen Henk me vroeg de illustraties voor zijn boek te maken, kreeg ik al snel het idee om uit eerbied naar illustere voorgangers in de christe- lijke kunst zoals dat heet ‘leentjebuur’ te doen. Hun overbekende beelden probeerde ik op z’n Peters uit te voeren. Daarbij was belangrijk om het modern aan te pakken. Popart, de belichaming van laagdrempelige reclame, dichtbij de mens als uitgangspunt voor com- putertekeningen over Jezus, over God, Abraham, Adam en Eva, Maria. Ja, als een soort laagdrempelige reclame, God dichtbij de mens. Ik beschouw het als een enorme uitdaging in de voetsporen te treden van Michelangelo, Roebljov, Titiaan, Rembrandt. Ik hoop iets toe te voegen in deze tijd aan hun krachtige werk, in ieder geval iets van nu en religieus. Ik beschouw het als christen en als kunstenaar een uitdaging en een bevestiging. 23098 Gods Vaderhart.indd 923098 Gods Vaderhart.indd 9 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
8 9 TER OVERDENKING God schiep de mens als zijn evenbeeld… mannelijk en vrouwelijk schiep Hij de mensen (Gen 1:27) 1. Wat betekent dit voor jou? 2. Wat ervaar jij bij de aanraking van de vingers van God en de mens? 3. Kijk eens naar de omgevingskleuren - rood en grijs - wat vertelt je dit? Michelangelo, de schepping van Adam in de Sixtijnse Kapel is een ultiem christelijke kunstwerk, mega- bekend. Een prachtig en pakkend voorbeeld om op mijn manier , lees: in christelijke popartstijl, te probe- ren om te zetten. Toen Henk me vroeg de illustraties voor zijn boek te maken, kreeg ik al snel het idee om uit eerbied naar illustere voorgangers in de christe- lijke kunst zoals dat heet ‘leentjebuur’ te doen. Hun overbekende beelden probeerde ik op z’n Peters uit te voeren. Daarbij was belangrijk om het modern aan te pakken. Popart, de belichaming van laagdrempelige reclame, dichtbij de mens als uitgangspunt voor com- putertekeningen over Jezus, over God, Abraham, Adam en Eva, Maria. Ja, als een soort laagdrempelige reclame, God dichtbij de mens. Ik beschouw het als een enorme uitdaging in de voetsporen te treden van Michelangelo, Roebljov, Titiaan, Rembrandt. Ik hoop iets toe te voegen in deze tijd aan hun krachtige werk, in ieder geval iets van nu en religieus. Ik beschouw het als christen en als kunstenaar een uitdaging en een bevestiging. 23098 Gods Vaderhart.indd 923098 Gods Vaderhart.indd 9 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
11 Inleiding Het Vaderhart van God is een onderwerp dat uit de pastorale hoek van het hedendaagse christendom tot ons is gekomen. Niet als theologisch begrip, maar God als Vader leren kennen - een pastorale reis, die veel mensen geholpen heeft in het ontdekken van wie God is en wie zij zelf mogen en kunnen zijn. In 1986 schreef ik daarover in Vader, wie ben ik?, een boek dat nog steeds in de handel is en veel mensen tot pasto- rale hulp heeft gediend. Het Vaderhart van God is niet alleen een moo i thema, het is ook een fundamenteel onderdeel van ons g eloof. We bidden immers ‘het onze Vader’. Toch kom je in de theologie het vaderhart van God niet snel als leerstuk tegen. Dat is op zijn minst vreemd te noemen wanneer je beseft dat het juist dit aspect was dat Jezus in de problemen bracht met de religieuze macht van zijn tijd en leidde tot zijn kruisdood. 23098 Gods Vaderhart.indd 1123098 Gods Vaderhart.indd 11 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
11 Inleiding Het Vaderhart van God is een onderwerp dat uit de pastorale hoek van het hedendaagse christendom tot ons is gekomen. Niet als theologisch begrip, maar God als Vader leren kennen - een pastorale reis, die veel mensen geholpen heeft in het ontdekken van wie God is en wie zij zelf mogen en kunnen zijn. In 1986 schreef ik daarover in Vader, wie ben ik?, een boek dat nog steeds in de handel is en veel mensen tot pasto- rale hulp heeft gediend. Het Vaderhart van God is niet alleen een moo i thema, het is ook een fundamenteel onderdeel van ons g eloof. We bidden immers ‘het onze Vader’. Toch kom je in de theologie het vaderhart van God niet snel als leerstuk tegen. Dat is op zijn minst vreemd te noemen wanneer je beseft dat het juist dit aspect was dat Jezus in de problemen bracht met de religieuze macht van zijn tijd en leidde tot zijn kruisdood. 23098 Gods Vaderhart.indd 1123098 Gods Vaderhart.indd 11 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
13 waardevolle begrippen, maar alleen relationeel in te vullen. Ik ben diep geraakt door de oude kerkvader, Athana- sius, die zei: ‘Het is vromer en nauwkeuriger om God als Vader van de Zoon te duiden, dan Hem te duiden naar zijn werken en Hem de Ongeschapene te noemen.’ Met andere woorden: het is beter eerst God te leren kennen als Vader en daarna te leren over zijn andere eigenschap- pen, dan te beginnen bij die afstandelijke eigenschap- pen en Hem dan pas te leren kennen als Vader. En dat is precies wat ik in dit boekje nastreef. Met jou op zoektocht gaan naar de God zoals Jezus die open- baarde, beginnend met een schone lei en eindigend in de eenheid en geborgenheid van zijn Vaderschap. Natuurlijk wordt er bij het leerstuk van de drie-een- heid gesproken over Vader, Zoon en heilige Geest en natuurlijk kom je in alle christelijke liturgieën en theologie God als Vader tegen, maar meestal als ‘een gewone, natuurlijke’ aanname dat Hij dat is. Punt uit, geen discussie, geen uitleg, geen introductie of ‘mag ik je even voorstellen aan …’. In mijn opvoeding werd veel aandacht gegeven aan de eigenschappen van God. Dat Hij almachtig, alwe- tend en alomtegenwoordig is. En dat is ook zo. Jaren- lang stond dat voor mij zo vast als een huis. ‘He’s got the whole world in his hands!’ Almachtig, alwetend en alomtegenwoordig, mens- overstijgende begrippen, waaraan moeilijk een relatie te koppelen is. Uitgaand van zulke afstandelijke begrippen is het moeilijk tot een relatie komen. Dat wordt een hele reis, een lang avontuur, voor de mens nu en voor de mensheid vanaf het begin, zoals we zul- len ontdekken. Over het Vaderhart van God als leerstelling en relati- onele waarheid, leerde ik pas toen ik zelf een dertiger was. En het heeft heel wat moeite gekost, voordat dit ook zo vast als een huis in mijn leven stond. En vanuit dat Vaderhart van God heeft het mij jaren gekost om ruimte te maken in die afstandelijke kennis-begrip- pen als almachtig, alwetend en alomtegenwoordig voor allievend en almedelevend, even harde en even 12 23098 Gods Vaderhart.indd 1323098 Gods Vaderhart.indd 13 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
13 waardevolle begrippen, maar alleen relationeel in te vullen. Ik ben diep geraakt door de oude kerkvader, Athana- sius, die zei: ‘Het is vromer en nauwkeuriger om God als Vader van de Zoon te duiden, dan Hem te duiden naar zijn werken en Hem de Ongeschapene te noemen.’ Met andere woorden: het is beter eerst God te leren kennen als Vader en daarna te leren over zijn andere eigenschap- pen, dan te beginnen bij die afstandelijke eigenschap- pen en Hem dan pas te leren kennen als Vader. En dat is precies wat ik in dit boekje nastreef. Met jou op zoektocht gaan naar de God zoals Jezus die open- baarde, beginnend met een schone lei en eindigend in de eenheid en geborgenheid van zijn Vaderschap. Natuurlijk wordt er bij het leerstuk van de drie-een- heid gesproken over Vader, Zoon en heilige Geest en natuurlijk kom je in alle christelijke liturgieën en theologie God als Vader tegen, maar meestal als ‘een gewone, natuurlijke’ aanname dat Hij dat is. Punt uit, geen discussie, geen uitleg, geen introductie of ‘mag ik je even voorstellen aan …’. In mijn opvoeding werd veel aandacht gegeven aan de eigenschappen van God. Dat Hij almachtig, alwe- tend en alomtegenwoordig is. En dat is ook zo. Jaren- lang stond dat voor mij zo vast als een huis. ‘He’s got the whole world in his hands!’ Almachtig, alwetend en alomtegenwoordig, mens- overstijgende begrippen, waaraan moeilijk een relatie te koppelen is. Uitgaand van zulke afstandelijke begrippen is het moeilijk tot een relatie komen. Dat wordt een hele reis, een lang avontuur, voor de mens nu en voor de mensheid vanaf het begin, zoals we zul- len ontdekken. Over het Vaderhart van God als leerstelling en relati- onele waarheid, leerde ik pas toen ik zelf een dertiger was. En het heeft heel wat moeite gekost, voordat dit ook zo vast als een huis in mijn leven stond. En vanuit dat Vaderhart van God heeft het mij jaren gekost om ruimte te maken in die afstandelijke kennis-begrip- pen als almachtig, alwetend en alomtegenwoordig voor allievend en almedelevend, even harde en even 12 23098 Gods Vaderhart.indd 1323098 Gods Vaderhart.indd 13 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
14 15 De icoon van Roebljov “In het begin was er relatie”, schreef Martin Buber. Daarom hebben we voor het eerste hoofdstuk van dit boek gekozen voor mijn interpretatie van misschien wel het meest bijzondere werkstuk van de Russische kunstenaar Andrej Roebljov: zijn icoon van de Drie- vuldigheid. God is drie, God de Vader, Jezus en de Heilige Geest. De Drieëenheid dus. God is een God van verbinding, van relatie. Ik heb een remake gemaakt van dit icoon over de relatie van God de Vader, Jezus en de Geest, een open relatie, gevangen in een cirkel van weder - zijdse liefde. Het icoon van Roebljov is verzadigd van heiligheid en zeer gestileerd. In mijn computertekening heb ik dat proberen te benadrukken, heilig en samen één zijn de figuren. Vergeestelijkt en in relatie. Ik heb de vrijheid genomen de achtergrond weg te laten waardoor de relatie tussen de Vader, de Zoon en de Geest nog meer naar voren komt. Misschien oneerbiedig ten opzichte van het origineel maar des te prikkelend. 23098 Gods Vaderhart.indd 1523098 Gods Vaderhart.indd 15 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
14 15 De icoon van Roebljov “In het begin was er relatie”, schreef Martin Buber. Daarom hebben we voor het eerste hoofdstuk van dit boek gekozen voor mijn interpretatie van misschien wel het meest bijzondere werkstuk van de Russische kunstenaar Andrej Roebljov: zijn icoon van de Drie- vuldigheid. God is drie, God de Vader, Jezus en de Heilige Geest. De Drieëenheid dus. God is een God van verbinding, van relatie. Ik heb een remake gemaakt van dit icoon over de relatie van God de Vader, Jezus en de Geest, een open relatie, gevangen in een cirkel van weder - zijdse liefde. Het icoon van Roebljov is verzadigd van heiligheid en zeer gestileerd. In mijn computertekening heb ik dat proberen te benadrukken, heilig en samen één zijn de figuren. Vergeestelijkt en in relatie. Ik heb de vrijheid genomen de achtergrond weg te laten waardoor de relatie tussen de Vader, de Zoon en de Geest nog meer naar voren komt. Misschien oneerbiedig ten opzichte van het origineel maar des te prikkelend. 23098 Gods Vaderhart.indd 1523098 Gods Vaderhart.indd 15 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28
16 17 1. Schone lei ‘‘Laten Wij mensen maken die ons evenbeeld zijn, die op Ons lijken’ – Genesis 1:26a Noem het zingeving, noem het religie, noem het spiri- tualiteit. Noem het godsdienst, noem het overtuiging. Noem het de zoektocht naar onze oorsprong of pel- grimsreis naar onze bestemming, ieder mens wordt er mee geconfronteerd. Ieder mens heeft een spirituele kant waar meer of minder serieus mee omgegaan wordt. De mens is een spiritueel wezen en is daarmee op reis of op zoek. Op zoek naar zijn of haar oorsprong of op zoek naar God. Laten we beginnen met de vraag: wie of wat is God? Wat maakt nu dat een god ook echt God is? Wanneer kun je spreken van goddelijke eigenschappen? Over het algemeen spreken we daar pas over wanneer deze eigenschappen bovenmenselijk zijn. Goden zijn al- machtig, alwetend, alomtegenwoordig. Goden kunnen TER OVERDENKING 1. De vierkante tafel kent een open plek met klein spiegeltje, waarin degene die naar het icoon keek, zichzelf zag. De uitnodiging om ook aan tafel te komen. Laat die uitnodiging eens op je inwerken. 2. Op de tafel staat een beker en in die beker een lam. Verwijzingen naar het Lam van God, Jezus. Relaties zijn kostbaar en hebben een prijs. Wat heeft God er voor over dat jij aanschuift en wat heb jij er voor over? 23098 Gods Vaderhart.indd 1723098 Gods Vaderhart.indd 17 13-07-2023 17:2813-07-2023 17:28