Daar praat je toch niet over

7
Inhoudsopgave
Voorwoord 9
1 Rauwe wonden hebben lucht nodig 11
Deel I
Hoe angst en somberheid zich van ons meester maakten 17
2 Kleurenblind in een leven vol kleur 19
3 Verdrinken in een zee van leugens 24
Deel II
Hoe we langzaam zonken in het drijfzand 35
4 De hoogsensitieve prinses op de erwt 37
5 Hormonsters 54
6 De eerste keer vergeet je nooit meer 73
7 #MeToo 89
8 Een album vol herinneringen 108
9 Bier is bitter 130
Deel III
Hoe we gingen voor ons huisje, boompje, beestje 149
10 Het ‘schoonzussensprookje’ 151
11 Het zaad niet verschieten 171
12 Elkaar kiezen, niet verliezen 188
21083 Daar praat je toch niet over. indd 7 15-09-2021 18:34
8
Deel IV
Hoe we zijn opgekrabbeld 197
13 Met je sores op de sofa 199
14 De gekleurde bril afzetten 212
15 De touwtjes in handen nemen 223
16 Een evenwichtig leven 232
Tot slot: we hebben elkaar nodig 248
Dankwoord 251
Inspirerende boeken 253
Noten 255
21083 Daar praat je toch niet over. indd 8 15-09-2021 18:34
9
Voorwoord
Rock bottom, het ultieme dieptepunt. Het moment in je leven waarop
jij je afvraagt of je nog dieper kunt zinken. Dát moment was voor
beide schoonzussen de motivatie om het roer om te gooien. Daar, in
de diepte, waar hun zicht belemmerd werd door hun eigen duistere
gevoelens van schaamte, angst en pijn, wisten ze uiteindelijk toch het
dunne koord vast te grijpen. Het koord dat ontsnapping bood aan
deze uitzichtloze verdrinking.
Voor Paula kwam dat rock bottom-moment toen ze op een koud, metalen bankje zat in het bushokje waar ze zojuist was afgezet. Eerder die
middag, na een vrijpartij in het bed van hem en zijn vriendin, had haar
leraar haar meegenomen achter op de fiets richting een apotheek die
24 uur per dag open was. Onder toeziend oog liet hij haar een morning-afterpil innemen. En nu had hij haar achtergelaten bij het bushokje om zijn dag voort te zetten. Alsof er niets gebeurd was. Zo koud
en hard als het bankje was, voelde ook Paula’s hart. Versteend, verwoest, verward. Ze was als een marionettenpop, overgeleverd aan de
wil van een ander. Diep vanbinnen leek het alsof ze geen keuze had. Ze
wist dat dit wrange machtsspel nog niet voorbij was.
Het dieptepunt in het leven van Anna speelde zich af in haar slaapkamer, maar niet tussen de lakens zoals dat bij Paula het geval was. Anna
lag in haar kraambed. Een zwarte donderwolk vulde de ruimte en ze
kon alleen maar huilen. Huilen, omdat ze zo graag een normale kraamweek met haar lieve baby wilde meemaken, in tegenstelling tot de
angst en stress die ze nu beleefde. Huilen, omdat ze er zeker van was
dat ze alles verpestte voor haar man en haar kindje. Huilen, omdat ze
schrok van haar gedachten aan weglopen. In haar beleving waren haar
21083 Daar praat je toch niet over. indd 9 15-09-2021 18:34
10
man en haar kersverse baby beter af zonder haar en kon ze net zo goed
vertrekken. Meer dan eens was ze in gedachten al uit bed gestapt en op
haar blote voeten door de deur naar buiten verdwenen, de koude winternacht in, zonder achterom te kijken.
De bodem van de put voelde voor Paula en Anna ‘kneiterhard’. Toch
zijn ze niet op die koude, verdorven grond blijven liggen. Ze zijn opgekrabbeld uit de put van ellende. Stapje voor stapje. Ze zijn kwetsbaar
geweest, hebben durven voelen, durven huilen, durven delen, en durven helen. Zo goed als, want ze hoeven jou vast niet te vertellen dat het
leven niet altijd over rozen gaat. Ze hebben ervaren dat zo nu en dan
de zonnestralen verlegen achter de wolken tevoorschijn komen. En
juist op andere momenten de stralen fel en krachtig zijn; te mooi om
alles voor op te geven.
Dat de schoonzussen nu juist wél praten over de meest schaamtevolle
momenten van hun leven, komt door hun vertrouwen in de prachtige
uitkomst van een kwetsbaar en authentiek bestaan. Het delen van wat
er in je hart leeft, leidt tot échte verbinding met anderen, en dat is een
van de mooiste dingen in het leven. Het zijn niet hun levensgebeurtenissen op zichzelf, die van belang zijn, maar het delen ervan creëert
openheid. En dat is precies wat hun verlangen is: dat praten over alles
waar je niet over ‘hóórt’ te praten, normaler wordt. Niets is namelijk
eenzamer dan alleen te lopen met je duistere gevoelens, met een strijd
in je gedachten en met schaamte over hetgeen je hebt meegemaakt.
Deel het en weet dat je niet alleen bent.
You are not hopeless
though you have been broken
your innocence stolen
Lauren Daigle (uit: ‘Rescue’)
21083 Daar praat je toch niet over. indd 10 15-09-2021 18:34
11
1. Rauwe wonden hebben lucht nodig Rauwe wonden hebben lucht nodig
Bewaar de diepten van je ziel voor wie wil duiken in elke
vezel, elke kern van je bestaan.
matthijn buwalda
Van afgrijzen tot verwondering
Het is zaterdagavond en je bevindt je op de huisartsenpost. Toen je van
een trappetje sprong, kwam je voet wat ongelukkig terecht. Inmiddels
kun je er bijna niet meer op staan, dus wil je er toch maar even naar
laten kijken. De wachtruimte zit al aardig vol, wanneer een jongedame
de ruimte binnen komt strompelen met een grote, rauwe, bloederige
wond op haar rechterwang. Even schrik je bij het zien van de wond.
Wat zou er gebeurd zijn? Met haar linkerhand doet de vrouw een
poging de aanblik wat te verzachten, maar de wond laat zich niet
gemakkelijk verhullen. De pijn is van haar gezicht af te lezen. Ze kijkt
vluchtig om zich heen en zoekt een vrije stoel.
Jouw blik gaat door de wachtkamer. Je bent benieuwd of anderen net
zo nieuwsgierig zijn naar de oorzaak van die bloederige wond. Jouw
oog valt op een wat oudere vrouw die bij de eerste aanblik van het
bloederige gezicht van de vrouw wit wegtrekt. Misschien kan ze niet
goed tegen bloed? Een wachtende jongeman zie je juist zonder gêne op
het puntje van zijn stoel gaan zitten. Met verwondering bestudeert hij
het gezicht van het slachtoffer. Je weet niet dat zijn fascinatie ontstaat
door zijn drive om de beste chirurg van Nederland te worden. Een
bloederige wond tot in detail kunnen bestuderen, doet zijn passie
opleven. Verder zijn er nog een paar ‘staarders’ in de wachtruimte. Met
schuine ogen gluren ze naar de wond. De scherp vertrokken mondhoeken verraden hun afschuw. Andere wachtenden wenden hun
21083 Daar praat je toch niet over. indd 11 15-09-2021 18:34
12
gezicht af en kijken steevast een andere kant op. Dat wat ze niet zien,
is er niet.
Dan gebeurt er iets magisch. Een man van middelbare leeftijd ziet de
jongedame zoeken naar een zitplaats. Het dwingt hem in gedachten
terug te gaan naar de tijd dat hij ook zo’n afschuwelijke wond opliep.
Hij denkt terug aan de afgrijselijke pijn en het gruwelijke ongeval dat
de wond veroorzaakte. De man wenkt de jongedame naast hem te
gaan zitten. Vol compassie luistert hij naar haar verhaal, dat ze met
trillende stem vertelt. Na haar verhaal aangehoord te hebben, begint
de oudere man zijn eigen overhemd los te knopen. Hij schuift het
hemd opzij en laat de jongedame het litteken zien, dat zijn eigen historie zichtbaar maakt. De vrouw vat moed door de woorden van de
oudere man: ‘Kijk eens, het doet nu misschien verrekte pijn, maar bij
de juiste verzorging kan je wond helen. Net als die van mij. ’
De schaamte voorbij
Je begrijpt misschien al dat bovenstaande anekdote een metafoor is. Je
hebt namelijk geen medisch boek in je handen over fysieke wonden en
er zullen verder geen al te bloederige verhalen meer in dit boek voorkomen. Bovenstaand verhaal is een metafoor over rauwe wonden,
maar gaat niet over fysieke wonden. Het beschrijft het bijzondere proces dat ontstaat als we onze mentále rauwe wonden zichtbaar maken.
De wonden waaraan we uit schaamte liever voorbijgaan.
We lopen in ons leven allemaal een gebroken hart op. Dan hebben we
het niet alleen over een beschadigd hart door het verliezen van een
geliefde, maar over allerlei manieren waarop je gekwetst kunt worden.
Wij zijn van mening dat er nog niet voldoende openheid is over de
worstelingen in onze mentale gezondheid; over trauma’s die we hebben opgelopen in ons leven; over onze stiekeme dwanghandelingen of
verslavingen; over lijden, machteloosheid en eenzaamheid.
21083 Daar praat je toch niet over. indd 12 15-09-2021 18:34
13
Rauwe wonden hebben lucht nodig. Een fysieke wond volledig afdekken heeft nadelige gevolgen. Er moeten namelijk vuil en vocht uit een
wond kunnen komen. Dat is bij mentale wonden niet anders. Heling
van mentale wonden is alleen mogelijk door ze zichtbaar te maken, het
verband en het gaasje zo nu en dan te verwijderen en de wond bloot te
leggen. Het is best mogelijk je wonden nooit aan het daglicht bloot te
stellen, maar dan zal er niet of nauwelijks genezing plaatsvinden. Wellicht gaat de wond dan zelfs ontsteken. Onze natuurlijke neiging is om
weg te rennen van de pijn, omdat we bang zijn om deze te voelen.
Toch snakken we er allemaal naar om te leven met een heel hart; om
alle kapotte stukjes terug te vinden en herstel te vinden.
We gebruiken in dit hoofdstuk heel bewust het woord ‘rauw’. We hebben het namelijk niet alleen over het tonen van je littekens: je inmiddels
perfect geheelde wonden. Maar we hebben het ook over de donkere,
schaamtevolle, angstige of verdrietige dingen die nú spelen in je leven.
Het vergt zo veel meer moed je rauwe wonden te laten zien dan je littekens. Wij spreken uit ervaring. Het is soms doodeng! Het boek dat je
in je handen hebt, heet niet voor niets: Daar praat je toch niet over. Jouw
verhaal delen als je nog midden in een proces zit is een van de kwetsbaarste stappen die je kunt zetten. Het brengt veel schaamte met zich
mee om het volgende toe te geven: ‘Ik heb de antwoorden nog niet op
mijn vragen en ik heb de sleutel nog niet gevonden om uit deze benarde
situatie te komen. Ik vraag me zelfs weleens af of dit ooit goed gaat
komen. En hóé dan? ’
In de metafoor van de wachtkamer hebben we geschetst hoe verschillend mensen kunnen reageren op rauwe wonden. Misschien herken je
jezelf wel in een van de gedragingen van de beschreven personages. In
het echte leven is het niet anders. Niet iedereen zit te wachten op de
worsteling die jij doormaakt. Sommige mensen kijken liever gauw de
andere kant op en anderen kunnen het zelfs helemaal niet aanhoren.
Het is te confronterend of te beangstigend voor ze. En dat mag. Je kunt
21083 Daar praat je toch niet over. indd 13 15-09-2021 18:34
14
daarin geen keuze maken voor iemand anders. Een fysieke wond kun
je in sommige gevallen beter wél even bedekken met een gaasje of verbandje, om te voorkomen dat er vuil in komt. Zo is het ook raadzaam
goed te bedenken wie je in vertrouwen neemt om over je diepere worstelingen te praten.
Het is zo ontzettend waardevol, wanneer iemand wél voor jouw verhaal openstaat; jouw rauwe wonden durft te aanschouwen, met liefde
en zonder oordeel. In ons eigen leven zijn er een paar mensen met wie
wij écht alles durven te delen. Ze kennen onze donkerste gedachten,
diepste emoties en angsten. Wij gunnen iedereen zo’n persoon in zijn
of haar leven. We geloven dat je jezelf met één iemand al rijk mag
rekenen. Deze mensen zijn namelijk als kostbare parels. Zeldzaam,
maar zodra je er één hebt gevonden, is deze het koesteren waard. Het
vergt inspanning om zo’n relatie met iemand op te bouwen, maar wat
is het resultaat de moeite waard! Wij hebben door deze vriendschappen mogen ervaren dat schaamte geen kans krijgt, waar empathie is en
geluisterd wordt. Dat schaamte verdwijnt, waar niet wordt geoordeeld.
En dat schaamte vlucht voor liefde, altijd.
Ons verlangen
Ten slotte denken wij dat het goed is, als je jouw verlangens aangeeft
bij iemand, nadat jij je meest kwetsbare stukjes hebt blootgelegd voor
hem of haar. Bespreken wat je nodig hebt of juist niet wilt, schept
duidelijkheid. Zo willen ook wij ons verlangen bij jou kenbaar maken.
In dit boek tonen wij jou onze littekens en een aantal van onze eigen
rauwe wonden. Aan het openbaar maken hiervan is een heel proces
voorafgegaan, maar dat maakt het niet minder kwetsbaar. Toch willen
we onze verhalen met jou delen, vanuit onze missie om het taboe op
het hebben van mentale problemen te doorbreken.
Ons verlangen is dat er minder geoordeeld zal worden over mensen met
mentale problemen. Daarbij willen we niet dat jij ons als slachtoffer
21083 Daar praat je toch niet over. indd 14 15-09-2021 18:34
15
zult gaan zien en behandelen, nadat je over onze diepste pijnen hebt
gelezen. We zien onszelf niet als slachtoffers. We zijn namelijk zó veel
meer dan onze mentale sores!
Disclaimer: We beschrijven onze verhalen vanuit ons perspectief, vanuit hoe wij de
dingen beleefd hebben. Uit respect voor alle betrokkenen en om privacyredenen maken
we gebruik van pseudoniemen en zijn enkele feitjes enigszins verdraaid. We zijn zelf
geen therapeuten, maar delen in dit boek de handvatten die wij aangereikt hebben
gekregen tijdens therapie. We hopen uiteraard dat deze jou zullen helpen, maar willen
ook zeker het nut van een therapeutische behandeling benadrukken, waarbij de
behandeling op jou persoonlijk is afgestemd.
21083 Daar praat je toch niet over. indd 15 15-09-2021 18:34
Deel I

Hoe angst en somberheid zich van ons meester maakten
21083 Daar praat je toch niet over. indd 17 15-09-2021 18:34
19
2. Kleurenblind in een leven vol kleur Kleurenblind in een leven vol kleur
Paula
Nothing thicker than a knife’s blade separates happiness
from melancholy.
virginia woolf
Defect
Het is een heldere ochtend in mei. De zon straalt en de lente barst uit
haar knoppen. Wat een contrast met hoe ik mij vandaag voel. Moeizaam sla ik de donzige deken van me af. Een zucht volgt, deze deken is
mijn troost. Kan ik deze dag wel aan? Na de ochtendroutine van douchen en aankleden voel ik me al uitgeput. Ik wil terug onder de wol,
naar mijn veilige cocon. Ik kan de gedachten niet weerstaan: Wat als ik
de wereld om me heen vandaag gewoon vergeet; doe alsof ik niet besta?
De wereld kan toch best zonder mij?
Het monster Depressie is weer gearriveerd. Als een dief in de nacht
plaatst hij zo nu en dan zijn zware olifantenpoten op mij. Hij ontneemt me mijn levenslust, mijn onbevangenheid en al het licht in het
leven. De glans in mijn ogen maakt plaats voor een doffe waas. De
donkere wolken drukken zo zwaar op me, dat ik ze fysiek waarneem.
In mijn maag vormt zich een knoop en mijn longen voelen zo verkrampt dat ik naar adem hap. Ik ben bang. Ik weet niet wat sterker is:
de angst om dood te gaan, of de angst om te leven.
De dingen die ik normaal gesproken interessant vind, kunnen me nu
gestolen worden. De bezigheden waar ik altijd van geniet, doe ik nu
met tegenzin. Ik wil niet alleen zijn, maar weet me in de buurt van
21083 Daar praat je toch niet over. indd 19 15-09-2021 18:34
20
mensen geen houding te geven. En dat allesoverheersende gevoel van
schaamte en onzekerheid … Alsof ik naakt ben en iedereen naar mij
kijkt. Alsof ík kleurenblind ben en iedereen me wil wijzen op de prachtige kleuren om me heen.
Woorden kan ik moeilijk vinden en gesprekken voeren vind ik lastig.
Stel me alsjeblieft geen vragen. Houd op over keuzes. Ik wil niet kiezen. Ik kán het niet. Ik ben blanco, leeg. Mijn normale gevoel voor
voorkeuren ben ik kwijt. Wat ik leuk vind? Wat ik wil eten? Wat ik wil
doen? Ik weet niet wat ik wil. Niets, geloof ik, maar ‘niets’ voelt leeg.
Ik voel me alleen en onbegrepen. Hoe leg ik uit aan anderen dat het
even niet gaat; dat ik me defect voel? Gebroken. Kapot. Ik voel me een
ander mens. Wanneer komt de levenslustige Paula terug? De Paula die
kan lachen en die grapjes maakt; die gepassioneerd is over dingen en
ergens voor wil gaan? Al die vragen blijven voor nu onbeantwoord,
totdat de zon weer opkomt en het monster weer via de achterdeur
verdwijnt.
Voor nu heb ik maar één verlangen: mijn warme deken.
Verstoppertje spelen
Het afschuwelijkste van een depressie vind ik dat je het verlangen
kwijtraakt om voluit te leven. Dat je in een soort vlakke – levenloze,
maar levende – toestand terechtkomt. De wereld om je heen draait
door, maar je lijkt er vanaf een afstandje naar te kijken, zonder er iets
bij te voelen. Elke bijdrage die jij moet leveren aan de maatschappij,
voelt als een enorme opgave. Als jij in die toestand verkeert, denk je
dat je je altijd zo ellendig hebt gevoeld en dat je je altijd zo zult voelen.
De wanhoop dat er nooit een einde aan de depressie komt, is een uitzichtloos vooruitzicht en tegelijkertijd de grofste leugen die jouw systeem je kan wijsmaken.
21083 Daar praat je toch niet over. indd 20 15-09-2021 18:34