De verkiezing van de gemeente

Karl B arth D e v erk ie z in g va n d e g em een te K ir ch li c h e D og m atik ¤ 3 4 V erta ald e n b ez o rg d d oor W esse l H . t e n B oom � � � � � � � � � �� � � �� � � � �

Bij d e p ro du ctie v an d it b o ek i s g eb ru ik gem aa k t v an pap ie r d at h et k eu rm erk F ore st S te w ard sh ip C ou n cil¨ ( F SC ¨) d ra ag t. B ij d it p ap ie r i s h et z e k er d at d e p ro du c tie n ie t t o t b osv ern ie tig in g h eeft g ele id . O ok i s h et p ap ie r 1 00% c h lo or e n z w av elv rij g eb le ek t. I S B N 9 78 9 0 2 39 7 064 4 N UR 7 00 B oek verz o rg in g A nto n S in ke, w ww.s tu dio an to n sin ke.n l © 2 016 U it g ev erij B oek en ce n tr u m , Z oete rm eer w ww.u it g ev erijb o ek en ce n tr u m .n l A lle r e ch te n v o orb eh ou den

IN HO UD Woord v o ora f 7 Leesw ijz e r 9 De v erk ie z in g v a n d e g em ee n te 13 1. I s r a ‘l e n d e k erk 13 R om ein en 9 :1 5 21 2. H et g eric h t e n d e o n tfe rm in g v an G od 27 R om ein en 9 :6 2 9 36 3. D e g eh oord e e n d e g elo ofd e b elo fte v an G od 63 R om ein en 9 :3 0 Ð 1 0 71 4. D e m en s d ie v erg aat e n d e m en s d ie k o m t 99 R om ein en 1 1 107 Annota tie s 159 Naw oord : K erk e n I s r a ‘l, e en s o li d arit e it d ie p ijn d oet 175 Reg is te r o p b ijb elp la ats e n 193 Reg is te r o p n am en 197 Lit e ra tu u r 199

WOORD V O ORA F D e t e k st v an K arl B arth d ie d e l e ze r i n d it b o ek v in dt, i s e en o m str e d en d eel d ogm atie k , d ie o ok b ij z o gen aam de Ô b arth ia n en Õ d e n od ig e v ra g en h eeft o p gero ep en . I k h eb d eze t e k st i n h et N ed erla n ds v erta a ld i n d e h oop d at z ij h et i n m id dels w at v erfla u w de g esp re k r o n dom k erk e n I s r a ‘l n ie u w le v en in bla ast. D e t e k st o m vat ¤ 3 4 u it B arth s g ro te , m aar o n vo lt o oid 1g eb le v en K ir c h li � c h e D ogm atik ( K D ), w aarv an d e d ertie n d ele n s u cce ss ie v eli jk t u ss e n 1 932 en 1 967 v ers c h en en . D ie p ara g ra af, m et a ls t it e l D e v erk ie z in g v a n d e g e� m ee n te , i s g eh eel g ew ij d a an d e v erh ou din g v an k erk e n I s r a ‘l e n m aa k t o n derd eel u it v an B arth s le er v an d e v erk ie zin g, d ie s a m en m et d e le er v an G od s g eb o d i n 1 942 v ers c h een i n K D I I /2 . O m str e d en i s d eze p ara g ra af v an w eg e d e m an ie r w aaro p B arth k erk e n I s r a ‘l i n a b so lu te t e rm en t e g en over e lk aar p la ats t, e n z ij b eid e h u n e ig en l i c h te d an w el d on kere p artij s p e le n . E en p ro ble m atie k d ie v erw an t i s a an h et v ra ag stu k v an Ôg elo of e n r e li g ie Õ u it ¤ 1 7 v an d e K D , d ie e n kele j a re n g ele d en i n v erta li n g v an d e h an d v an E .P . M eij e rin g i s u it g eb ra ch t. 2I n h et n aw oord , w aarin i k i n ga o p d e a ctu a li t e it v an ¤ 3 4, k o m t d eze p ro ble m atie k u it g eb re id a an b o d . V oor v erd ere o ri‘ n ta tie e n e en v era n tw oord in g v an d e v erta li n g v erw ijs i k n aar d e l e es w ijz e r h ie rn a. � I k d an k D r G .C . d en H erto g, D r E .P . M eij e rin g e n D r R .H . R eeli n g B ro u w er. Z on der h u n d eeln am e z o u d it b o ek e r a n ders h eb b en u it g ezie n . M eij e rin g to on de z ic h o n m id delli jk b ere id o m m ijn v erta li n g g ro n dig d oor t e n em en e n w ees o p d e n od ig e f o u te n e n o n vo lk o m en hed en . D en H erto g h eeft i n e en l a te r s ta d iu m m ij v an b eh u lp za m e a d vie ze n e n c o m men ta ar v o orz ie n , ev en als R eeli n g B ro u w er, d ie h et g eh eel n og e en s m et t o ew ij d in g e n a k rib ie h eeft d oorg en om en . B arth v erta le n h eeft i e ts v an m on nik en w erk . M aar d at is n ie t a lt ij d e en e en za am w erk . 1 B arth h eeft z ijn v erz o en in gsle er n ie t m eer k u n nen a fr o n den e n i s a an d e v o org en om en le er v an d e v erlo ss in g n ie t t o eg ek o m en . 2 K arl B arth , R eli g ie i s o n gelo of. V erta li n g, n aw oord & a n n ota tie s E gin hard M eij e rin g, A m ste rd am : Boom 2 011. V an d e K D z ijn n u ¤ 1 7 e n ¤ 3 4 i n te g ra a l v erta a ld . | 7

Ik h oop d at h et b o ek d at n u o p t a fe l l i g t d e l e ze r h etz e lf d e m ag b ijb re n gen a ls w at i k t ij d en s m ijn v erta li n g s te ed s i n drin gen der h eb e rv are n : ¤ 3 4 i s e en g eco m pli c e erd e, m aar g ro ots e t e k st w aarin B arth t o t h et u it e rste g aat o m Is r a ‘l e n d e k erk t e b eg rijp en i n h u n n ood lo tt ig u it e en gaan , a ls e en v o rm v an Ð u it e in deli jk o n beg rijp eli jk e Ð s o li d arit e it d ie n ie t r u st i n o n ze, m aar in G od s v erk ie zin g. D at o p n ie u w t e o n td ek ken l i jk t m ij i n d eze d ag en v an to en em en de v erw ij d erin g t u ss e n k erk e n I s r a ‘l g een o verb o d ig e l u xe. D id am , n ovem ber 2 015, W ess e l t e n B oom 8 | de v er k ie z in g v a n d e g em een te

LE ESW IJ Z ER H oofd te k st v an d it b o ek v o rm t ¤ 3 4 u it d e K D , D e v erk ie z in g v a n d e g e� m ee n te . T er v erh eld erin g z ijn d aarn aast v ie r Ôn ev en te k ste n Õ t o eg ev o eg d . V oetn ote n z ijn o p gen om en v o or d e d ir e cte b eg rip sv erh eld erin g v an d e ¥ v erta li n g. D eze le esw ij z e r b ie d t a ls e erste o ri‘ n ta tie i n fo rm atie o ver a ch te rg ro n d, ¥ o n ts ta an e n i n hou d v an d eze p ara g ra af b in nen d e c o n te x t v an B arth s th eo lo gie e n t e v en s e en v era n tw oord in g v an m ijn w erk w ijz e. A nnota tie s i n d e v o rm v an e in dn ote n g ev en r e le v an te i n fo rm atie o ver d e ¥ h is to ris c h e o f d ogm atis c h e a ch te rg ro n d v an b ep aa ld e p ass a g es. I n b e p erk te m ate w ord t h ie rb ij v ia d e s te m v an a n dere n o ok h et g esp re k m et B arth g ev o erd , n ie t o m b esli s s in gen t e f o rc e re n , m aar o m B arth s p osit ie r e li ‘ f t e g ev en . D e v ra ag i n h oev erre B arth P au lu s r e ch t d oet g aat d eze v erta li n g t e b u it e n e n s tip p en w e d u s s le ch ts z ij d eli n gs a an . In e en n aw oord s c h ets i k d e r e ce p tie g esc h ie d en is v an ¤ 3 4 b in nen d e m et ¥ n am e N ed erla n dse c o n te x t e n p ro b eer i k d e p ro ble m atie k v an d eze t e k st te b eg rijp en . I k e in dig m et d e v ra ag h oe w ij n a B arth v erd er m oete n t h eo lo gis e re n , i n h et b ese f d at d e s o li d arit e it t u ss e n k erk e n I s r a ‘l d ie i n d eze v erk ie zin gsle er o p kli n kt g een g em ak keli jk e i s . O nts ta an , a ch te rg ro n d e n i n hou d v a n ¤ 3 4 D e s to f v an D e v erk ie z in g v a n d e g em ee n te gaat t e ru g o p c o lle g es d ie B arth w aars c h ijn li jk t ij d en s h et ÔS o m mers e m este rÕ v an 1 940 h eeft g eg ev en . T u ss e n 1 937 e n 1 942 Ð i n d e s c h ad u w v an h et n atio n aa l s o cia li s m e e n z ijn Ôn ie u w e Euro p ese o rd eÕ Ð g af B arth c o lle g es o ver d e g o d sle er, d ie ( n a d e e erd ere l e er v an h et W oord , K D I /1 e n I /2 ) i n r e sp . 1 940 ( K D I I/1 ) e n 1 942 ( K D I I/2 ) zijn d efin it ie v e v o rm h eeft g ev o n den . D eze g o d sle er o m vat v ie r h oofd stu k k en : d e k en nis v an G od , d e w erk eli jk h eid v an G od , G od s v erk ie zin g e n G od s g eb o d . D e v erk ie z in g v a n d e g em ee n te , ¤ 3 4, m aa k t o n derd eel u it v an h oofd stu k 7 1o ver G od s v erk ie zin g. B in nen d e v ie r p ara g ra fe n v an d it h oofd stu k 7 ( 3 23 5) n eem t ¤ 3 4 e en b ijz o n dere p la ats i n . H ij h an delt o ver d e v erk ie zin g v an d e g em een te v an G od , d ie b esta at u it I s r a ‘l e n d e k erk . D eze v erk ie zin g w ord t v o ora fg eg aan 1 B arth n u m mert z o w el z ijn h oofd stu kken a ls z ijn p ara g ra fe n v an K D I /1 t o t e n m et I V /3 d oor. le esw ij z er | 9

door d e v erk ie zin g v an J e zu s C hris tu s ( ¤ 3 3), m aar g aat z e lf v o ora f a an d e verk ie zin g v an d e e n keli n g ( ¤ 3 5). T u ss e n C hris tu s e n d e v erk ie zin g v an d e en keli n g s ta an d u s I s r a ‘l e n d e k erk , d oor G od v erk o ze n t o t t w ee g esta lt e n v an z ijn e n e g em een te . B arth s la at h ie rm ee e en n ie u w e w eg i n t e n o p zic h te v an h et e erd ere d en ken o ver v erk ie zin g, z o als w e d at m et n am e k en nen u it d e c a lv in is tis c h e d ogm atie k m et z ijn Ôd u bb ele p re d estin atie Õ. N ie t a lle en o m dat h ij v an u it h et o ogp u nt v an d e v erk ie zin g v o orra n g g eeft a an d e g e m een te b oven d e e n keli n g, m aar o ok o m dat I s r a ‘l e n d e k erk h ie r v ers c h ij n en a ls t w ee a p arte g ro oth ed en d ie b eid e d ele n i n d e e n e v erk ie zin g z o n der h is to ris c h t o t e lk a ar t e w ord en h erle id . B arth d efin ie ert I s r a ‘l a ls Ôh et z ic h te g en z ijn v erk ie zin g v erz e tt e n de v o lk v a n d e J o d en Õ, e n d e k erk a ls Ôd e o p gro n d v an h aar v erk ie zin g g ero ep en v erg a d erin g u it J o d en e n h eid en en Õ. I n d at p rin cip ie el v an e lk aar v ers c h ille n v o rm en I s r a ‘l e n d e k erk d e e n e g e m een te v an G od , w aarb ij d e k erk n ood za k eli jk o p d at Ôa n dere I s r a ‘lÕ 2i s a an gew eze n . In v ie r r o n den w erk t B arth d it u it , e n la at z ijn d ogm atis c h e ged ach te n d aarb ij i n z ijn b ero em de Ô k le in e l e tt e rsÕ v erg eze ld g aan d oor e en v o ortg aan de u it le g v an h oofd stu k 9 1 1 v an P au lu sÕ B rie f a an d e R om ein en . N a d e b eid e R šm erb rie fe u it 1 919 e n 1 922 b ie d t B arth d aarm ee e en d erd e le zin g v an P au lu sÕ b rie f. H et b eh oort n u t o t d e Ôo p w in den dste Õ k en m erk en v an d eze t e k st d at B arth s e erd ere e x eg etis c h e b esli s s in gen h em b in nen d eze n ie u w e c o n te x t v an e en z e lf s ta n dig I s r a ‘l d rijv en t o t e en n ie t k la ss ie k e Ô v le se li jk eÕ u it le g v an h et Ôg an s I s r a ‘lÕ u it R om . 1 1 :2 6. N a d e R šm erb rie f u it 1 922 d ie n t h et p ro ble em v an d e ( h eils )g esc h ie d en is z ic h w eer o n on tk o om baar a an . U it d e a n nota tie s o ver d e k erk str ij d w ord t d u id eli jk h oeze er d eze e x e g etis c h e b esli s s in g o ver I s r a ‘l v o or B arth d e h oek ste en v o rm de i n z ijn s tr ij d i n d e B ek en nen de K ir c h e e n h et Z w it s e rs e ÔH ilf s w erk Õ. B arth w ijk t i n h oofd za a k a f v an d e k la ss ie k e u it v erk ie zin gsle er d oord at h ij d e Ôd u bb ele p re d estin atie Õ, d u s d e v erk ie zin g t o t h eil Ž n o n heil, v erra ss e n d betr e k t o p J e zu s C hris tu s. I n H em h eeft G od h et o ord eel o ver o n s, d u s o n ze v erw erp in g, v ˆn o n s g en om en e n z e lf g ed ra g en . Z elf als e n ig e d e v o lk o m en la st v an d e d u bb ele u it v erk ie zin g t e d ra g en i s d u s G od s e ig en li jk e v erk ie zin g, d e v erk ie zin g v an C hris tu s, w aard oor i n H em a lle n t o t h eil z ijn v er k o ze n . D eze v erk ie zin g, d ie i n ¤ 3 3 w ord t b eh an deld , g aat d an o ok a an e lk e an dere v erk ie zin g v o ora f. E r z ijn g o ed e g ro n den o m t e s te lle n d at ¤ 3 3 d aar m ee h et h art v o rm t v an h eel B arth s d ogm atis c h p ro je ct. A l b li jv en w e m is s c h ie n d ic h te r b ij z ijn t h eo lo gie , d ie n a h et a an van keli jk e x p re ss io n is m e v an zijn R šm erb rie f d e w en din g n aar e en Ôn ie u w e z a k eli jk h eid Õ h eeft o n derg aan , om h ie r n ie t v an Ôh artÕ m aar Ôm ach in ek am erÕ t e s p re k en . D at I s r a ‘l e n d e kerk n u o ok o n m id delli jk i n d eze k am er w ord en g esit u eerd , o m a ls d e e n e gem een te v an G od d e tw ee z ij d en v an d eze d u bb ele u it v erk ie zin g v an 2 V gl. B arth , 1 35, 1 36. 10 | de v er k ie z in g v a n d e g em een te

Chris tu s a ls h et w are n og e en s u it t e b eeld en 3, v o rm t w elli c h t t o ch d e m eest o p valle n de b esli s s in g v an ¤ 3 4. D at B arth a ls g ere fo rm eerd t h eo lo og h et le erstu k v an d e v erk ie zin g e en c e n tr a le p la ats g eeft , m ag g een v erb azin g w ek ken , d e w ijz e w aaro p h ij d at d oet w el. H oeze er z e o ok t o t Ž Žn g em een te h ore n , B arth h ou dt I s r a ‘l e n d e k erk s tr ik t u it e en o m dat z e e rto e z ijn g e ro ep en o m i n e en e ig en r o l t e g etu ig en v an d e d yn am ie k v an d e v erk ie zin g van J e zu s C hris tu s. N ie t, z o als g eb ru ik eli jk , o p h et v la k v an d e g esc h ie d en is e n h u n h is to ris c h e Ôa flo ss in gÕ, m aar v eele er i n e en d ia le ctis c h s a m en hore n , w ord en Is r a ‘l e n d e k erk h ie r d ogm atis c h g ew aard eerd . D it a lle s h eeft e n ig sz in s h et e ffe ct v an e en M ille t d ie w ord t i n geru ild v o or e en P ic a ss o , o f M en dels s o h n v o or S ch šn berg . D e m eeste v ra g en d ie ¤ 3 4 h eeft o p gero ep en , heb b en m et d eze p ersp ectie fw is s e li n g t e m ak en . K D I I/2 v ers c h een i n 1 942, t o en d e s y ste m atis c h e m oord o p z e s m ilj o en Jo d en i n g an g w erd g eze t. H et i s d e v ra ag o f ¤ 3 4 h ie rte g en b esta n d i s . B arth s c h rijf t d in gen o ver J o d en d ie n aar o n ze h u id ig e m aats ta v en a n tis e m it is c h z ijn Ð e n d at u it g ere k en d i n d e g o d sle er. E n d at u it g ere k en d K arl B arth , d ie v erre v an e en m en se n sc h u w e s tu deerk am erg ele erd e w as, m aar z e lf a ctie f b etr o k ken b ij h et r e d den v an J o d en u it d e k la u w en v an H it le r. 4D at a lle s m aa k t h et l e ze n v an d eze t e k st s o m s t o t e en p ijn li jk e e n v erv re em den de e r v arin g. T eg eli jk ertij d b esta an e r w ein ig a n dere d ogm atis c h e t e k ste n w aarin e r v an z o e en p rin cip i‘ le e n c o n se q u en te s o li d arit e it t u ss e n k erk e n I s r a ‘l sp ra k e i s a ls j u is t d eze. D at s a m en gaan v o rm t i n z e k ere z in h et Ôg eh eim Õ v an d eze t e k st, w aar m en a l l e ze n de s te ed s w eer b in nen getr o k ken w ord t. M aar h et k an g een k w aad o ok e en s t e b li jv en s ta an e n z o geze g d b u it e n d e w ach t te b etr e k ken . V era n tw oord in g D e v erta li n g i s g eb ase erd o p D ie k ir c h li c h e D ogm atik II/2 , E van geli s c h er V erla g A .G . Z olli k o n , Z Ÿric h 1 948 ( 3 ), p p. 2 1 53 36 . D uid eli jk e f o u te n i n d e te k st h eb i k o vere en ko m stig d e la te re S tu die n au sg a b e v an d e K D s tilz w ij g en d v erb ete rd . D e E ngels e v erta li n g K arl B arth , C hu rc h D ogm atic s I I,2 , p ar 3 43 5, C la rk 2 009, h eeft m ij b ij e n kele p ass a g es v erd er g eh olp en . D e b ijb el 3 H et w oord Ôd arste lle n Õ ( d at in ¤ 3 4 v eelv u ld ig v o ork o m t) s te lt d e v erta le r v o or g ro te p ro ble m en . Z ie h ie rv o or M ark W ild sc h u t, i n d e Ôn oot v an d e v erta le rÕ o p p . 1 13 v an H an s G eo rg G ad am er, W aarh eid e n m eth od e, V an tilt 2 014. G ezie n d e t w ee r o lle n d ie k erk e n Is r a ‘l m oete n s p ele n in h et e n e Ôt h eatr u m D ei g lo ria eÕ, v erta le n w e Ôd arste lle n Õ h ie r co n se q u en t m et Ôu it b eeld en Õ. 4 B arth s r o l t e n a an zie n v an d e J o d en i n d e D uit s e k erk str ij d i s o n derw erp v an d eb at. H Žt b o ek o ver B arth e n d e J o d en o m h em Ôv an b in nen u it Õ t e b eg rijp en is E berh ard B usc h , U nte r d em B ogen d es e in en B un des. K arl B arth u n d d ie J u den 1 933�1 945, N eu kir c h en V lu yn : N eu kir c h en er 1 996, m et d aarin o ok u it g eb re id a an dach t v o or ¤ 3 4 i n h oofd stu k X III en X IV . B arth s bre u k m et de D uit s e ÔB ek en nen de K ir c h eÕ la at zic h go ed d ocu m en te re n a an d e h an d v an K arl B arth , E in e S ch w eiz er S tim m e. 1 938Ð 1945, Z Ÿric h : E V Z 1 945. le esw ij z er | 11

cit a te n d ie B arth g eeft h eb i k d ir e ct i n h et N ed erla n ds v erta a ld o m dat z ij n au w a an slu it e n b ij z ijn b eto og. O pvalle n de a fw ijk in gen v an d e b ij o n s gan gb are v erz e n l a te n z ic h v erk la re n d oor B arth s t a a lv eld ( L u th er!) e n d e eig en b esli s s in gen d ie h ij d aarb in nen n eem t, a ls m ed e z ijn g eb ru ik v an o u dere t e k stu it g av en v an d e G rie k se t e k st d oor N estle A la n d. I k d an k D r P ete r Z och er v an h et K arl B arth A rc h iv i n B aze l v o or z ijn i n fo rm atie o p d it g e b ie d . W aar i k z e lf s ta n dig v erw ees n aar d e S ch rif t , i s m eesta l g eb ru ik g e m aa k t v an d e N BG v erta li n g 1 951. T ot s lo t n og i e ts o ver h et v erta le n . B arth i s o ok d aarin e en g o ed e l e erli n g van P au lu s d at h ij i n l a n ge z in nen s c h rijf t , w aarin z ijn d ia le ctis c h e d en kstijl m eerd ere w en din gen m aa k t o m d e g ed ach te , e n d aarm ee d e z a a k , b ij e lk aar te h ou den . D it n ood za a k t h em t e g eli jk o m g eco m prim eerd t e s c h rijv en . M aar B arth d rijf t h et, i n z ijn e x p re ss io n is tis c h t a a lg eb ru ik , v er. Z o h eeft h ij d e g ew oon te o m m eerd ere , n ogal e en s t e g en geste ld e h oofd w erk w oord en t e la te n b ed ie n en d oor Ž Žn h u lp w erk w oord , d at s o m s o ok n og e en s e en h oofd w erk w oord i s . O ok k en t h ij h et g eb ru ik o m n ev en sc h ik ken de o n derw erp en v an Ž Žn w erk w oord i n h et e n kelv o u d t e v o orz ie n , d an w el h et e n kelv o u dig e o n derw erp v an z ijn z in i n m eerv o u dsv o rm en t e e x p li c it e re n , e n o ok d at a lle s o n der Ž Žn w erk w oord i n e n kelv o u d t e s c h are n . S tijl e n i n hou d z ijn Ž Žn : w e h erk en nen d e d en kfig u u r d at e lk e n ev en sc h ik kin g, i n d eel e n t e g en deel, e en o n ders c h ik kin g i s . E n: d e v o gel k an s le ch ts i n z ijn v lu ch t w ord en g e v an gen . H et D uit s k an d it s o ort la n ge g ed ach te n bogen b ete r a an d an h et N ed erla n ds o m dat b ij o n s h et h u lp w erk w oord ( s te ed s) m eer v o oro p gaat. D it b re n gt d e v erta le r e r v an ze lf t o e o m d e z in nen v an B arth d oor m id del v an v o eg w oord en u it e en t e l e g gen , e r d an w el i n t e k n ip p en . O m d e k ra ch t en v aart v an z ijn g ed ach te n z o veel m ogeli jk r e ch t t e d oen h eb i k d it w aar m ogeli j k e ch te r b ep erk t. I k h oop d at d e l e ze r e r b aat b ij h eeft . V oor h et v er ta le n v an B arth w ijs i k v erd er n aar h et i n te rv ie w m et M ark W ild sc h u t, d e verta le r v an B arth s D e b rie f a an d e R om ein en , i n ÔI n d e W aag sc h aa lÕ 3 8/4 5 ( m rt/ a p ril 2 009). 1 2 | de v er k ie z in g v a n d e g em een te

¤ 3 4 D E V ER K IE Z IN G V A N D E G EM EEN TE G od s k eu ze v an g en ad e iis d e v erk ie zin g v an J e zu s C hris tu s. 5D ez e v er� k ie zin g b ete k en t t e g eli jk d e e eu w ig e v erk ie zin g v an G od s e n e g em een te . D oor h aar b esta an m oet a an d e g eh ele w ere ld w ord en g etu ig d v an J e zu s C hris tu s, m oet d e g eh ele w ere ld t o t g elo of i n J e zu s C hris tu s w ord en o p � gero ep en . D ez e e n e g em een te v an G od h eeft t w ee g esta lt e n : i n d e g esta lt e v an I s r a ‘l m oet z ij d ie n stb aar z ijn a an d e u it b eeld in g v an h et g o d deli jk e geric h t, i n d e g esta lt e v an d e k erk m oet z ij d ie n stb aar z ijn a an d e u it b eel� d in g v an d e g o d deli jk e o n tfe rm in g. A ls I s r a ‘l i s z ij b este m d t o t h et h ore n , als k erk i s z ij b este m d t o t h et g elo ven van d e t o t d e m en s u it g eg an e b elo fte . D e e n e v erk o zen g em een te v an G od d ra ag t d ‡‡r d e g esta lt e v an h aar v er� g a an , h ’e r d e g esta lt e v an h aar k o m en . 1 | IS R A èL E N D E K ER K D e v erk ie zin g v an d e m en s i s z ijn v erk ie zin g i n J e zu s C hris tu s: z o z e k er a ls J e zu s C hris tu s h et e eu w ig le v en de b eg in v an d e m en s e n v an d e g eh ele s c h ep pin g i s . V erk ie ze n w il z e g gen Ô i n H em Õ v erk ie ze n . E n v erk o ze n z ijn w il z e g gen Ô i n H em Õ v erk o ze n z ijn .E r b esta at i m mers i n derd aad n og e en Ôa n derÕ v erk ie ze n e n v erk o ze n z ijn : n ie t n aast, n ie t b u it e n , m aar i n d e v erk ie zin g van J e zu s C hris tu s b eslo te n . W e k o n den v an d ie v erk ie zin g v an J e zu s C hris tu s o p z ic h ze lf e n a ls z o d an ig a l n ie t s p re k en , z o n der o n s o ok v o ortd u re n d deze Ôa n dere Õ, r e ed s i n h aar b eslo te n v erk ie zin g v o or o gen t e h ou den . G od s prijs g av e v an Z ic h ze lf , w aarto e H ij i n z ijn v erk ie zin g h eeft b eslo te n , g eld t im mers , d oord at z ij m ate rie el g ezie n d e m en s J e zu s g eld t, i n te n tio n eel g e zie n 6d e d oor G od g esc h ap en e n v an G od a fg ev alle n m en s o p z ic h ze lf e n a ls z o d an ig . N aar d eze m en s, d eze m en se n i n h u n v eelv o u d, a lle n e n i e d er a fz o n derli jk , i s i n d e m en s J e zu s C hris tu s d e e eu w ig e l i e fd e v an G od t o eg e 5 In d eze z in v at B arth d e i n hou d v an d e v o ora fg aan de ¤ 3 3 s a m en . I n ¤ 3 4 e n ¤ 3 5 v o lg en d e Ôa n dere v erk ie zin gen Õ d ie h ie rin l i g gen b eslo te n . 6 Ôt e le o lo gis c h g ese h en Õ. 2 15 is r a ‘l e n d e k er k | 13

keerd : e n w el z o , d at i n d eze n aam v o or i e d ere en v an d eze li e fd e g etu ig d m oet w ord en , d at z ij i n d eze n aam d oor i e d ere en g elo ofd m oet w ord en . D e weg v an d e v erk ie ze n de G od i s d e w eg v an h et g etu ig en is v an J e zu s, d e w eg v an h et g elo of i n H em . Z o b esta at e r, i n z ijn v erk ie zin g b eslo te n , o ok Ôa n dere Õ v erk ie zin g: d e v erk ie zin g v an d e v ele n ( v an w ie n ie m an d u it g eslo te n is ). L an gs d ie w eg t r e ed t d e v erk ie ze n de G od h u n t e g em oet. M aar n u h eeft d e h eili g e S ch rif t , w aar w e o n s g ra ag a an w ille n h ou den , in t e g en ste lli n g t o t h et k la ss ie k e k erk eli j k e l e erstu k v an d e p re d estin atie n ie t z o e en h aast o m z ic h m et d eze Ôv ele Õ i n J e zu s C hris tu s v erk o ze n m en se n i n h u n e n kelv o u d e n m eerv o u d b ezig t e h ou den . Z ek er d oet z ij d at o ok ( e n w ij z u lle n h et o ok n ie t m ogen n ala te n ), m aar z e r ic h t h aar b li k ( e n w e z u lle n h aar o ok d aarin m oete n v o lg en ) v an u it d e v erk ie zin g v an J e zu s C hris tu s ju is t n ie t d ir e ct t o t d e v erk ie zin g v an d e i n div id u ele g elo vig e, m aar e erst t o t een v erk ie zin g i n h et m id den , e en v erk ie zin g d ie b em id delt ; e en v erk ie zin g w aarv an h et s u bje ct z e k er G od i n J e zu s C hris tu s i s e n h et s p ecia le o bje ct ze k er m en se n z ijn , m aar d eze m en se n d an t o ch n ie t a ls i n div id u ele o f v ele p riv Žp ers o n en , m aar a ls e en d oor G od i n J e zu s C hris tu s v erk o ze n g em ee n � sc h ap . E en g em een sc h ap d ie v an e eu w ig h eid h er b este m d i s t o t e en g eh eel eig en d ie n st, o m z ic h h ie rin t e b ek w am en e n h aar u it t e o efe n en . H aar l e v en e n h aar f u n ctie i s v o lg en s d e h eili g e S ch rif t h et p rim air e v o orw erp v an d ie Ôa n dere Õ v erk ie zin g, d ie i n d e v erk ie zin g v an J e zu s C hris tu s i s b eslo te n . P as v an u it h aar g ezie n e n m et h aar v o or o gen k an d an o ok n aar b eh ore n w or d en g esp ro ken o ver d e v erk ie zin g v an d e i n div id u ele g elo vig en ( d ie d e t r a d it ie w at a l t e i jv erig a ls h et pro ble em v an h et l e erstu k v an d e p re d estin atie h eeft b eh an deld ). O m h et v o orw erp v an d eze Ôa n dere Õ v erk ie zin g a an t e d u i d en k ie ze n w ij v o or h et b eg rip v an d e g em ee n te , o m dat d it b eg rip t o ere i k en d i s v o or z o w el d e w erk eli jk h eid v an I s r a ‘l a ls d ie v an d e k erk e n h en b eid e b esla at. D e b ete k en is v an h et b eg rip i s Ð o m h et h ie r s le ch ts k o rt t e s c h ets e n Ð d it : d e g em een te i s d ie m en se li jk e g em ee n sc h ap die v o orlo p ig o p sp ecia le m an ie r d e n atu u rli jk e e n h is to ris c h e o m gev in g van d e m en s J e zu s vo rm t. H et s p ecia le van h aar b esta at e ru it d at z ij d oor h aar b esta an e en g e tu ig en is m oet a fle g gen v o or H em t e n o versta an v an d e g eh ele w ere ld e n d e geh ele w ere ld t o t g elo of i n H em m oet o p ro ep en . H aar v o orlo p ig h eid besta at e ru it d at z ij d an kzij d it a m bt e n d eze o p dra ch t v an h aar b oven z ic h ze lf u it w ijs t n aar d e g em een sc h ap v an a lle m en se n , t e n o versta an v an w ie z e g e tu ig e e n h era u t i s . D e a ld u s t e b esc h rijv en g em een te v o rm t d u s t o t o p z e k ere h oogte d e b in n en ste k rin g van d e Ôa n dere Õ v erk ie zin g d ie i n e n m et d e v er k ie zin g v an J e zu s C hris tu s h eeft p la ats g ev o n den ( e n p la ats v in dt!) . D oord at z ij a an d e e n e k an t d ie s p ecia le o m gev in g v an d e m en s J e zu s, d ie b in nen ste k rin g v o rm t, a an d e a n dere k an t e ch te r z e lf t o t d e w ere ld b eh oort, r e sp ec tie v eli jk u it d e w ere ld i s v erk o ze n e n u it i n div id u ele m en se n i s s a m en ge ste ld , i s h aar v erk ie zin g g ezie n h aar z e n din g e n f u n ctie i n derd aad a an t e d u id en a ls e en m id den e n i e ts d at b em id delt : a ls e en m id den , v o or z o ver z e 2 16 14 | de v er k ie z in g v a n d e g em een te

het m id den v o rm t t u ss e n d e v erk ie zin g v an J e zu s C hris tu s ( w aarin z ij i s b e slo te n ) e n d e v erk ie zin g v an h en d ie i n H em h eb b en g elo ofd , g elo ven e n zu lle n g elo ven Ð e n a ls i e ts d at b em id delt , v o or z o ver d e r e la tie t u ss e n d e verk ie zin g v an J e zu s C hris tu s e n d e v erk ie zin g v an a lle g elo vig en ( e n o m gek eerd !) d oor h aar i s b em id deld e n b ep aa ld . E r b esta at d u s g een z e lf s ta n dig e v erk ie zin g v an d e g em een te . A lle en Jo od se o f k le rik ale f a n ta sie e n a rro gan tie z o u d e b eh oefte k u n nen h eb b en o m d e g em een te i n v o orb ijg aan a an J e zu s C hris tu s a an h et b eg in v an a lle d in gen t e z e tt e n . D e r o em v an h aar v erk ie zin g k an a lt ij d s le ch ts d e r o em v an J e zu s C hris tu s, d e o n baatz u ch tig e r o em v an h et g etu ig en is v an H em zijn . W aar d e g em een te m eer zo u w ille n z ijn d an z ijn o m gev in g, w aar z e m eer z o u w ille n d an b em id dele n , d aar z o u z e z e k er h aar v erk ie zin g ju is t z ijn v erg ete n e n h eb b en v erb eu rd . E n o ok t e n o p zic h te v an d e w ere ld k an h et b esta an v an d e g em een te n ie t a ls d oel i n z ic h w ord en b eg re p en . D aarto e is z ij u it d e w ere ld v erk o ze n : o m a an d e w ere ld d e d ie n st t e b ew ij z e n d ie d eze h et m eeste n od ig h eeft e n d ie d aaru it b esta at, d at z ij a an h aar g etu ig e n is a fle g t v an J e zu s C hris tu s e n h aar o p ro ep t t o t g elo of i n H em . Z e z o u h aar v erk ie zin g h eb b en v erg ete n e n v erb eu rd , w aar z ij v o or z ic h ze lf z o u b esta an en d eze d ie n st z o u n ala te n , w aar z e n ie t w erk eli jk z o u b em id dele n . D e b in nen ste k rin g i s n ie ts b u it e n d e r e la tie t o t d e b u it e n ste k rin g v an d e v erk ie zin g d ie i n J e zu s C hris tu s h eeft p la ats g ev o n den ( e n p la ats v in dt) . O p h aar b eu rt i s e ch te r o ok d eze b u it e n ste k rin g n ie ts z o n der d ie b in n en ste , is a lle v erk ie zin g d ie in J e zu s C hris tu s h eeft p la ats g ev o n den e n p la ats v in dt b em id deld , b ep aa ld e n b eg re n sd d oor d e v erk ie zin g v an d e g e m een te . Z ij w eersp ie g elt i n h aar m id den e n b em id dele n d k ara k te r h et b e sta an v an d e e n e M id dela ar J e zu s C hris tu s z e lf . I n h aar s p ecia a l z ijn t e n o p zic h te v an d e w ere ld w eersp ie g elt z ij e v en ze er d e v rijh eid v an d e v erk ie ze n de G od , a ls d at z ij i n h aar d ie n st a an d ie w ere ld ( e n d u s i n d e v o orlo p ig h eid v an h aar s p ecia a l z ijn !) z ijn li e fd e w eersp ie g elt . A lle en d an kzij d eze w eersp ie g eli n g k o m t h et t o t h et g etu ig en is v an J e zu s C hris tu s, t o t d e o p ro ep to t h et g elo of i n H em e n d u s t o t h et g elo of v an d e i n div id u ele v erk o ze n en . B eslo te n i n d e v erk ie zin g v an d e g em een te , d at w il z e g gen : i n d e g em een te , d oor d e g em een te ( e n d an o n m id delli jk o ok v o or h aar!) , z ijn d an o ok d eze in div id u en v erk o ze n i n e n m et d e v erk ie zin g v an J e zu s C hris tu s. E xtr a e c� cle sia m n u ll a s a lu s ii[ B uit e n d e k erk i s e r g een h eil] 7! D ie z in h oort a l t h u is i n h et l e erstu k v an d e p re d estin atie , r e ed s i n d e g o d sle er. Z oals n u d e v erk ie ze n de G od Ž Žn i s e n d e v erk o ze n m en s Ž Žn i s : J e zu s, e v en zo i s o ok d e g em ee n te , a ls p rim air v o orw erp v an d e v erk ie zin g d ie i n J e zu s C hris tu s h eeft p la ats g ev o n den e n p la ats v in dt, Ž Ž n . A lle s w at ju is t i n 7 T oev o eg in gen i n d e t e k st t u ss e n v ie rk an te h ak en s ta m men v an d e v erta le r. H et b etr e ft h ie r v erta li n gen u it h et G rie k s e n h et L atijn , e n d u id eli jk e, d oor B arth n ie t g en oem de S ch rif t v er w ijz in gen . is r a ‘l e n d e k er k | 15 217

het l i c h t v an d e g o d deli jk e p re d estin atie o ver h aar t e z e g gen i s , z a l m oete n u it lo p en o p d e b ek le m to n in g v an d eze e en heid v an h aar. M aar n u h eb b en w e i m mers j u is t d e, a an d e v erk ie zin g i n J e zu s C hris tu s g eli jk t e s te lle n , g o d d eli jk e p re d estin atie a ls e en d u bb ele pre d estin atie m oete n b eg rijp en : a ls d e oorsp ro n gsh an deli n g v an d e v rij e l i e fd e v an G od , w aarin H ij v o or Z ic h ze lf d e g em een sc h ap m et d e m en s e n d u s h et o n derg aan v an h et g eric h t k ie st, m aar v o or d e m en s d e g em een sc h ap m et Z ic h ze lf e n d u s d e h eerli jk h eid v an z ijn o n tfe rm in g. iiiH ij o rd on neert d e m en s o vere en ko m stig d e e erste k an t v an d eze h an deli n g t o t h et h ore n van z ijn b elo fte , o vere en ko m stig d e an dere k an t v an d eze lf d e h an deli n g t o t h et g elo ven daarin . H ij o rd on neert h em d aar t o t e en o u de b esta an sv o rm , Ž Žn d ie v erg a at; h ie r t o t e en n ie u w e besta an sv o rm , Ž Žn d ie k om t(e n b li jf t ) . I s n u d e v erk ie zin g v an d e g em een te b eslo te n i n d e v erk ie zin g v an J e zu s C hris tu s, i s z ij i n e n m et J e zu s C hris tu s vo orw erp v an d ie o orsp ro n gsh an deli n g v an d e v rij e l i e fd e v an G od , d an i s e r n ie ts a n ders t e v erw ach te n d an d at w ij o ok i n h ‡‡r v erk ie zin g op d eze d u bb ele ( e n j u is t i n h aar d u bb elh eid e n e!) r ic h tin g v an d e e eu w ig e w il v an G od z u lle n s tu it e n . E n d at i s d an o ok d e s ta n d v an z a k en w aarm ee w e v o l g en s d e h eili g e S ch rif t w erk eli jk t e m ak en h eb b en . W ie e n w at i s J e zu s C hris tu s z e lf i n z ijn v erh ou din g t o t d e g em een te v an G od ? W e v in den h ie r r e ed s d e e en heid e n h et v ers c h il: H ij i s d e b elo ofd e zo on v an A bra h am e n v an D av id , d e M ess ia s v an I s r a ‘l. E n H ij i s t e g eli jk h et H oofd e n d e H eer v an d e u it J o d en e n h eid en en g ero ep en e n v erz a m eld e kerk . A ls b eid e i s H ij o n lo sm ak eli jk Ž Žn . E n H ij i s a ls d e e n e o n vera n derli jk b eid e. J u is t a ls d e H eer v an d e k erk is H ij i m mers de M ess ia s v an I s r a ‘l, e n ju is t a ls d e M ess ia s v an I s r a ‘l is H ij i m mers d e H eer v an d e k erk . D eze s ta n d van z a k en m oet i n w at h ie r v o lg t u it d e d oek en w ord en g ed aan . W e p ro b e re n a lle re erst t o t e en v o orlo p ig o verz ic h t t e k o m en : Je zu s C hris tu s i s d e g ek ru is ig d e M essia s v a n I s r a ‘l. A ls z o d an ig i s H ij d e au th en tie k e g etu ig e v an h et g eric h t d at G od o p Z ic h ze lf n eem t, d oord at H ij k ie st v o or d e g em een sc h ap m et d e m en s. A ls z o d an ig i s H ij d e o orsp ro n keli jk e h oord er v an d e g o d deli jk e b elo fte . A ls z o d an ig i s H ij d eg en e d ie a l li j d en d b eg in t m et h et g en ad ig e v erg aan v an d e e erste m en se li jk e g esta lt e . Ð M aar H ij i s ju is t a ls d e g ek ru is ig d e M ess ia s v an I s r a ‘l o ok d e h eim eli j k e H ee r v a n d e k erk die G od s tic h t d oor d eze p rijs g av e v an Z ic h ze lf : o m t e le v en u it z ijn o n tfe rm in g, o m t e g elo ven i n z ijn b elo fte , a ls d e g en ad ig k o m en de ( e n b li jv en de) g esta lt e v an z ijn g em een te . E n J e zu s C hris tu s i s d e o p gesta n e H ee r v a n d e k erk . A ls z o d an ig i s H ij d e au th en tie k e g etu ig e v an d e o n tfe rm in g w aarin G od z ijn e ig en h eerli jk h eid t o ek eert n aar d e m en s, d oord at H ij h em k ie st t o t g em een sc h ap m et Z ic h ze lf . A ls z o d an ig i s H ij h et o erb eeld v an h em d ie g elo oft . A ls z o d an ig i s H ij d eg en e d ie a l t r io m fe re n d b eg in t m et h et g en ad ig e k o m en v an d e n ie u w e gesta lt e v an d e m en s. Ð M aar H ij i s n u ju is t als d e o p gesta n e H eer v an d e kerk o ok d e g eo p en ba ard e M essia s v a n I s r a ‘l, h et I s r a ‘l d at G od d oor d eze 2 18 16 | de v er k ie z in g v a n d e g em een te