Bekijk de tekstversie van dit leesfragment.Woord vooraf Wat is muziek? Hoe spreekt de Bijbel over muziek? Stemmen uit de kerkgeschiedenis Contouren van een bijbelse visie op muziek De invloed van muziek op het geloofsleven De invloed van muziek op het dagelijks leven Klinkt er muziek in de eeuwigheid? Binnenwerk Een gevoelige snaar_Binnenwerk Hulde aan de. . . 16-01-20 11:16 Pagina 5 Woord voorafit boek dankt zijn ontstaan en bestaan aan een verzoek vande redactie van de Artios-reeks om het te schrijven. Hoewel er alveel over muziek geschreven is, lijkt het mij goed dat er eenhedendaags boek over dit onderwerp verschijnt. Wij hebbenallemaal op de een of andere manier met muziek te maken, zeker onze jongeren, en het is goed om grondig te bestuderenwat het Woord van God over dit onderwerp te zeggen heeft. Hoespreekt de Bijbel over muziek en wat kunnen wij daarvan lerenvoor het luisteren naar muziek en het maken ervan? Het blijktdat er in de Bijbel heel wat gezegd wordt over muziek. We zullenhet nagaan en proberen er iets van te leren voor vandaag. Wij zijn natuurlijk niet de eersten die iets van muziek vinden eneen bepaalde omgang met muziek hebben. In onze bezinningop een bijbelse visie op muziek willen we ook luisteren naarstemmen uit de kerk der eeuwen, in het verleden en in hetheden. Dat kan uiteraard alleen summier, maar ik hoop dat weook daarvan zullen leren. De hoofdstukken 1-4 vormen de basis en het kader voor dehoofdstukken 5 en 6, waar ingezoomd wordt op de plaats vanmuziek in het dagelijks leven. Er wordt in de eerste vier hoofd-stukken veel informatie geboden, maar ik hoop dat de lezer die eerst tot zich zal nemen voordat hij zich gaat bezinnen op detoepassing ervan in de praktijk van elke dag. Binnenwerk Een gevoelige snaar_Binnenwerk Hulde aan de. . . 16-01-20 11:16 Pagina 7 Het boek eindigt met de overdenking van de vraag of er in deeeuwigheid ook muziek klinkt of dat het in de hemel en op denieuwe aarde stil is aan klanken. Uiteraard besef ik goed dat het laatste woord over dit onder-werp nog lang niet gezegd is en waarschijnlijk ook nooit gezegdzal worden. Dit boek is niet meer dan een poging om nog eensna te denken over een bijbelse visie op muziek. Het leek mij goed om voordat dit boek gepubliceerd zou wor-den, het manuscript te laten lezen door een aantal mensen metvakkennis op dit gebied en om hun commentaar te vragen. Jacovan der Knijff, Dick Sanderman en Jan Smelik waren zo vrien-delijk daar de tijd voor te nemen. Zij hebben mij erg geholpenmet hun opmerkingen, aanvullingen en verbeteringen. Ik hebze in het boek verwerkt, waardoor de inhoud aanmerkelijk ver-beterd is. Ik bedank hen hartelijk voor hun bijzonder op prijsgestelde medewerking. Aan het gedeelte over Kohlbrugge in hoofdstuk 3 heeft Kohl-brugge-kenner Hendries Boele een belangrijke bijdrage gele-verd. Hij reikte een aantal ongepubliceerde brieven van depastor van Elberfeld aan met informatie die bij weinigenbekend is en mij erg heeft verrast. Ik dank Hendries daar harte-lijk voor. Ook de redactieleden van de Artios-reeks lazen mee en hebbenmij gediend met hun waardevolle opmerkingen. Die heb ik zogoed mogelijk proberen te verwerken. Ik heb dankbaar gebruikgemaakt van literatuur over dit onder-werp. Dat heb ik gedaan zoals ik dat bij het maken van mijn pre-ken ook doe. Eerst maak ik een preek en daarna pak ik er com-mentaren, preken en meditaties van anderen bij om te kijken ofhet klopt wat ik gevonden heb in de Schrift en of er verbeterin-gen, aanvullingen of correcties nodig zijn. Het bleek bij hetschrijven van dit boek goed te werken. Binnenwerk Een gevoelige snaar_Binnenwerk Hulde aan de. . . 16-01-20 11:16 Pagina 8 Niet alleen in het tweede hoofdstuk, maar in elk hoofdstuk vanhet boek willen we samen eerst naar het Woord van God luiste-ren. Daarom begint ieder hoofdstuk met een korte bijbelstudie. De tekst van de Bijbel die ik gebruikt heb, is de Herziene Staten-vertaling. Zo stuur ik mijn eerste boek de wereld in om de vrucht van mijnstudie en bezinning met anderen te delen. Ik vind het span-nend. Tegelijk vind ik het mooi. In dit boek komen twee dingensamen die een belangrijk onderdeel van mijn leven vormen. Deze pennenvrucht is een samengaan van mijn professie: hetwondere ambt van dienaar van het Woord en van mijn hobby:het bezig zijn met muziek door ernaar te luisteren of het te spe-len op het orgel. Van jongs af aan hebben theologie en muziekmijn grote belangstelling gehad. Door de jaren heen ben ik er opallerlei manieren mee bezig geweest. In de studie die u nu inhanden hebt, komen veel dingen samen. Ik hoop dat ik eerbiedig geluisterd heb naar het Woord van God, dat mij lief is. Ik hoop dat ik evenwichtig over het onderwerpvan dit boek heb nagedacht en geschreven. Ik hoop dat u wataan het resultaat van mijn studie en bezinning zult hebben endat u uw winst ermee zult kunnen doen. Ik draag dit boek op aan mijn lieve vrouw en aan onze geliefdekinderen en kleinkinderen. Zij betekenen veel voor mij ensamen met hen deel ik het leven dat God ons geeft. Voor ver-schillenden van ons neemt muziek daarin een belangrijkeplaats in. Ik ben dankbaar voor wat mijn gezin voor mij bete-kent en ben blij dat ik dat ook op deze manier kan uiten. C. J. Drogernovember 2019 Binnenwerk Een gevoelige snaar_Binnenwerk Hulde aan de. . . 16-01-20 11:16 Pagina 9 Wat is muziek? Nu dan, breng een harpspeler bij mij. En toen de harp-speler ging spelen, gebeurde het dat de hand van deover hem kwam . . . ? 2 Koningen 3:15et gaat in het bovenstaande citaat over de profeet Elisa. Joram, de koning van Isra? l, en Josafat, de koning van Juda, zijnsamen op oorlogspad gegaan. Mesa, de koning van Moab, isschatplichtig aan het Tienstammenrijk Isra? l, maar als koning Achab gestorven is, denkt hij een punt te kunnen zetten achterde enorme jaarlijkse schatting die hij moet leveren (vs. 4). Datlaat de opvolger van Achab, zijn zoon Joram, niet over zijn kantgaan en hij brengt gelijk een groot leger op de been. Hij vraagtde medewerking van de koning van het Tweestammenrijk Judaen die is graag bereid om Joram te helpen. Als de twee legersmet hun koningen ten strijde trekken, komen ze snel in de pro-blemen. Er blijkt op een bepaald moment geen water meer tezijn voor het leger en het meegevoerde vee. Het is Josafat diekamp binnen. Deze profeet geeft duidelijk aan dat hij eigenlijkniet van plan is iets te zeggen in de Naam van de de aanwezigheid van Josafat brengt hem op andere gedachten. Voordat hij echter een profetie zal uitspreken, vraagt Elisa om Binnenwerk Een gevoelige snaar_Binnenwerk Hulde aan de. . . 16-01-20 11:16 Pagina 11 een harpspeler. Blijkbaar is er in het leger iemand die op de harpkan spelen en heeft hij zijn harp bij zich. Tijdens het harpspelgebeurt er iets bijzonders. De hand van de komt over Elisa en dan kan hij zeggen wat God gaat doen en wat de konin-gen daarom moeten laten doen. We zien hier dat muziek een bijzondere werking kan hebben. We stellen vast dat God muziek gebruiken kan en dat onder deklanken van (in dit geval) een harp, er iets bijzonders kangebeuren. Dat brengt ons bij de eerste vraag waarover we willennadenken: wat is muziek? Het is de vraag of dat wel te omschrijven valt. Ik heb het idee dathet ongeveer hetzelfde is als omschrijven wat liefde is. Is datonder woorden te brengen? Gezien de vele boeken, liederen enliedjes over de liefde blijkt dat niet mee te vallen. Dat ervaar ikook als het gaat over muziek. Definities van muziek Laten we beginnen bij het woordenboek van Van Dale. Daarworden onder het lemma ? muziek? zeven betekenissen gegeven:1. het kunstzinnig ordenen van klanken (toonkunst);2. voortbrengselen der toonkunst;3. uitvoering van muziekstukken, weergave daarvan;4. geheel van samenklinkende geluiden (al of niet 5. geschreven of gedrukt stuk met muzikale tekens (muziekboek, bladmuziek);6. zij die muziek maken, de muzikanten;7. muziekmaatschappij. Binnenwerk Een gevoelige snaar_Binnenwerk Hulde aan de. . . 16-01-20 11:16 Pagina 12 In het Van Dale pocketwoordenboek Nederlandsstaat bij ? muziek? :1. geluid, voortgebracht door de menselijke stem of door instrumenten omwille van (de schoon-heid van) dat geluid zelf;2. personen die muziek maken;3. geschreven of gedrukte muziek. In een ander woordenboek las ik bij het lemma ? muziek? :1. klanken die volgens een bepaald systeem gecombineerd zijn, vooral bedoeld om mooi te klinken, voortgebracht door de menselijke stem 2. geschreven of gedrukte tekens daarvoor. Wat muziek teweegbrengt Laat ik het nu met eigen woorden proberen te zeggen. Muziek ishet produceren van klank die via onze oren wordt opgevangenen zo door ons wordt waargenomen. Die klank wekt vervolgensmeestal iets in ons op. Dat kan een gevoel zijn van ontroering, rust, onrust, ontzetting, afschuw. Bestaat de klank uit woordenof worden de woorden gedragen door klank, dan kan dat in onshart ook gevoelens wakker roepen. De woorden kunnen onsraken, troosten, ons geloofsleven verdiepen. De oude berijmingvan Psalm 147 zegt dat psalmen ons hart kunnen treffen. Augus-tinus was tot tranen toe geroerd, toen hij in de kathedraal van Milaan liederen hoorde zingen. De klank die in muziek wordt voortgebracht, kan op verschil-lende manieren worden geproduceerd. Je zou kunnen zeggendat het zingen van vogels ook een soort muziek is. Martinus Nijhoff heeft gezegd: ? Wie oor heeft om te horen, hoort muziek Binnenwerk Een gevoelige snaar_Binnenwerk Hulde aan de. . . 16-01-20 11:17 Pagina 13 in de natuur. ? Dit doet denken aan Hooglied 2:12, waar staat: ? Debloemen laten zich zien op het land, de zangtijd is aangebro-ken, het koeren van de tortelduif wordt in ons land gehoord. ? Het meest bijzondere muziekinstrument is de menselijke stem. Het voert te ver om hier uit te leggen hoe onze stem werkt, maardat de mens kan zingen, is heel bijzonder. Naast de menselijkestem zijn er tal van muziekinstrumenten. Door de eeuwen heenzijn er steeds meer bijgekomen. Allemaal met hun eigen klank-kleur (timbre). Geen twee instrumenten klinken gelijk en als datwel zo is, kun je ze nog op een verschillende manier bespelen. En dan is er ook nog een verschillend toonbereik (laag of hoogof van laag tot hoog). Er zijn blaasinstrumenten en snaarinstrumenten, slaginstru-menten en toetsinstrumenten. Er zijn solo-instrumenten eneen kerkorgel heeft als het ware een heel orkest in zich. En danzijn er eindeloze mogelijkheden om instrumenten samen telaten spelen. Een mogelijkheid is ook om instrumentale muziekte combineren met zang. Dat kan met een solozanger zijn, maarook met een koor of een gemeente. Het volume van de klank kanvari? ren. Binnen de muziek is er de variatie van de zachte klankvan een clavichord tot het overweldigende geluid van een grootsymfonieorkest of van een omvangrijk kerkorgel. En dan zijn erook nog de verschillende stemmingen. Ik bedoel daarmee deverhouding tussen twee tegelijk aangeslagen of gespeeldetonen. Er zijn vele variaties in. Kortom: muziek is een wonder-lijk fenomeen. Je kunt er eindeloos mee vari? ren. Muziek is ook een bijzonder verschijnsel. Je kunt je gevoelenserin kwijt, je kunt gevoelens of een bepaalde boodschap ermeeuit- en overdragen, je kunt er een bepaald gevoel mee proberenop te wekken. In de barok was men van het laatste heel goed opde hoogte en in goede muziek uit de barok wordt daarom Binnenwerk Een gevoelige snaar_Binnenwerk Hulde aan de. . . 16-01-20 11:17 Pagina 14 gestreefd naar een bepaald effect bij de luisteraar. Een meesterop dat gebied was Johann Sebastian Bach (1685-1750). Wie oorheeft gekregen voor zijn koormuziek, wordt telkens getroffendoor de manier waarop hij (bijbel)teksten verklankt en door watdat in en bij je oproept. Muziek kan je ook geestelijk verder helpen. In bovenstaande bij-beltekst zien we dat de muziek inschakelt bij het over-brengen van Zijn woord aan Elisa. Het is mijn stellige overtui-ging dat Hij muziek nog steeds in het leven van Zijn kinderengebruikt om hen te onderwijzen, te troosten en te bemoedigen. In het leven met God heeft muziek echt een toegevoegde Luther had gelijk toen hij schreef: ? Ik houd van muziek. Het is een geschenk van God, ze verheugt de harten, ze verjaagtde duivel en geeft onschuldige vreugde. Door muziek verdwij-nen toorn, begeerte en hoogmoed. Ik geef muziek de eersteplaats na de theologie. ? In hoofdstuk 3 meer hierover. De praktijk laat zien dat wat voor muziek geldt, voor meer din-gen in het leven van toepassing is. Het kan op een goede maniergebruikt worden, maar ook op een verkeerde manier. De uitvin-ding van de boekdrukkunst liet dat al zien. Er is gezegd dat dieuitvinding een stap naar de hemel is geweest, maar ook een stapnaar de hel. De Reformatie heeft erg geprofiteerd van deze uit-vinding, maar in dezelfde tijd verschenen er ook andere publi-caties die de verspreiding van de Reformatie danig in de weghebben gestaan. Hetzelfde zou je vandaag van de sociale mediakunnen zeggen. Je kunt er prima gebruik van maken, maarlaten we de schaduwzijden niet negeren. Dat geldt ook voor de muziek. Er is veel goede muziek waarvanwe kunnen genieten en die ons geestelijk kan weldoen en verrij-ken. Daarnaast bestaat er andere muziek waarvan dat laatstehelaas niet gezegd kan worden. Te denken is bijvoorbeeld aanbepaalde klassieke muziek die gecomponeerd is na de Binnenwerk Een gevoelige snaar_Binnenwerk Hulde aan de. . . 16-01-20 11:17 Pagina 15 Verlichting. Vooral sinds het begin van de vorige eeuw heeft desatan beslag gelegd op de lichte muziek en die uitgebouwd toteen medium waarmee hij miljoenen mensen be? nvloedt en inzijn macht houdt. Ik kom daar in hoofdstuk 6 op terug. Muziek is een wonderlijk en bijzonder fenomeen. Zij heeftinvloed op ons leven en zij doet wat met ons. Zij kan in onze zieleen gevoelige snaar raken. De Heilige Geest kan muziek zegen-rijk gebruiken in mensenlevens. Binnenwerk Een gevoelige snaar_Binnenwerk Hulde aan de. . . 16-01-20 11:17 Pagina 16