Inhoud Voorwoord 5 Gericht op het licht 7 Achteruit voorwaarts 11 De accordeon 15 De jeugd van tegenwoordig 21 Liefde is aandacht 25 Naakt geboren 29 Leefdoorplan 33 Lekker luisteren naar niets 37 Liefde op leeftijd 41 De levenstrap 45 Pro Deo 51 Dankbetuiging 55 De loopbaan lopen 59 Ouder worden 65 Meelijden of meeleven 71 Niet alleen 75 Reisje 81 Voor mij hoeft het niet meer 85 Bouw een brug 89 Uitblazen 93
5 Voorwoord ‘De dag verduistert …’ In het najaar, als de nachten steeds langer worden, is dat letterlijk het geval. Als je ouder wordt, is het in figuurlijke zin vaak ook zo. Alles lijkt voorbij. Het leven verliest gaandeweg veel van de fleur die het vroeger had. Dit boek zet geen domper op de vreugde die nog over is. Integendeel: het staat vol vlammetjes die het vuur van weleer doen oplaaien. Wat meer is: dit boek is gericht op het Licht. Wie wandelt op de weg van het evangelie, loopt niet de nacht in, maar gaat de morgen tegemoet. André F. Troost
77 Gericht op het licht Zoals men in de middeleeuwen de grote kerken bouwde: schitterend! Men deed er jaren over, maar daar was dan wel over nagedacht … Neem nu alleen al de richting waarin zo’n kathedraal gebouwd werd. Zo’n kerk werd niet zomaar, lukraak, ergens plompverloren in een stad geplant. Nee, zo’n kerk werd zó geprojecteerd dat wie die kerk binnenkwam en daarin een plaatsje vond, automatisch naar het oosten keek. Zo’n kerk was ‘georiënteerd’ – op de Oriënt, op het oosten gericht. Waarom? Omdat het oosten de kant is van de zonsopgang. Het oosten staat voor: toekomst, verwachting, het komende rijk van God. Daar zijn we in de kerk op georiënteerd. Nu kun je dat natuurlijk het mooist zien in het midden- schip van zo’n kathedraal. Als je – onder het orgel door – de kerk bent binnengegaan, ligt het hele kerkschip voor
8 je. Meestal loop je dan over het middenpad tussen de banken door in de richting van het kerkkoor. Daar staat de tafel of – in rooms-katholieke kerken – het altaar. Daar is de plaats waar met brood en wijn wordt gevierd dat Jezus zijn leven gaf met het oog op het rijk dat is en komt. En daarachter? Daar is dan eigenlijk alleen nog maar het licht, het licht van het oosten. Daar zijn – als ze door de eeuwen heen bewaard zijn gebleven – de hoge banken van de broeders die er Gods lof zongen, de koorbanken. Daar was het alsof je al iets van de hemel kon horen, in het licht van de opgaande zon: de vreugde van de verrijzenis! Ja, daar doet die oostkant van zo’n kerk óók aan denken: aan de opstanding. Het leven loopt niet dood! Het mag een lange of korte weg zijn, vanaf de ingang tot aan de hoge vensters van de eeuwigheid, maar dood loopt die weg níét. Licht en leven stralen je tegemoet, zolang je loopt over dat pad dat onze levensjaren verbeeldt. Zo’n kerk is een ‘plaatje’ van Pasen! Of dat altijd even duidelijk is? Nee. Lang niet altijd loop je door zo’n prachtig middenpad in de richting van het stralende oosten. Soms moet je genoegen nemen met een zijweg, een minder prominent pad. Menigeen moet het doen met een plekje in de marge van de maatschap- pij. Vaak drentel je maar zo’n beetje door een zijbeuk.
9 Daar is het altijd een beetje schemerig, daar vallen de schaduwen zwaarder over je heen. Daar is ook lang niet zo veel te beleven. Je ziet er minder van al het moois dat de kerk te bieden heeft. Je hebt er soms nauwelijks zicht op de tafel, de plaats waar de verzoening wordt verbeeld. En als er gezongen wordt, dan gaat het geluid van de lofzang naar je gevoel soms rakelings aan jou voorbij. Je hoort het wel, maar het doet je zo weinig, je wordt er niet met hart en ziel bij betrokken. Je voelt je alleen, een klein mensenkind, daar in die grote donkere zijbeuk van de levenskathedraal. Is dat een ramp? Leuk is het niet. Maar kijk goed, kijk in de verte: tóch is ook daar licht! Ander licht? Nee, het is precies hetzelfde licht als gezien wordt door degenen die zo parmantig over de rode loper in het middenpad door de kerk schrijden. Precies hetzelfde licht! Ik wens u een goede reis door de kathedraal die ‘leven’ heet! Misschien sta je nog helemaal aan het begin, met verbaasde ogen, de hele weg nog voor je. Misschien loopt u halverwege het middenpad en ontdekt u met enige schrik dat het harder gaat dan u ooit dacht. Misschien bent u al heel dicht in de buurt van het koor gekomen. Nog een paar stapjes en een stem zal zeggen: ‘Kom hogerop, mijn vriend!’
10 Misschien drentelt u ergens in de zijbeuk, moederziel alleen, onopvallend in het schemerduister, een mens in de marge. Hoe het zij, het licht is vóór u! Het oosten wenkt: Pasen, de toekomst van de Eeuwige. Ik wens u een goede reis. En wat ik u raden mag: houd altijd uw gezicht gericht op dat Licht!
1111 Achteruit voorwaarts In een van zijn boeken vertelt Toon Hermans dat hij op zomerdagen, als de zon hoog aan de hemel staat, graag lange wandelingen maakt. Die kient hij zo uit, dat hij altijd met zijn gezicht naar de zon toe loopt. ‘En op de terugweg?’ zult u vragen. Dan loopt hij achteruit terug. Die uitspraak zette me aan het denken. Ik dacht: zó zou ik oud willen worden. Ik bedoel: als iemand die terugloopt met de zon op z’n gezicht. Als u het mij vraagt zijn er eigenlijk maar twee soorten oude mensen. Je hebt schaduwkijkers en je hebt zon- kijkers. De schaduwkijkers, dat zijn de mensen die het allemaal wel gezien hebben. ‘Ik heb mijn tijd gehad,’ kun je ze elke dag horen zeggen.
12 ‘De ouderdom komt met gebreken’ is ook al zo’n gevleu- gelde uitspraak in kringen van schaduwkijkers. Maar de meest voorkomende kreet in gezelschappen van schaduwkijkers is toch wel: ‘In mijn tijd was dat wel anders!’ Meestal wordt die verzuchting dan gevolgd door een eindeloos relaas over alle dingen die in die zogenaamde ‘goeie ouwe tijd’ beter waren dan in deze waanzinnige, moderne tijd. ‘Nee, dan was dat in mijn tijd wel even anders …!’ Nu wil ik niet graag met veel bombarie precies het tegen - overgestelde beweren en u en mezelf wijsmaken dat alles tegenwoordig zoveel beter is dan vroeger – ik wil alleen beweren dat schaduwkijkers altijd maar weer vooral de donkere kant van het leven naar voren halen. Dat is jam- mer, voor anderen, maar vooral voor henzelf. Je schiet er namelijk niets mee op en het maakt het leven alleen nog maar zwaarder dan het soms toch al is. Hoe je aan zo’n instelling komt? Ik vermoed door een tekort aan vertrouwen in wat nog komen zal. Zeker, als je werkelijk gelooft dat je na je zeventigste alleen nog maar de heuvel áf glijdt en de nacht tegemoet gaat, dan is er weinig reden voor optimisme. Dan zou ík te zijner tijd ook alleen nog maar de schaduwkanten van alle dingen zien.
13 Maar waarom zou je je aan die wanhoop overgeven? Waarom zou je je niet op de terugweg ómkeren en achter- uit lopen, met je gezicht naar de zon? Waarom zou je niet blíjven genieten van de mooie dingen die er toch ook nog altijd zijn? Waarom zou je niet met voorpret uitkijken naar een verjaardag, een uitstapje, een oude kennis die beloofde op bezoek te komen, een mooi programma op de radio of op de televisie? Waarom leef je niet nu al toe naar de kerkdienst die je aanstaande zondag weer mag meemaken, al is het misschien via de kerktelefoon of het internet? En waarom zou je niet met terugwerkende kracht genieten van zo veel mooie dingen die je vroeger mocht beleven? Ik heb een serie fotoboeken boordevol zulke mooie herinneringen! Kortom: waarom zou je niet – ook al gá je achteruit – je omkeren en, teruglopend, de zon in je gezicht laten schijnen? Ik zal nooit vergeten dat ik in mijn jonge jaren op bezoek ging bij een doodzieke, oude man. ‘Hoe gaat het?’ vroeg ik hem. ‘Niet best,’ zei hij. ‘Maar het gaat de goede kant op!’ En met uitgestoken vinger wees hij naar boven … Hij keek naar de Zon!