Jezus geneest
Jezus geneest Copyright © 2016 Uitgeverij Gideon Auteurs: Raymond R. Hausoul en Wim J. Kok Omslagontwerp: Studio Vrolijk Redactie: Monica van Bezooijen Typografie: Vanderperk Groep Jaar van uitgave: Mei 2016 Uitgave: Uitgeverij Gideon, Hoornaar, Nederland w w w.gideonboeken.nl ISBN: 978-90 -5999- 093-7 Nur: 707 Niets uit deze uitgave mag worden ver veelvoudigd, opgeslagen in een databank, of doorgegeven in welke vorm of op welke wijze dan ook – elektronisch, mechanisch, gekopieerd, gescand of op enige andere wijze – behalve voor korte citaten in recensies of artikelen, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No portion of this book may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means – electronic, mechanical, photocopy, recording, scan- ning, or other – except for brief quotations in critical reviews or articles, without the prior written permission of the publisher.
Inhoudsopgave Afkortingen van bijbelboeken 15 Andere werken 16 Bijbelvertalingen 16 1 Voorwoord 17 2 Inleiding 2.1 Gesprekken over genezing 21 2.2 Geloofstheorie en geloofspraktijk 23 2.2.1 Een onderlinge wisselwerking 23 2.2.2 Een bewust dubbelperspectief 24 2.2.3 Voor- en nadelen 25 2.3 Achtergronden van de auteurs 26 2.3.1 Wim J. Kok (°1958) 26 2.3.2 Raymond R. Hausoul (°1979) 29 2.3.3 Hartelijke gesprekken 30 Deel 1: Genezingen door Jezus in de Evangeliën 33 3 Zegen door de massagenezingen 3.1 Inleiding 35 3.1.1 Vaak over het hoofd gezien 35 3.1.2 Massagenezingen in de evangeliën 36 3.2 Woord en daad 37 3.2.1 Een eerste ontmoeting voor de berg 37 3.2.2 Tien wonderen en een massagenezing 38
6 • Jezus geneest 3.3 Jahwehs knecht: Zoon van David 39 3.3.1 Hij genas ‘allen’ 40 3.3.2 Vervulling van Jesaja 44 3.4 Jahwehs knecht: Heil voor de volken 45 3.4.1 Terugtrekking 46 3.4.2 Oproep tot zwijgen 47 3.5 De vraag van Johannes: Wie is Jezus? 49 3.5.1 Twijfel bij Johannes? 49 3.5.2 Massale genezingen 51 4 Strijd rondom de massabijeenkomsten 4.1 Een lege wachtkamer 54 4.1.1 Op bezoek in Nazaret 55 4.1.2 Geneesheer zonder patiënten 57 4.2 Een bomvolle oever 59 4.2.1 Bekend- en onbekendheden 59 4.2.2 Een herder in actie 62 4.3 Een overvolle berg 63 4.3.1 Op zoek naar de locatie 64 4.3.2 Genezingen op de berg 65 4.4 Zwijgen onmogelijk: het nieuws breekt baan 69 4.4.1 Gennesaret informeert zijn omstreken 69 4.4.2 Een ex-melaatse informeert zijn stad 71 4.5 Onderweg richting Jeruzalem 72 4.6 Reiniging en genezing in Jeruzalem 75 4.6.1 Genezingen in de tempel 75 4.6.2 Strijd met de overheden 77 4.7 Concluderende reflecties 78 4.7.1 Voorwaarden tot genezing? 78 4.7.2 Pastorale bewogenheid 80 4.7.3 Het grote aantal zieken 81 4.7.4 De waarde van de massagenezingen 85 5 Zes genezingen op sabbat 5.1 Inleiding 87 5.2 Twee genezingen in huis 88 5.2.1 Een wonder: schoonmoeder genezen 88
Inhoudsopgave • 7 5.2.2 Verlost van waterzucht in het farizeeërhuis 91 5.3 Twee genezingen in de synagoge 93 5.3.1 Strek de verschrompelde hand uit! 93 5.3.2 Achttien jaar in satans tang 98 a Verlossing voor Abrahams dochter 99 b Kritiek vanuit de leiding 100 c Sabbat als de dag van verlossing 102 5.4 Twee genezingen bij het water 104 5.4.1 Genezing van een verlamde 105 a Jezus bereikt Bethesda 105 b Bethesda als heidense genezingsplaats 108 c Ontmoeting met Jezus 112 5.4.2 Genezing van een blindgeborene 114 a Jezus verlaat de tempel 114 b De tempel als onheilige discussieplaats 117 c Ontmoeting met Jezus 120 5.5 Concluderende reflecties 121 5.5.1 Jahwehs centrale woord aan Israël 121 a Het sabbatswoord aan Israël 121 b Een hernieuwde ijver voor de sabbat 123 c De sabbat als voorafschaduwing van het Godsrijk 125 5.5.2 Jezus’ debat met de theologen 126 a Verschil in perspectief 126 b Ziende blind 128 5.5.3 Tekenen van de nieuwe schepping 131 a Genezingen als concrete sabbatstekenen 131 b Opmerkelijk ontbrekende massa- genezingen 132 c Het aangename jaar van Jahweh 134 6 Zeven unieke doordeweekse genezingen 6.1 Inleiding 136 6.1.1 Genezingen en Jezus’ publieke bediening 136 6.1.2 Methodische verantwoording 137 6.1.3 Overzicht van Jezus’ genezingen 138 6.2 Twee unieke genezingen in Matteüs 142
8 • Jezus geneest 6.2.1 Genezing van twee blinden die Jezus volgen (9:27-31) 143 6.2.2 Bevrijdingsgenezing van een stomme man (9:32-33) 145 6.2.3 Context en waarde van de unieke genezingen 146 6.3 Twee unieke genezingen in Marcus 147 6.3.1 Genezing van een doofstomme in Dekapolis (7:31-37) 148 6.3.2 Genezing van een blinde in Betsaïda (8:22-26) 149 6.3.3 Context en waarde van de unieke genezingen 151 6.4 Twee unieke genezingen in Lucas 154 6.4.1 Genezing van tien melaatsen (17:11-19) 154 6.4.2 Genezing van Malchus’ oor (22:51) 157 6.4.3 Context en waarde van de unieke genezingen 158 6.5 Eén unieke genezing in Johannes 160 6.5.1 Genezing van de zoon van een hofbeambte (4:46-54) 161 6.5.2 Context en waarde van de unieke genezingen 162 6.6 Concluderende reflecties 164 7 Zeven parallelle doordeweekse genezingen 7.1 Inleiding 167 7.2 Genezing van een melaatse 168 7.3 Genezing van een verlamde 170 7.4 Genezing van een bloedvloeiende vrouw 172 7.4.1 Twee vrouwen in verbondenheid 172 7.4.2 Jaïrus benadert Jezus 173 7.4.3 Een dubbelpatroon 177 7.5 Genezing van twee blinden 179 7.5.1 Een reis in/nabij Jericho 179 7.5.2 De feestvierende menigte 181 7.5.3 De menigte komt in opstand 182 7.6 Genezingen die alleen bij Matteüs en Lucas voorkomen 184 7.6.1 Genezing van een zieke knecht (Mt8:5-13; Lc7:1-10) 184 a De centurio komt bij Jezus 184
Inhoudsopgave • 9 b Jezus’ keuze om te genezen 185 c Genezing door geloof 187 7.6.2 Genezing van een blindstomme (Mt12:22; Lc11:14) 188 7.7 Concluderende reflecties 189 8 Motieven in de genezingen 8.1 Komen tot Jezus 191 8.1.1 Niemand wordt afgewezen 191 8.1.2 Geen sensatie, wel liefde 193 8.1.3 Verbondenheid met de Vader 195 8.1.4 Kracht van de Geest 197 8.2 Jezus geneest de mens 198 8.2.1 Onmiddellijke, blijvende genezing 198 8.2.2 Opdrachten aan de zieke 201 8.2.3 Woorden tot de zieke 202 8.3 Geloof en genezing 203 8.3.1 Kenmerken van geloof 206 8.3.2 Geloof, verstand en gevoel 208 8.3.3 Geloof en ongeloof 210 8.4 De reacties na de genezing 212 8.4.1 Jezus’ oproep om te zwijgen 212 8.4.2 Reactie van de zieke 214 8.4.3 Reactie van de aanwezigen 215 8.5 Concluderende reflecties 216 Deel 2: Reflecties op Genezing tijdens Jezus’ Openbare Bediening 219 9 Het doel van genezingen 9.1 Wonderen ‘opdat u gelooft’ 221 9.1.1 Bewijsstukken van de waarheid 221 9.1.2 Gevaarlijke misleidingen 223 9.1.3 Oproepen tot reactie 225 9.2 Wonderen: Jezus is dé Messias! 228 9.2.1 Vervuller van de profetieën 228 9.2.2 Geen magie of toverij 229
10 • Jezus geneest 9.2.3 De beloofde davidische Zoon 230 9.3 Wonderen en het Godsrijk 231 9.3.1 De Koning en zijn koninkrijk 231 9.3.2 Realisering van de nieuwe schepping 234 9.3.3 Enkele penschetsen vanuit Johannes 236 a Christus en de nieuwe schepping 236 b De zeven wondertekenen bij Johannes 238 9.4 Concluderende reflecties 240 10 De volheid van het koninkrijk 10.1 Woorden en daden 242 10.1.1 Onlosmakelijke verbondenheid 242 10.1.2 Enkele voorbeelden 246 10.1.3 Verbondenheid met de schepping 248 10.2 De brede betekenis van verlossing 249 10.2.1 Genezing van het totaal 249 10.2.2 Een verwrongen dualisme 255 10.2.3 Verlossing van de hele schepping 259 10.3 Hedendaagse veranderingen 260 10.3.1 Bewustwording van het dualisme 260 10.3.2 Bewustwording van de terminologie 262 10.3.3 Bewustwording van de totale verlossing 266 10.4 Concluderende reflecties 270 11 Relaties tussen ziekte en zonde 11.1 Lijden en het koninkrijk 272 11.1.1 Ziekte als deugd? 272 11.1.2 Ziekte als zondeval 273 11.1.3 Lijden alleen wegens vervolging 273 11.2 Ziekte door zonden: een vraag van de discipelen 276 11.2.1 Causale oorzaken: waarom ben je ziek? 276 11.2.2 Jezus: niet de oorzaak, maar het doel 280 11.2.3 Een bloedbad en een toren 282 11.3 Ziekte door zonden: elementen vanuit de evangeliën 285 11.3.1 Gods keuze om zonden te bestraffen 285 11.3.2 Opgeschreven voorbeelden door Lucas 286
Inhoudsopgave • 11 a Zacharias de priester 286 b Ananias, Saffira en Herodes 287 c Saulus en Elymas 288 11.3.3 Een tijdelijke constatering 288 11.4 Concluderende reflecties 289 12 De ziekten die Jezus genas 12.1 Algemene constateringen 290 12.1.1 Gevoelsarme beschrijvingen 290 12.1.2 Een variatie aan algemene woorden 292 a Zwakheid, ernstige verzwakking: astheneia en kamnō 292 b Ziekte of plaag: nosos en malakia 294 c Helse pijnen: mastix en basanos 295 12.1.3 Sociale dimensie van het lijden 296 12.2 Blindheid 299 12.2.1 Omschrijving van het ziektebeeld 299 12.2.2 Matteüs, de evangelist van de blinden 302 12.2.3 Geestelijke blindheid 304 12.3 Bot-, spier- en gewrichtsaandoeningen 306 12.3.1 Omschrijving van het ziektebeeld 306 12.3.2 Jezus, de Geneesheer 308 12.3.3 Geestelijke bot-, spier- en gewrichtsaan- doeningen 311 12.4 Schimmelinfecties, melaatsheid 312 12.4.1 Omschrijving van het ziektebeeld 312 12.4.2 Jezus reinigt wie aan huidvraat lijdt 315 12.4.3 Geestelijke schimmelinfectie 316 12.5 Andere ziekten 317 12.5.1 Jezus geneest de stommen 318 12.5.2 Jezus geneest koorts 318 12.5.3 Jezus geneest bloedvloeiingen 320 12.5.4 Jezus geneest waterzucht 321 12.5.5 Jezus geneest epilepsie 321 12.6 Concluderende reflecties 322
12 • Jezus geneest 13 Jezus en magische elementen 13.1 Wonderen als normaal en het verwijt van magie 325 13.1.1 Een omgeving van wonderen 325 13.1.2 Jezus en magie: geen toverformule 328 13.1.3 De afkeer van de magie 330 13.2 Speeksel en genezingen 332 13.2.1 Speeksel in de oudheid 332 13.2.2 Jezus en het speeksel 334 13.2.3 Vier verklaringen 334 a Speeksel als medicijn 335 b Speeksel als magische kracht 335 c Speeksel als liefdevol fysiek contact 337 d Speeksel als symbolische daad 337 13.3 Genezing met oliezalving 341 13.3.1 Oliezalving door de discipelen 341 13.3.2 Olie in de oudheid 342 13.4 Magische nabijheid en afstand? 343 13.4.1 Genezing door aanraking 343 13.4.2 Genezing met handoplegging 347 13.4.3 Genezing op afstand 349 13.5 Concluderende reflecties 350 Deel 3: Genezing en de Discipelen 353 14 Begrenzingen in Jezus’ bediening 14.1 Topografische begrenzingen 355 14.1.1 Jezus, waarachtig mens 355 14.1.2 Jezus in de wildernis 356 14.1.3 Een theologisch stappenplan? 357 14.2 Tijdbegrenzingen 359 14.2.1 Jezus en de zoektocht naar tijd 359 14.2.2 Tijd voor intimiteit met God 359 14.2.3 Tijd voor de aanstelling van de apostelen 360 14.3 Sociale begrenzingen 361 14.3.1 Mensen beletten Jezus om te eten en te slapen 361 14.3.2 Mensen beletten Jezus om te rouwen 362 14.4 Concluderende reflecties 363
Inhoudsopgave • 13 15 Jezus’ opdracht aan de twaalf 15.1 Veel oogst, weinig arbeiders 366 15.1.1 Een volk zonder herder 366 15.1.2 Smeekbede voor arbeiders 367 15.2 Aanstelling en uitzending van de twaalf 369 15.2.1 Aanstelling in autoriteit en kracht 370 15.2.2 Twaalf apostelen geroepen uit twaalf stammen 371 15.2.3 Uitgezonden naar het noorden 373 15.2.4 Verkondiging in woord en daad 374 15.2.5 Uitgezonden zonder overbodige luxe 376 15.2.6 Waarschuwingen voor de strijd 378 15.3 Ondersteuning door de tweeënzeventig 380 15.3.1 De twaalf en de tweeënzeventig 380 15.3.2 De uitzending van de tweeënzeventig 382 15.3.3 Terugkeer van de tweeënzeventig 385 15.4 Concluderende reflecties 387 16 Zegen en strijd rondom de genezingsopdracht 16.1 Volgelingen van de Meester 389 16.2 Falen: de maanzieke zoon 391 16.2.1 Arriveren in het dal van droefheid 392 16.2.2 Een vraag aan Jezus: ‘Als U kunt’ 393 16.2.3 Een vraag aan Jezus: ‘Waarom konden wij dat niet?’ 397 16.3 Reflecties vanuit de maanzieke zoon 402 16.3.1 Genezing geen automatisme 402 16.3.2 Geloof als basis voor genezing? 405 16.3.3 Uitdagingen bij de geloofsvoorwaarde 406 16.3.4 Geen geloof gevraagd van de zieke 410 16.4 Gebed en genezing 412 16.5 Concluderende reflecties 415 17 Een nieuwe oproep 17.1 Een oproep vanuit Galilea 417 17.1.1 Een nieuwe ontmoeting 418 17.1.2 Oproep tot verkondiging 419 17.1.3 Jezus’ onderwijs en zijn bevelen 421
17.2 Een oproep aan de elf apostelen 423 17.2.1 Een uitvoerig debat 423 17.2.2 Een opdracht met gevolgen 425 17.2.3 Het opleggen van handen 426 17.3 Grotere werken dan Jezus 427 17.3.1 Woorden en daden van het koninkrijk 427 17.3.2 Grotere werken in Johannes 428 17.4 Concluderende reflecties 430 18 Epiloog 431 18.1 Voorlopige conclusie 431 18.2 Genezing vandaag? 434 19 Literatuurlijst 436
Inhoudsopgave • 15 Af kortingen van bijbelboeken Gn Genesis Ex Exodus Lv Leviticus Nm Numeri Dt Deuteronomium Jz Jozua Re Rechters Rt Ruth 1Sm 1 Samuel 2Sm 2 Samuel 1Kn 1 Koningen 2Kn 2 Koningen 1Kr 1 Kronieken 2Kr 2 Kronieken Ea Ezra Ne Nehemia Es Ester Jb Job Ps Psalmen Sp Spreuken Pr Prediker Hl Hooglied Js Jesaja Jr Jeremia Kl Klaagliederen Ez Ezechiël Dn Daniël Hs Hosea Jl Joël Am Amos Ob Obadja Jn Jona Mi Micha Na Nahum Hk Habakuk Sf Sefanja Hg Haggai Zc Zacharia Ml Maleachi Mt Matteüs Mc Marcus Lc Lucas Jh Johannes Hd Handelingen Rm Romeinen 1Ko 1 Korintiërs 2Ko 2 Korintiërs Gl Galaten Ef Efeziërs Fp Filippenzen Ko Kolossenzen 1Ts 1 Tessalonicenzen 2Ts 2 Tessalonicenzen 1Tm 1 Timoteüs 2Tm 2 Timoteüs Tt Titus Fm -Filemon Hb Hebreeën Jk Jakobus 1Pt 1 Petrus 2Pt 2 Petrus 1Jh 1 Johannes 2Jh 2 Johannes 3Jh 3 Johannes Jd Judas Op Openbaring
16 • Jezus geneest Andere werken To b To b i t Jud Judit TEs Ester (Grieks) 1Mak 1 Makkabeeën 2Mak 2 Makkabeeën Wijs Wijsheid Sir Sirach Bar Baruch BJr Brief van Jeremia TDn Daniël (Grieks) Man Manasse Bijbelvertalingen BGT Bijbel in Gewone Taal (2014) GNB Groot Nieuws Bijbel (1996) HB Het Boek (1997) HSV Herziene Statenvertaling (2010) LXX Griekse Septuaginta (250–50vC) NB Herziene Naardense Bijbel (2014) NBG Nieuwe Vertaling (1951) NBV Nieuwe Bijbelvertaling (2004) SV Statenvertaling (1977) TE Telosvertaling (1982) Vg Latijnse Vulgaat (390–405nC) WV Willibrordvertaling (1995) Bij de hoofdstuk- en versindeling is gekozen voor de indeling van de NBV, aan - gezien deze brede ondersteuning vindt in wetenschappelijke uitgaven van de Hebreeuwse (BHS) en Griekse tekst (NA28). Waar geen bijbelboek genoemd wordt, gaat het steeds om het boek dat eerder in de context is vermeld. Verder wordt de Godsnaam getrouw weergeven met ‘Jahweh’ en niet door Here of iets dergelijks vervangen.
1 Voorwoord Genezing fascineert. Wie de term ‘genezing’ in een zoekmachi - ne invoert, wordt bedolven onder een stortvloed aan websites, boeken en artikelen over dit onderwerp. In veel kerken staat genezing hoog op de agenda. Gesprekken over het onderwerp zijn boeiend en meeslepend. Toch ontbreekt vaak een diepgaan - de reflectie op de manier waarop Jezus met ziekte en genezing omging. Dit boek wil in die leemte voorzien. Wat in het leven van Jezus gebeurt, wordt vanuit een dubbel perspectief bekeken: door de bril van de praktische kennis over de evangeliën en door de bril van de hedendaagse ervaringen rondom genezingen. We proberen zo een weg te banen naar een nieuwe, verantwoorde manier van denken over genezing. Dit boek kwam op een bijzondere wijze tot stand. Wim en Raymond kwamen elkaar voor het eerst in 2003 tegen, in de gemeente Kessel-Lo, nabij het Belgische Leuven. De contacten tussen hen twee waren hartelijk. Samen beleefden zij vele won - derbare momenten en diepgaande discussies. Na zijn studie in Leuven vertrok Raymond vervolgens naar Ieper, waardoor het contact met Wim minder werd. In 2010 nam Raymond echter opnieuw contact op met Wim. Beiden ervoeren dit als een teken uit de hemel, aange - zien bijbelschool C7 dringend op zoek was naar een docent voor bijbelwetenschappen en systematiek. Onderlinge gesprek - ken zorgden er vervolgens voor dat zij elkaar aanscherpten in
18 • Jezus geneest een sfeer van hartelijkheid, vriendschap en respect voor Gods Woord. Na meerdere wandelingen en gesprekken besloten ze hun krachten te bundelen en na te denken over een boek waarin ze onderzochten wat de evangeliën over Jezus en genezing open - baarden. Hun verlangen daarnaar werd bevestigd toen uitgeverij Gideon hun onverwacht vroeg om een gedegen boek over ge - nezing te schrijven. In het gesprek hierover werd gekozen voor twee boeken, aangezien het boek dat Wim en Raymond voor ogen hadden, te omvangrijk zou worden om in één band uit te geven. Het eerste boek zou hoofdzakelijk gaan over Jezus en ge - nezing, omdat de uitleg van datgene wat Jezus in de evangeliën doet, in de christelijke literatuur een belangrijke plaats inneemt in het gesprek over genezing vandaag. Het tweede boek zou hier - op voortbouwen en zich concentreren op genezing in de rest van de Bijbel en in de tijd van vandaag. Onder de titel Jezus geneest. verschijnt nu het eerste boek. Het tweede zal in de komende jaren worden uitgewerkt. Bij het schrijven van dit eerste boek zijn we erg dankbaar voor de bemoedigingen en samenwerking met onze uitgever. Graag brengen we ook een woord van dank aan hen die een vorige versie van dit boek van commentaar hebben voorzien: Hans Biesbrouck, Gijs van den Brink, Jo Decaesteker, Didier Delbae - re, Guido de Kegel, Maarten Hertoghs, Marc Ladon, Mart-Jan Paul, Daniël Renger, Nancy Samaille, Bruno Sebrechts, Coen van Hoogstraten en Jonathan Verstraete. Daarnaast willen we ook onze dank uitspreken aan onze lieve echtgenotes. We doen dat het liefst persoonlijk: Wim: Corrie, ik wil je danken voor de vele jaren waarin je al naast mij staat. Niet alleen als echtgenote, maar ook in de bediening die we met elkaar mochten uitwerken. Samen hebben we gebouwd aan gemeenten in binnen- en buitenland en onderwijs gegeven op talloze conferenties. Je vervulde het voorzitterschap in ver - gaderingen en was de laatste tien jaren, tot op heden, praktisch
1. Voorwoord • 19 directeur van bijbelschool C7. Ik wil je vooral danken voor je bereidheid om mij alleen te laten gaan naar al die plaatsen in de wereld waar jij zelf ook heel graag naartoe wilde gaan. Ik dank je voor alle bemoediging en de moed om telkens weer de bijbel - se waarheden die we ontdekten, toe te passen en vast te houden. Zonder jou was dit boek er niet geweest. Raymond: Belinda, ik weet me als man door jou gewaardeerd en gedragen. Ik ben dankbaar voor de tijd die je me gunt in het zoeken en uitwerken van Gods rijke evangelie. Dankzij jouw on - dersteuning kon dit boek er uiteindelijk komen. Jij maakte het vele werk voor Gods gemeenten dat ik mocht en mag doen prak - tisch mogelijk. In al die omstandigheden bewaakte je zorgzaam onze kleine kudde thuis en spoorde je aan om op koers te blijven in de roeping die God aan ons gaf. Leuven/Ieper, voorjaar 2016 Wim J. Kok Raymond R. Hausoul
2 Inleiding 2.1 Gesprekken over genezing Er zijn in de afgelopen decennia veel boeken verschenen over het thema genezing. Dat is op zichzelf niet verwonderlijk, want veel christenen worstelen met de vraag hoe we vandaag met ziekte en genezing moeten omgaan. In de boeken en gesprekken over genezingen wordt veel verwezen naar de evangeliën. Zij helpen ons om de omgang met genezing in deze tijd vorm te geven. Maar in het merendeel van die gesprekken vindt er geen brede reflectie plaats op het bouwmateriaal dat wordt gebruikt. De vol - gende vragen komen bijvoorbeeld nauwelijks aan bod: Op welke manier gaat Jezus om met ziekte en genezing? Hoe dienen we de genezingen in de evangeliën te interpreteren? Is er een logi - ca te vinden in de manier waarop Jezus met massagenezingen, sabbatsgenezingen en individuele genezingen omgaat of hoe de evangelisten daarover spreken? Zijn er patronen zichtbaar in het leven van Jezus? Zijn er moeilijkheden, obstakels en grenzen waarop Hij stuit in het genezen van de zieken? Waarom neemt Hij telkens initiatief om op sabbat een zieke te genezen? Wat is de relatie tussen Jezus’ woorden en daden in de verkondiging van het Godsrijk, de nieuwe schepping die God voor deze wereld in petto heeft?
22 • Jezus geneest Een recente verantwoorde verhandeling over deze vragen ont - breekt in ons taalgebied. 1 Wie gedetailleerd aan de slag gaat met de evangeliën en zich verdiept in het verhaal dat de schrijvers afzonderlijk vertellen, wordt getroffen door hun buitengewo - ne diepgang. Het vooropgezette plan dat ten grondslag ligt aan hun evangelie komt dan naar voren. Als vanuit een luchtballon zien we de contouren van het landschap dat de evangelisten ons voor ogen willen tekenen. De genezingen die Jezus deed, vormen een fundamenteel element hierin. Daarom willen we in dit boek graag ingaan op de relatie tussen genezing en de Messias in de evangeliën. Hoe ging Jezus met ziekte en genezing om? Op die concrete vraag willen we ons focussen. Graag willen we jou als lezer uitdagen om met een open Bijbel en in afhankelijkheid van Gods Geest na te gaan of de dingen werkelijk zo liggen als wij denken. De verhalen die de evangelisten opschreven, liggen voor ons. Uiteindelijk is het aan de lezer om te bepalen met welke houding hij of zij deze verhalen leest. Wie gelooft dat de God van Israël zijn geliefde Zoon als Heer en Verlosser naar deze wereld zond, neemt op basis van dit geloof de genezingen die Jezus verrichtte, als historisch feit tot zich. De vroegchristelijke Atheense geloofs - verdediger Quadratus (†129nC), verklaarde aan zijn critici dat veel ooggetuigen van Jezus’ wonderen nog leefden. Menig tegen - stander zou het getuigenis van de evangeliën kunnen afwijzen als illusie of fantasie, als het daadwerkelijk uit hersenspinsels zou bestaan. 2 In dit boek aanvaarden we het getuigenis van de 1 Vergelijk als beknopt werk: Zijlstra 2001. Uit bijbelkritische hoek versc henen: Ri - chards 1981, het uit het Engels vertaalde: Harpur en Braybrooke 1997, he t uit het Duits vertaalde: Drewermann 1996; Zie verder nog het antropologische stu dieper - spectief bij: Maes 1994, en als algemene inleiding: Roberts en Krompen 2 008. 2 Ondanks dat Quadratus’ eigen werk verloren ging, is zijn uitspraak on s nog bekend door het citaat in: Eusebius van Caesarea 2000, 4:3.2; Zie uitvoerig: Lampe 1970, 209. Zie verder nog voor de historische betrouwbaarheid van de evangelië n: Geisler 2012; Keener 2011; Bauckham 2006; Twelftree 1999, 241–257, 280–330; Geivett en Habermas 1997; Meier 1991, vol. 1, 617–1038.
2. Inleiding • 23 vier evangelisten. De wonderen en genezingen die Jezus deed, hebben plaatsgevonden. Het is onze hoop dat onze reflecties op de genezingen die Jezus in die getuigenissen volbrengt, uiteinde - lijk bijdragen aan het gesprek over ziekte en genezing in de kerk vandaag. 2.2 Geloofstheorie en geloofspraktijk 2.2.1 Een onderlinge wisselwerking Wie een boek in handen neemt waarin Jezus’ genezingen centraal staan, verwacht misschien dat de auteurs zich opstellen als bijbel - leraars. Het boek pretendeert immers een bijbels-theologische reflectie op de zaak te bieden, en bijbeluitleg en bijbelthematiek behoren nu eenmaal tot het vakgebied van de bijbelwetenschap - per. Toch kiezen wij doelbewust voor een bredere aanpak. We beseffen dat ook in het spreken over Jezus’ genezingen (bewust of onbewust) de eigen achtergrond en ervaring over genezing doorklinkt. Geen enkele tekst laat zich onbevooroordeeld lezen. Wij bekijken elke tekst met een bril die gevormd is door onze opvoeding, herinneringen, gevoelens, interesses, voorkeuren en overleggingen. We lezen vanuit hetgeen we in ons leven mee - maken. Volledige onbevangenheid is onmogelijk, hoe oprecht je ook probeert om de tekst zelf te laten spreken en hoe objectief je jezelf ook opstelt bij het lezen ervan. De Britse grondlegger van het methodisme, John Wesley (1703–1791), wees er in het verleden al op dat de bron voor theologische reflectie altijd breder is dan enkel de Bijbel. Naast de redenering dient er ook aandacht te zijn voor de erva - ring en de traditie van de kerk. 3 Volgens Wesleys insteek was bijbeluitleg te vergelijken met een goed gesprek tussen vier partners: de Bijbel, de traditie, de rede en de ervaring. Je bijbel- 3 Zie uitvoerig: Thorsen 1990; Vgl. Nullens 2013, 38–49.
24 • Jezus geneest uitleg staat niet los van de dynamische context waarin je leeft. De algemene bewustwording hiervan zien we terug op allerlei vlakken. Zo verschenen er onlangs allerlei bijbelcommentaren die specifiek vanuit een Afrikaanse, Aziatische, feministische, apologetische of andere achtergrond waren geschreven. 4 Die be - wuste of onbewuste bevangenheid speelt trouwens niet alleen een rol bij ons als schrijvers van dit boek. Ook jij als lezer kunt onmogelijk de schepping rondom je en de bijbeltekst voor je, volledig los van je eigen vooronderstellingen interpreteren. Die vooronderstellingen bepalen (bewust of onbewust) je zicht op de schepping, en dat zicht op de schepping beïnvloedt weer je voor - onderstellingen. Het is onmogelijk om als mens te ontsnappen aan deze wisselwerking, die bekendstaat als de ‘hermeneutische cirkel’. Wij komen daar eerlijk voor uit en kijken daarom niet enkel met de bril van de theoretische bijbeluitlegger naar het onder - werp genezing, maar ook met de bril van de christen die zich min of meer bekwaamd heeft in de gaven van genezingen en de Bijbel ook met de ervaringen daarin uitlegt. Beide perspectieven slijpen elkaar als diamanten. Het theoretisch perspectief op de bijbeltekst is van even groot belang als het praktische perspectief op diezelfde bijbeltekst. Speel die twee niet tegen elkaar uit! 2.2.2 Een bewust dubbelperspectief Bij het schrijven van dit boek kozen we voor een coauteurschap om ervoor te waken de bijbelse gegevens onbedoeld te misvor - men naar het eigen onuitgesproken geloofskader. De bijbeltekst is geen middel voor het eigen voordeel. Wel herkennen we ons - zelf in de bijbeltekst en identificeren we ons met het drama van de heilsgeschiedenis dat zich daarin ontwikkelt. 4 Adeyemo e.a. 2010; Page en Bailey 2010; Ngewa 2009; Cabal 2009; Nicholls 2008; Foskett en Kuan 2006; Kroeger en Evans 2002; Sakenfeld 1997. Voor meerdere per - spectieven bijeen, zie: Patte 2006.