Kijk, de kerk!
Neil Pugmire Kijk, de kerk! 100 manieren om de zichtbaarheid van de lokale kerk te vergroten b o e k e n c e n t r u m
Inhoud Voorwoord 13 Inleiding 15 Strategie 24 1. Richt een werkgroep Communicatie op 24 2. Ontwikkel een communicatiestrategie en zorg dat u up to date blijft 27 3. Bedenk met welke vormen van kerkelijke communicatie u beter kunt stoppen om ruimte te maken voor nieuwe initiatieven 34 Identiteit 36 4. Wat is eigenlijk uw kerkelijke identiteit, hoe wilt u bekend staan? Laat daar een passend logo bij ontwerpen 36 5. Gebruik uw nieuwe logo op alle kerkelijke publicaties en bij elk persbericht 42 6. Probeer met alle andere plaatselijke kerkgemeenschappen samen tot één logo te komen, om daarmee uw onderlinge verbondenheid te benadrukken 43 Kerk in beeld 46 7. Zoek iemand die goede foto’s en filmopnamen kan maken van alles wat met de kerk te maken heeft 46 Het gebouw (de buitenkant) 51 8. Werk waar mogelijk aan een moderne uitstraling van het kerk gebouw 51 9. Plaats, met toestemming van de lokale autoriteiten, langs alle grote toe gangs wegen van uw woonplaats een bord dat de weg naar de kerk wijst 54
10. Probeer het kerkgebouw doordeweeks zoveel mogelijk open te stellen 54 11. Zorg voor een ‘Welkom, de kerk is open!’-blikvanger, zodat voorbijgangers weten dat ze terecht kunnen 56 12. Zorg ervoor dat de buitenzijde van de kerk er sfeervol en uitnodigend uitziet! 57 13. Kondig speciale activiteiten aan met een groot spandoek of een vlag aan de toren of het dak 59 Het gebouw (de binnenkant) 62 14. De toegang en de hal moeten uitnodigend zijn – dat vraagt misschien wat interne aanpassingen 62 15. Zorg voor een team vrijwilligers die als gastvrouw of gastheer discreet aanwezig zijn 64 16. Richt een koffiehoek in en zorg voor een boekentafel of boek winkeltje 65 17. Bekijk eens kritisch wat het zitgedeelte van uw kerk uitstraalt naar bezoekers 68 18. Zorg dat er in de kerk plekken zijn waar mensen zich vrij voelen om te bidden of in stilte te mediteren 70 19. Maak een folder met gebedssuggesties 71 Locaties 73 20. Denk na over meerdere ontmoetingsplaatsen voor gemeente leden 73 21. Start met kerkelijke vieringen in die wijken van uw woon- plaats waar (nog) geen kerk is 74 22. Bespreek de mogelijkheid om gemeentekringen te vormen op basis van gedeelde belangstelling 77 23. Organiseer van tijd tot tijd een viering in de openlucht 80 24. Probeer in overleg met de kroegbaas eens een informele kerkdienst in een plaatselijk café te houden 82 Publiciteit aan de buitenzijde van de kerk 85 25. Plaats de mededelingenborden daar waar voorbijgangers ze ook daadwerkelijk kunnen zien 85 26. Geef uw mededelingenborden een eigentijdse, levendige uit straling 86
27. Zorg voor een display met een ruit ervoor waarin posters ge hangen kunnen worden 90 28. Publiceer de contactmogelijkheden met de dienstdoende predi kanten en pastores 92 29. Publiceer het adres van de kerkelijke website of de QR-code 93 30. Maak gebruik van een elektronische display of een video scherm 94 Waar vraagt de lokale samenleving om? 97 31. Breng de behoeften en noden in uw woonplaats in kaart en zet uw gebouw in om aan een aantal ervan tegemoet te komen 97 32. Overleg met de gemeentelijke autoriteiten welke maat- schappelijke problemen en noden intensieve aandacht nodig hebben en wat de bijdrage van de kerken daarin kan zijn 99 33. Bespreek met elkaar op welke wijze de kerk kan inspelen op de geestelijke nood van mensen, anders dan door de zondagse kerk diensten 101 34. Bied naschoolse opvang en organiseer een vakantie- bijbelweek 102 35. Organiseer eens een gemeenteavond met mensen die werkzaam zijn in maatschappelijke sectoren waarin zij met de nood van men sen worden geconfronteerd. Vraag hoe de kerk hen in hun werk kan steunen 104 Een welkomstpakketje 106 36. Maak een welkomstpakketje met daarin nuttige infor matie over het kerkelijk leven in uw woonplaats 106 37. Zorg dat deze pakketjes in openbare gelegenheden liggen (biblio theek, stadhuis et cetera) en geef ze mee aan mensen die in for matie vragen over doop, kerkelijke huwelijksinzegening of een uitvaart vanuit de kerk 108 38. Vraag gemeenteleden om zo’n pakketje aan eventuele nieuwe buren te geven 109 39. Doe er een dvd in met een impressie van wat er zoal in en om uw kerk gebeurt 110
De plak- en prikborden binnen 114 40. Kijk eens kritisch naar de plekken waar de interne mede - delingen worden opgehangen 114 41. Zorg dat de kerkgangers de verstrekte informatie ook werke lijk zien! 116 42. Maak een foto- of videopresentatie waarop te zien is hoe mensen actief bezig zijn met gemeenteactiviteiten 119 43. Creëer een speciale publicatiemogelijkheid voor het kinder- werk, of een speciale kinderhoek in de kerk, om te laten zien dat de kerk niet alleen iets voor volwassenen is, maar voor het hele gezin 121 Kerkdiensten 124 44. Laat bij elke dienst een paar mensen bij de ingang staan om alle kerkgangers en speciaal nieuwelingen te verwelkomen en zo nodig wegwijs te maken 124 45. Gebruik de mogelijkheden van powerpoint bij het verstrekken van mededelingen over kerkelijke activiteiten in de komende week 126 46. Zorg voor een videoscherm zodat de mensen achterin ook kunnen zien wat er voor op het podium gebeurt 127 47. Maak in preken meer gebruik van afbeeldingen en sym bolische voorwerpen 128 48. Zorg dat er over uw bijzondere diensten gepraat wordt 130 De weekbrief 133 49. Tijd om de weekbrief te restylen, met illustraties, opval lende kop pen en meer kleur 133 Folders en posters 135 50. Laat een professioneel ontwerper posters maken: in kleur, met pakkende beelden en niet te veel tekst 135 51. Laat flyers drukken met daarop de activiteiten en evene- menten die de komende tijd in uw kerk plaatsvinden 138 52. Zorg voor flyers in de stijl en taal van de jeugd als het evenementen betreft die speciaal voor jongeren bestemd zijn 140
53. Maak een ‘langetermijnoverzicht’ van de thema’s en bijzon derheden in de kerkdiensten van de komende periode 141 Het kerkblad 144 54. Laat gemeenteleden een bijdrage betalen voor het kerk- blad en daarmee ook de verspreiding buiten de eigen gemeente subsidiëren 144 55. Lanceer het kerkblad officieel als ‘blad voor de gemeen- schap’ en nodig mensen die niet tot de kerkelijke gemeente behoren uit om aan de inhoud bij te dragen 146 56. Probeer te komen tot één oecumenisch plaatselijk kerkblad 149 57. Moedig de eindredacteur aan om daadwerkelijk te redigeren 151 58. Geef in het blad ruimte aan geloofsgetuigenissen van gemeen te leden 155 59. Gebruik foto’s van goede kwaliteit 158 60. Pimp uw blad 159 61. Verbeter de drukkwaliteit 164 62. Zorg voor een goed distributiesysteem zodat het blad bij zoveel mogelijk mensen in de bus komt 166 Dienst aan de samenleving 168 63. Bied, in overleg met de plaatselijke overheid, aan om een opvallend smerige openbare ruimte schoon te maken 168 64. Bied kosteloos praktische hulp aan mensen onder het be staans minimum 170 65. ‘Wees een zegen voor uw woonplaats’ door vanuit kerke- lijke fondsen bij te dragen aan kleinschalige initiatieven die het open bare leven veraangenamen 172 66. Bied regelmatig gratis toegankelijke evenementen in de kerk aan als dienst aan de samenleving 173 Contact met de media 175 67. Zoek iemand met talent voor het verspreiden van ‘goed nieuws’ over en vanuit de kerk 175 68. Leer goede persberichten schrijven voor de lokale media 177 69. Leer goede interviews te geven 181 70. Maak digitale foto’s van kerkelijke evenementen en stuur die naar de lokale media 183
71. Spreek u als kerk uit over controversiële thema’s, vooral als iede r een het erover heeft 185 72. Probeer aan slecht nieuws toch een positieve draai te geven 187 73. Reageer op online artikelen over kerk en geloof, bel naar dis cussieprogramma’s over religie op de radio 189 Website 192 74. Bouw een website voor uw kerk of restyle de huidige 192 75. Zorg dat uw website interactief is 198 76. Bied mensen de mogelijkheid om in te schrijven op een e-nieuws brief met berichten van het kerkelijk erf 200 77. Zet inspirerende teksten op uw website, waarin mensen steun kunnen vinden voor hun geestelijk leven 201 78. Bied bezoekers van de website de mogelijkheid om – in alle vertrouwelijkheid – voorbede te vragen 202 79. Maak het mogelijk om via uw website kerkdiensten te beluisteren en/of bekijken 204 Mobiele telefoons 206 80. Informeer mensen via sms 206 81. Ontwikkel een app voor mobiele telefoons 208 Sociale Media 211 82. Maak gebruik van sociale media om uw kerk onder de aandacht te brengen 211 83. Open een Facebookpagina voor uw kerkelijke gemeente 216 84. Gebruik de advertentiemogelijkheden van Facebook 221 85. Open een Twitteraccount voor uw kerkelijke gemeente 223 86. Open een YouTube-kanaal voor uw kerk 227 87. Onderzoek andere opties op het terrein van sociale media 229 Sport 234 88. Formeer een kerkelijk sportteam en speel mee in een lokale competitie 234 89. Organiseer een jaarlijkse sportdag voor het hele gezin 236
Toerisme 238 90. Ga na of bij de lokale VVV informatie over uw kerkgebouw te vinden is 238 91. Zorg ervoor dat in uw kerkgebouw informatie over de geschiedenis ervan te vinden is 239 92. Organiseer regelmatig een open dag voor belangstel- lenden die meer willen weten over de geschiedenis van het kerkgebouw of de natuur eromheen 240 93. Profileer uw kerkgebouw als ruimte voor conferenties en symposia of voor spirituele retraites 242 Diversen 244 94. Houd een bestand bij van ‘randkerkelijken’ met wie u als kerk gemeenschap in contact staat 244 95. Verspreid huis-aan-huisfolders met de mededeling dat in de kerk voor specifieke noden gebeden kan worden 245 96. Komt er in uw woonplaats een ‘levensbeschouwelijke markt’ of ’spirituele beurs’, reserveer dan een kraam voor het christelijk ge loof 247 97. Grijp uw kans bij andere lokale evenementen en breng als kerk uw acti viteiten voor het voetlicht 249 98. Nodig mensen uit om terug te komen 250 99. Trek in de donkere dagen voor kerstmis eens onder het zingen van traditionele kerstliederen door uw woonplaats 251 100. Kondig grote gebeurtenissen aan op billboards, via bus - hokjes reclame, in de lokale kranten, via de lokale omroep et cetera 252
13 Voorwoord G od is onverbeterlijk communicatief. Hij heeft plezier in rela- ties, om niet te zeggen dat Hij niet zonder kan. Wij kunnen ons onmogelijk een God voorstellen die zich in zijn hemelse verblijf afzondert en besluit dat het hem te veel gedoe is om zijn liefde te delen en zijn vreugde in de schepping tot uiting te brengen. God communiceert. Dat valt op elke pagina van de Bijbel te lezen, en dat is ook de kern van onze passie als christenen om het evangelie te delen. Communicatie is voor christenen geen bijkomstigheid, iets secundairs bij ons geloof en onze inzet in de kerk. Nee, het behoort tot het hart van onze identiteit en ons geloof. En net zoals God ervoor gekozen heeft met ons te communiceren in de menswording van Jezus Christus, zo is ook voor ons de manier waaróp we communiceren minstens zo belangrijk als de inhoud van wat we mededelen. Met onze toonzetting en de helderheid van ons geschreven woord, van onze uitingen op sociale media, op onze mededelingenborden en websites, dragen we bij aan de verspreiding van de blijde boodschap. Deze vormen van communicatie hebben soms meer macht dan de woorden die we spreken. Dit boek van Neil Pugmire bepaalt ons bij de schijnbaar alsmaar toenemende mogelijkheden om het evangelie over te brengen. Van- uit zijn jarenlange ervaring in de journalistiek en als kerkelijke com- municatiedeskundige laat Neil ons weten waaraan we moeten den- ken als we iets willen gaan zeggen en hoe we dat dan vervolgens het beste kunnen doen. Het boek staat vol met praktische tips en aanwijzingen, met geen ander doel dan om ons als kerk te helpen ons verhaal effectiever naar buiten te brengen. Eeuwen geleden heeft God ons in het boek Deuteronomium al gezegd dat we alle beschikbare middelen moeten gebruiken om zijn liefde mee te delen – we moeten zijn woorden in ons hart bewaren, ze onze kinderen inprenten, ze op ons voorhoofd bevestigen en als een teken om onze arm dragen, ze aan onze deurposten bevestigen.
14 En hoewel de methoden gewijzigd zijn, is het doel onveranderd. Al- les wat wij doen, alles wat wij communiceren is bedoeld om mensen te bepalen bij onze liefde voor God en bij Gods liefde voor ons men- sen, zoals deze geopenbaard is in Jezus Christus. Right Reverend Christopher Foster Anglicaans bisschop van Portsmouth Bij de Nederlandse editie Dagelijks kom ik in mijn werk – als woordvoerder en persvoorlich- ter van de Protestantse Kerk – mensen tegen die hun enthousiasme voor de kerk willen delen met anderen. Maar hoe doe je dat? Hoe zorg je ervoor dat je in deze maatschappij met een enorme hoeveel- heid aan geluiden ook jouw geluid kan laten horen? En nog belang- rijker: hoe zorg je ervoor dat jouw geluid wordt opgepikt door de- gene die dit graag wil horen? Dit praktische boek van Neil Pugmire staat vol missionaire adviezen en communicatietips. Van identiteit tot website, van kerkgebouw tot sociale media. De tips zijn overzichtelijk gerubriceerd, zodat de lezer snel kan vinden wat hij zoekt. Je hoeft het boek dan ook niet van A tot Z te lezen, voordat je aan de slag kunt. Je kunt direct op zoek naar de tip die je op dat moment nodig hebt en daarmee aan het werk gaan. Hiermee is Kijk, de kerk! een onmisbaar boek voor communica- tiecommissies, missionaire werkgroepen en kerkenraden die het belangrijk vinden dat hun kerk zichtbaar is en blijft! Marloes Nouwens, woordvoerder en persvoorlichter Protestantse Kerk in Nederland
15 Inleiding I n onze samenleving is altijd wel iets dat om onze aandacht schreeuwt. Of het nu de onvermijdelijke tv-commercials zijn, een stroom aan sms’jes, opvallende billboards van bekende bedrijven en verslavende apps op de sociale media, feit is dat wij op een doorsnee dag gemiddeld aan ruim 3000 reclame-uitingen bloot staan, van de in het oog springende in kranten en op websites tot de meer subtiele opdruk op de plastic tas of op ons bierglas. Voor de kerken valt het niet mee om in deze kakafonie nog aan - dacht te krijgen voor hun eigen geluid. En om de boodschap voor het voetlicht te brengen hanteert men vaak nog methoden die veertig jaar geleden gebruikt werden: een handgeschreven postertje op het mededelingenbord, een paar gefotokopieerde velletjes papier met een nietje erdoor als kerkblad en een mondelinge mededeling bij de aanvang van de dienst. Maar moderne mensen moeten dagelijks zoveel informatie verwerken, dat de kans groot is dat zelfs geregelde kerkgangers een al te terloops verstrekte aankondiging van een acti - viteit of evenement niet meekrijgen. En niet alleen is de kans groot dat de wijze waarop wij ons bericht wereldkundig maken door duizend en een andere berichten overspoeld raakt. We zouden bovendien weleens de verkeerde methoden kunnen gebruiken en daardoor niet de juiste mensen bereiken. Een onderzoek in het Verenigd Koninkrijk wees uit dat hoogstens 15% van de bevolking uit ‘lezers’ bestaat: mensen die het fijn vinden om lappen tekst tot zich te nemen in de vorm van boeken, kranten of verslagen van vergaderingen. Nog eens 15% zijn ‘niet-lezers’, mensen die zich ongemakkelijk voelen wanneer ze iets moeten lezen. De rest, de overige 70%, leest hapsnap. Ze grasduinen door kranten en tijdschriften en beginnen pas serieus te lezen, wanneer hun belangstelling geprikkeld wordt door een pakkende kop of illustratie. Dan zijn ze bereid om verder te lezen, maar ze kunnen ook weer heel snel verveeld raken.