5 5 100 100 151,50 151,5 48,6 231 mm 5 5 DE PREDIKING VAN HET OUDE TESTAMENT DR. MAGDEL LE ROUX Richteren DE PREDIKING VAN HETOUDE TESTAMENT DR. MAGDEL LE ROUX Richteren DR. MAGDEL LE ROUX Richteren Bijbels commentaar op een van de meest complexe Bijbelboeken uit het Oude Testa- ment. Magdel Le Roux heeft gekozen voor een opzet waarin zij de verschillende dimen - sies – zoals de politieke, de sociaal-culturele, de economische, de godsdienstig-ideologische en de literaire – gelijke aandacht geeft. Het boek Richteren vertelt over de ongehoor - zaamheid en de gruwelijkheid van de Israëli - tische stammen, maar ook van het oneindige geduld, de genade, de liefde en de trouw van Y HWH tegenover zijn uitverkoren volk. De auteur baseert haar commentaar voor een groot gedeelte op archeologisch onderzoek en op studies naar het functioneren van Afri - kaanse stammen. Dr. Magdel Le Roux is hoogleraar Oude Tes - tament en Bijbelse archeologie aan de Uni - versiteit van Zuid-Afrika te Pretoria.
Richteren Richteren 1 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
DE PREDIKING VAN HET OUDE TESTAMENT Een theologische commentaar onder redactie van Dr. A. Van Selms (†), Dr. A.S. van der Woude (†), Dr. C. Van Leeuwen (†). Dr. B.E.J.H. Becking en Dr. J.F. Mol Verschenen: Genesis (I en II) door Dr. A. Van Selms Exodus door Dr. F.C. Fensham Exodus (I en II) door Dr. B. van ’t Veld Leviticus door Dr. B. Maarsingh Numeri (I, II en III) door Dr. H. Jagersma Deuteronomium (IA, IB, II en III) door Dr. C.J. Labuschagne Jozua door Dr. M.A. Beek I Samuël (I en II) door Dr. A.H. van Zyl I Koningen door Dr. H.A. Brongers II Koningen door Dr. H.A. Brongers I Kronieken door Dr. K. Roubos II Kronieken door Dr. K. Roubos Ezra – Nehemia door Dr. B.E.J.H. Becking Esther door Dr. J.A. Loader Job (I en II) door Dr. A. Van Selms Psalmen (I en II) door Dr. N.A. van Uchelen Psalmen (III en IV) door Dr. Th. Booij Spreuken (I en II) door Dr. E.W. Tuinstra Prediker/Hooglied door Dr. M.A. Beek Jesaja (I) door Dr. L.A. Snijders Jesaja (IIA, IIB, IIIA, IIIB) door Dr. W.A.M. Beuken Jeremia (I en II) door Dr. A. Van Selms Jeremia (III) en Klaagliederen door Dr. A. Van Selms Ezechiël (I, II en III) door Dr. B. Maarsingh Hosea door Dr. C. Van Leeuwen Joël door Dr. C. Van Leeuwen Amos door Dr. C. Van Leeuwen Obadja door Dr. C. Van Leeuwen Micha door Dr. A.S. van der Woude Jona/Nahum door Dr. A.S. van der Woude Habakuk/Zefanja door Dr. A.S. van der Woude Haggai/Maleachi door Dr. A.S. van der Woude Zacharia door Dr. A.S. van der Woude Richteren 2 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
DR. M. LE ROUX RICHTEREN KokBoekencentrum Uitgevers • Utrecht Richteren 3 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
Omslagontwerp: [email protected] Zetwerk: Elgraphic ISBN 978 90 435 3079 8 ISBN e-book 978 90 435 3080 4 NUR 700 www.kokboekencentrum.nl © 2018 KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvou- digd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar ge- maakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schrif- telijke toestemming van de uitgever. Richteren 4 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
Inhoud Voorraf 11 ter inleiding 13 De buitenlandse politiekesituatie 14 Vestiging in het land 21 De binnenlandse politieke situatie 23 Yhwh, de HERE van het verbond 24 Het begrip ‘Israël’ 26 De aanduiding ‘periode van de richters’ 27 Heilige oorlogen 27 Burgeroorlogen 30 Een holistische of alomvattende benadering 31 De tijd van het boek 31 Ontstaan van het boek Richteren 32 Indeling van het boek 35 Thema’s in het boek 36 Doel en boodschap van het boek 38 Het eerste hoofddeel: Van Jozua tot de richters (1-2) 43 de eerste inleiding: de onvoltooide verovering van het ‘beloofde land’, 1:1-2:5 47 De Israëlieten na de dood van Jozua, 1:1-36 47 De ‘verovering’ van het zuidelijke deel van Kanaän, 1:1-21 48 De vestiging van de noordelijke stammen, 1:22-36 65 De verovering van Bethel, 1:22-26 66 Een lijst van niet veroverde steden, 1:27-36 68 Een korte weergave van de activiteiten van de noordelijke stammen, 1:30-36 72 De prediking van 1:1-36 77 De Engel des HEREN te Bochim, 2:1-5 78 De prediking van 2:1-5 82 de tweede inleiding: dien god of dien de baäl, 2:6-3:4 85 Israël vervalt tot afgoderij – Yhwh geeft richters, 2:6-3:4 85 Het optreden van de stammen in de tijd van Jozua, 2:6-10 86 Het raamwerk ‘zonde-onderdrukking-‘berouw’-verlossing en de dood van de richter’, 2:11-21 88 Richteren 5 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
Verduidelijkingen met betrekking tot de mislukte bezetting van het land, 2:22-3:4 94 De prediking van 2:11-21 96 Het tweede hoofddeel: De verhalen van de twaalf richters (3-16) 99 othniël, ehud en samgar 103 Othniël, 3:5-11 103 Ehud en Samgar, 3:12-31 109 Samgar, 3:31 117 De prediking van Richteren 3 118 vrouwen tot redding 4:1-5:31 119 Debora en Barak, 4:1-24 122 De Israëlieten worden opnieuw onderdrukt, 4:1-3 122 Debora – profetes, richter en rechter, 4:4-5 124 Debora overtuigt Barak om tegen Sisera te gaan strijden, 4:6-10 126 Debora en Barak verslaan het leger van Sisera, 4:11-16 128 Jaël brengt Sisera om het leven, 4:17-22 132 God onderwerpt Jabin aan Israël, 4:23-24 138 De prediking van Richteren 4 139 Het lied van Debora, 5:1-31 140 Inleiding tot het lied, 5:1 145 De herhaling van de goddelijke naam, 5:2-5 145 Herhaling van de rol van Yhwh in de overwinning, 5:3-5 146 Het gebruik van het water- (en bergen-) motief als bewegende elementen, 5:4-5 147 De opkomst van Debora, 5:6-8 149 Een verhaal om te vertellen, 5:9-11 151 Een lied over de deelname van de stammen, 5:12-17 152 Een loflied voor Zebulon en Naftali, 5:18 153 De strijd en de vervloeking van Meroz, 5:19-23 154 Het motief van de ‘ondergang van de vijand’, 5:24-27 155 Spot met de mislukking van de vijand, 5:28-31 157 De prediking van Richteren 4-5 160 De prediking van 5:1-5: woont Yhwh in het zuiden? 161 De prediking van 5: de sterren strijden samen 162 Richteren 6 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
richteren 6-10:5 163 Gideon tot richter geroepen, 6:1-40 165 De onderdrukking door de Midianieten, 6:1-6 166 De profetische veroordeling, 6:7-10 169 De roeping van Gideon, 6:11-24 171 De eerste opdracht van Gideon, 6:25-32 176 De reactie van Gideon op de Midianitische aanvallen, 6:33-35 180 Het teken van het wollen vlies, 6:36-40 182 De prediking van Richteren 6:1-14 184 Gideon jaagt de vijand het land uit, 7:1-25 185 Een vreemde oorlogsstrategie, 7:1-8 186 Bevestiging van de overwinning, 7:9-15 188 De aanval op de Midianieten, 7:16-22 189 Versterkingen voor Gideon, 7:23-25 191 De prediking van Richteren 7 192 Midian verslagen, zijn koningen gedood, 8:1-21 192 Verwijten en verduidelijkingen aan de Efraïmieten, 8:1-3 193 Gastvrijheid wordt geweigerd, 8:4-9 194 Gideon verslaat Zebah en Zalmuna en wreekt zich op Sukkoth en Pnuël, 8:10-17 195 De slachting van de Midianitische koningen, 8:18-21 197 Gideon wijst het koningschap van de hand, 8:22-26 198 Gideon leidt zijn mensen tot afgodendienst, 8:27 200 De laatste jaren van Gideon, 8:28-35 202 De prediking van Richteren 6-8 204 Het koningschap van Abimelek te Sichem, 9:1-57 205 Het gewelddadige optreden van Abimelek en zijn verkiezing tot koning, 9:1-6 207 De fabel van Jotam, 9:7-21 212 De spanning tussen Abimelek en de burgers van Sichem, 9:22-25 216 De opstand van Gaäl, 9:26-29 218 Het beslissende optreden van Zebul, 9:30-41 219 De verwoesting van Sichem en zijn inwoners, 9:42-49 221 De dood van Abimelek, 9:50-57 222 De prediking van Richteren 9 225 Richteren 7 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
Tola en Jaïr, 10:1-5 226 Tola, 10:1-2 227 Jaïr, 10:3-5 227 jefta bevrijdt de israëlieten van de ammonieten, zijn ondoordachte gelofte en de strijd tegen de efraïmieten, 10:6-12:7 229 Jefta en Gilead, 10:6-11:11 230 Verdrukking door Filistijnen en Ammonieten. Bekering en vergeving, 10:6-16 230 De prediking van Richteren 10:6-16 234 Jefta en de leiders van Gilead, 10:17-11:11 236 Jefta en Ammon 241 Grondeisen en onderhandelingen in het ‘Beloofde Land’, 11:12-29 241 De gelofte van Jefta, 11:30-40 246 Jefta en Efraïm 253 Een algehele burgeroorlog in het ‘Beloofde Land’, 12:1-7 253 De prediking van Richteren 11:12-29 259 De prediking van Richteren 11:30-40 260 Ebzan, Elon en Abdon, 12:8-15 261 Ebzan uit Betlehem, 12:8-10 262 Elon uit Zebulon, 12:11-12 263 Abdon uit Pirathon, 12:13-15 263 simson, zijn moeder en zijn geliefdes, 13-16 265 De geboorte van Simson, 13:1-25 269 De Filistijnse onderdrukking, 13:1 269 De geboorte van Simson aangekondigd, 13:2-5 271 De moeder van een held of de moeder als held?, 13:6-14 275 Het offer van Manoah, 13:15-23 278 De geboorte en ontwikkeling van Simson, 13:24-25 281 De prediking van Richteren 13 282 Simsons huwelijk en raadsel, 14:1-20 284 De eerste liefde van Simson, 14:1-4 285 Simson en de leeuw, 14:5-7 287 Richteren 8 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
Honing uit het karkas, 14:8-9 289 Het feestvieren door Simson, 14:10-11 290 Het raadsel van Simson, 14:12-18 291 Simson in Askelon uitgebuit, 14:19-20 294 De prediking van Richteren 14 295 Simsons strijd met de Filistijnen, 15:1-20 297 De episode met de jakhalzen, 15:1-8 298 De episode met de ezelskaak, 15:9-17 300 Simson roept tot God omdat hij dorst heeft, 15:18-20 303 De prediking van Richteren 15 304 De gevangenneming en de dood van Simson, 16:1-31 305 Simson te Gaza, 16:1-3 306 Simson en Delila, 16:4-22 308 De dood van Simson, 16:23-31 316 De prediking van Richteren 16:4-22 321 Het derde hoofddeel: Godsdienstige chaos in het ‘Beloofde land’ (17-18) 325 het huisgezin van micha en de danitische migratie, 17:1-18:31 327 Micha en de Leviet uit Bethlehem, 17:1-13 328 Micha en zijn moeder, 17:1-6 329 De Leviet uit Bethlehem, 17:7-13 335 De prediking van Richteren 17:1-13 338 De rooftocht der Danieten, 18:1-31 339 De Leviet van Micha en de Danitische verspieders, 18:1-6 340 Het verslag van de Danitische verspieders, 18:7-10 342 De plundering van het heiligdom van Micha, 18:11-21 345 De reactie van Micha, 18:22-26 347 De overrompeling van Laïs, 18:27-31 348 De prediking van Richteren 18 352 Richteren 9 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
Het vierde hoofddeel: Morele chaos in het ‘Beloofde land’ (19-21) 355 een mishandelde vrouw en de oorlog tegen de benjaminieten, 19:1-21:25 357 De schanddaad te Gibea, 19:1-30 360 Problemen tussen de Leviet en zijn bijvrouw en de gastvrijheid van zijn schoonvader, 19:1-9 361 Gebrek aan gastvrijheid bij de inwoners van Gibea, 19:10-15 366 De gastvrijheid van een vreemdeling in Gibea, 19:16-21 369 De barbaarsheid van de mannen van Gibea, 19:22-28 372 De bijvrouw van de Leviet wordt in stukken gehakt, 19:29-30 378 De prediking van Richteren 19 380 De strijd van de Israëlieten tegen de Benjaminieten, 20:1-48 383 De Leviet rapporteert aan de stammen, 20:1-7 383 Het besluit van de vergadering, 20:8-11 387 De oorlog tegen de stam Benjamin, 20:12-48 389 De prediking van Richteren 20:1-18 396 Het voortbestaan van Benjamin verzekerd, 21:1-25 397 Zeshonderd maagden uit Jabes in Gilead, 21:1-14 398 De ontvoering van de vrouwen van Silo, 21:15-25 402 De prediking van Richteren 19-21 407 Noten 411 Lijst van gebruikte afkortingen 483 Bibliografie 485 Index 499 Richteren 10 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
11 Vooraf Het is in de eerste plaats mijn wens dat Yhwh, de God van het Verbond, ver- heerlijkt zal worden door mijn onderzoek van en het nadenken over het Bi jbel- boek Richteren, omdat deze God ook mijn God is geworden. Ik ben de Universiteit van Zuid-Afrika dankbaar dat zij mij de ruimte ga f dit commentaar te schrijven en te voltooien en voor de steun door mij een on der - zoek verlof te schenken. De financiële steun van de NRF (National Research Foundation) heeft ook geholpen om de taak tot een goed einde te brengen . Ook ben ik uitgeverij Kok zeer dankbaar die de publicatie van de boeken moge lijk heeft gemaakt. Mijn oprechte dank ook aan Dr. Pietie le Roux, mijn echtgenoot, en Prof. Pieter Venter, mijn academische toeverlaat, voor hun kritische lezing van het manus- cript. Ook dank ik beide redacteuren van de serie De prediking van het Oude Testament – Bob Becking en Jurrien Mol voor hun opmerkingen, suggesties en verbeteringen. Het heeft mijn perspectief op het bijbelboek Richteren ve rdiept en verruimd. Mijn grootste dank gaat daarbij zeker naar mijn dierbare familie en vrie nden voor hun toegewijde aanmoediging en gebeden. Zonder dat was het niet moge- lijk geweest deze commentaar te schrijven. Richteren 11 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
Richteren 12 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
13 Ter inleiding Er is politieke onrust in het land. Elke dag wordt de macht opnieuw verd eeld, maar tegelijkertijd wordt de nadruk gelegd op eigen tradities en gebruik en. Buurlanden popelen aan de grenzen, wachten op een kans om hun slag te sl aan; conflicten tussen stammen vlammen op. Burgeroorlogen breken uit; vrouwen en kinderen zijn elke dag slachtoffer van macht en geweld en zijn onderworpen aan onterende verkrachtingen en uitbuiting. Een vrouw wordt in stukken g esne- den. Leiders van stammen komen bijeen om oplossingen te zoeken, maar wan - neer de vredesonderhandelingen mislukken, wordt gezag afgedwongen eerst met dreigementen en later met macht en geweld. Bepaalde groepen voelen zich beledigd wanneer zij geen inspraak hebben gekregen. Minderheden lopen he t risico om tussen de belangen van de meerderheid vermalen te worden. Gron d wordt opgeëist. Een deel van de bevolking die vroeger door anderen on derdrukt waren en uit hun woongebied verdreven waren, doen nu exact hetzelfde met an- deren en daarbij beroemen ze zich er op, dat God zogenaamd aan hun kant staat, maar eenieder doet wat hij wil 1. Voor sommigen zal dit lijken op een tekening van het huidige Zuid Afrika, Iraq of waar ook ter wereld, maar het is een beschrijving van de situatie in het land van belofte, het zogeheten ‘Beloofde Land’ 2, het land van melk en honing. Vol- gens de Bijbelse verhalen hadden de Israëlitische stammen (de proto- Israëlie- ten 3) bijzondere verwachtingen met betrekking tot het nieuwe land dat God a an hun voorouders beloofd had. Dat land stelde men zich voor als een land v an overvloed – als het geschenk van God aan zijn ‘uitverkoren volk’ , waarvan zij de vruchten mochten plukken en mochten genieten van al het goede van dat land (Deut. 8:7-8; vergelijk ook Joz. 1). Dat idyllische plaatje staat in scherp contrast met de latere situatie. In het boek Richteren volgt het ene gruwelverhaal op het andere en dat tegen het decor van het land waarin de Israëlieten rust en vrede (šalôm) hoopten te vinden. Die ver - halen hebben een zodanig karakter dat eigenlijk een kijkwijzer-sticker of een parental guidance op het boek Richteren zou moeten worden geplakt. In plaats van šalôm en onafhankelijkheid in het land dat hun beloofd was, vloeien er bloed en tranen in het ‘Beloofde Land’ – en wel hoofdzakelijk als gevolg van hun eigen wijsheid en ongehoorzaamheid aan het verbond met Yhwh. Eerlijk gezegd treffen we sommige stammen van Israël al in het eerste hoofd- stuk van het boek Richteren aan in een oorlogssituatie; andere stammen l even in vreedzame co-existentie met de ‘vijand’ (de Kanaänieten) en weer anderen zijn in een feodale verhouding of in een situatie van verdeling van de macht terecht- gekomen. Dat alles wijst op de hardheid van de werkelijkheid in het ‘ Beloofde Land’ in de periode van de richters. Dat alles lijkt eerder op een Paradise Lost dan op iets anders. Richteren 13 | Elgraphic - Vlaardingen 07-11-18 13:42
5 5 100 100 151,50 151,5 48,6 231 mm 5 5 DE PREDIKING VAN HET OUDE TESTAMENT DR. MAGDEL LE ROUX Richteren DE PREDIKING VAN HETOUDE TESTAMENT DR. MAGDEL LE ROUX Richteren DR. MAGDEL LE ROUX Richteren Bijbels commentaar op een van de meest complexe Bijbelboeken uit het Oude Testa- ment. Magdel Le Roux heeft gekozen voor een opzet waarin zij de verschillende dimen - sies – zoals de politieke, de sociaal-culturele, de economische, de godsdienstig-ideologische en de literaire – gelijke aandacht geeft. Het boek Richteren vertelt over de ongehoor - zaamheid en de gruwelijkheid van de Israëli - tische stammen, maar ook van het oneindige geduld, de genade, de liefde en de trouw van Y HWH tegenover zijn uitverkoren volk. De auteur baseert haar commentaar voor een groot gedeelte op archeologisch onderzoek en op studies naar het functioneren van Afri - kaanse stammen. Dr. Magdel Le Roux is hoogleraar Oude Tes - tament en Bijbelse archeologie aan de Uni - versiteit van Zuid-Afrika te Pretoria.