Inhoudsopgave ..................................................................... Aanbevolen door … (1) .......................................................... 7 Aanbevolen door … (2) .......................................................... 9 Inleiding .............................................................................. 11 Leeswijzer ............................................................................ 13 1. Onbegrepen … .................................................................... 15 2. En God schiep variatie ......................................................... 18 3. Ondanks dezelfde intentie … ............................................... 21 4. Had ik je gebruiksaanwijzing maar ...................................... 27 5. Kennen en herkennen (een slag dieper) .............................. 38 6. Als het botst … .................................................................... 61 7. Als sterktes zwaktes worden ................................................ 67 8. Als de voet zou zeggen … .................................................... 73 9. Hij is alles! .......................................................................... 77 10. Tweetallen in de Bijbel (1) .................................................... 83 11. Tweetallen in de Bijbel (2) ................................................... 85 12. Tweetallen in de Bijbel (3) ................................................... 90 13. Tweetallen in de Bijbel (4) ................................................... 95 14. Tweetallen in de Bijbel (5) ................................................... 99 15. Teamvorming (apostelenteam) .......................................... 104 16. Waarom stralen jouw ogen? ............................................... 109 17. Kennen en herkennen van drijfveren .................................. 113 18. Persoonlijke drijfveren in beeld .......................................... 142 19. Interactie tussen eigen drijfveren ....................................... 145 20. Ik ben een christen … In de voetstappen van Jezus ............. 152 21. Tegendraads (Jona) ........................................................... 158 22. Wijsheid, lucht en leegte (Prediker) ................................... 163 23. Mijn persoonlijke bijsluiter ................................................ 168 24. Tot slot .............................................................................. 172 Achtergrondliteratuur ........................................................ 175 Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 5
hoofdstuk1 Onbegrepen … ..................................................................... Je bedoelingen waren oprecht. Je had het beste met die ander voor. Je zag uit naar het gesprek. Alleen maar om te helpen. Je had nog maar een paar woorden gezegd. Maar gelijk was het mis. Je zou jezelf op het oog hebben, oppervlakkig, kortzichtig, sentimenteel en overgevoelig zijn. Je helpende hand werd afgewezen. Je voelt je gekwetst. Miskend. In de hoek gezet. Graag gaan we met je op ontdekkingsreis. Een reis waarbij je regelmatig gevraagd wordt om scherp in de spiegel te kijken en waarbij je op zoek gaat naar jezelf én naar de ander! Om te ontdekken waarom je met de één gelijk een klik hebt en waarom het met de ander botst. Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: hoe beleef jij het optrekken met de ander? Op je werk, binnen je familie, als buren, als christenen onder- ling? Is er waardering en respect voor elkaar? Geniet je van de grote diversi- teit die er is? Voor velen lijkt het tegenovergestelde van toepassing. Het elkaar niet begrijpen is aan de orde van de dag. De één wil altijd verandering, 15 Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 15
de ander wil dat alles blijft zoals het is. De één ziet alles rooskleurig, de ander ziet vooral de sombere kant. Zo vaak lijkt het alleen maar over het eigen gelijk te gaan. Of je nu christen bent of niet. ‘Opdat zij allen één zullen zijn.’ Het zijn diepe woorden uit dat indrukwekkende gebed (Joh. 17:21). Eén zijn … Als dat ergens geldt, dan zou dat onder christenen moeten zijn. Maar deze woorden lijken vaak haaks te staan op wat de praktijk laat zien. Met het grootste gemak beoordelen en veroordelen we elkaar. Zonder echt door te vragen, elkaars achtergrond te onderzoeken of bepaalde karaktereigen- schappen mee te laten wegen. We hebben onze etiketten ‘zomaar’ geplakt. Met alle gevolgen van dien. De vraag is: waar komt dat oordelend denken vandaan? Heeft dat te maken met een persoonlijke levensvisie, bijvoorbeeld met de vraag hoe je God moet dienen? Of hoe je de Bijbel moet lezen? Dat kan, maar als die punten van verschil er niet zijn, als we samen hetzelfde geloof belijden en dezelfde uitgangspunten voor ogen hebben? Hoe staat het er dan voor? We weten het antwoord: vaak niet goed. Eén ding is duidelijk. We begrijpen elkaar vaak slecht of zelfs helemaal niet, ondanks dat we mogelijk hetzelfde bedoelen en willen. Ook in de Bijbel komen we mensen tegen die geen goede relatie hebben, al delen ze dezelf- de intenties en uitgangspunten. Al willen ze dezelfde God en hun naasten van harte dienen. Eén zijn. Eén in Christus. Elkaar tot hand en voet zijn. Is dat mogelijk? Ja! Ondanks al die verschillen in karakters. Want juist in al die verschillen zit een geweldige kracht. Door onze Schepper bedacht … 16 Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 16
..................................................................... 1 Korinthe 3 ..................................................................... Etikettering … We plaatsen de ander zomaar in (onze) vakjes. Vaak zonder dat we er erg in hebben! 1. Noem voorbeelden waarbij jij de ander in een hokje plaatst. 2. Wat kan dit voor je gesprek met de ander betekenen? 3. Kan het nuttig zijn om vooraf iemand op basis van karaktereigen- schappen ergens ‘te plaatsen’? Benoem zowel de mogelijke voordelen als de nadelen daarvan en hoe je daarmee om zou kunnen gaan. 4. Hoe denk je dat anderen naar jou kijken? ..................................................................... Stelling: In hokjes denken is aangeleerd gedrag. ..................................................................... 17 Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 17
hoofdstuk5 Kennen en herkennen (een slag dieper) ..................................................................... De basiskennis is nu besproken. Je hebt vast al meerdere personen in ge- dachten voorbij zien gaan. Denk aan vrienden, je eventuele partner en natuurlijk ook jezelf. Wat je daarbij gemerkt hebt, is dat het lang niet altijd lukt om iemand één kleur toe te kennen. Een mooi moment om een slag dieper te gaan! Niemand heeft één DISC-kleur. Ieder mens heeft van iedere gedragsstijl wel wat in huis, waarbij je iedere kleur kunt onderverdelen in hoog, bovenge- middeld, ondergemiddeld of laag. Onderstaande tabel brengt dit per kleur in beeld. DISC van hoog naar laag DI S C Hoog 75-100 Boven- Gemid- deld 50-75 38 Egocentrisch Veeleisend Strijdlustig Baanbrekend Wilskrachtig Kordaat Competitief Gedecideerd Ondernemend OnbeschroomdOverdreven Onweerstaanbaar Uitbundig Charismatisch Inspirerend Overtuigend Zelfverzekerd Warm Optimistisch Goed van vertrouwenDromerig Reactief Ontspannen Op de achtergrond Bedachtzaam Geduldig Kalm Stabiel Betrouwbaar BehoedzaamOntwijkend Risicomijdend Behoedzaam Veeleisend Precies Systematisch Accuraat Tactvol Objectief Ruimdenkend Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 38
Onder- Gemid- deld 25-50 Laag 0-25 D = Dominantie Iemand met een hoge D-score toont duidelijk sterk sturend gedrag. Hij staat op de voorgrond, is veeleisend, baanbrekend en wilskrachtig. De wijze waarop de hoge D-score aanwezig is, hangt af van de mate waarin ook de andere kleuren worden ingezet. Zo zal iemand met veel rood én veel geel, zijn stuurmanskunst op een charismatische, inspirerende en uitbundige manier inzetten. Waar de hoge D dus wordt gekenmerkt door veeleisend en baanbrekend gedrag, toont de ‘lage D’ voorzichtig en mild gedrag. I = Invloed De ‘hoge I’ oefent invloed uit op zijn omgeving via verbale en non-verbale communicatie of charme. Hoe hoger de score op I, hoe uitbundiger woor- den en gebaren worden ingezet, die puur bedoeld zijn om de ander in zijn enthousiasme mee te krijgen. De wijze waarop de hoge I-score wordt inge- zet wordt bepaald door de mate waarin ook de andere kleuren worden inge- zet. Een mix van geel en blauw zorgt voor een onderbouwend gedrag, terwijl bijvoorbeeld een mix van geel en rood sterk sturend zal zijn. Een ‘hoge I’ zorgt in het algemeen voor veel enthousiasme binnen een team. Daar staat tegenover dat een ‘hoge I’ op minder goede dagen anderen kan meeslepen in een sombere of boze bui. Zeker als er van teleurstelling 39 Behoedzaam Behoudend Coöperatief Voorzichtig Terughoudend Twijfelend Mild Bescheiden Vreedzaam DiscreetSociabel Bedachtzaam Feitelijk Berekenend Nuchter Kritisch Sceptisch Scherpzinnig Gereserveerd PessimistischActief Veranderlijk Rusteloos Afwisselingsgericht Flexibel Ongeduldig Gretig Impulsief Onbeheerst GespannenStandvastig Onafhankelijk Eigenwijs Koppig Onverzettelijk Ongeremd Onbuigzaam Eigenmachtig Onsystematisch Eigendunk Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 39
sprake is, kunnen warme woorden omslaan in cynische en snijdende woor- den. De ‘hoge I’ wordt gekenmerkt door warmte en optimisme. De ‘lage I’ laat daarentegen berekenend en nuchter gedrag zien. S = stabiliteit Hoe hoger de S-score, hoe hoger de voorkeur voor vaste patronen en hoe lager de flexibiliteit bij veranderingen is. Hoe lager de S-score, hoe groter de zin zal zijn om te veranderen. Ook hier wordt de manier waarop de hoge score wordt ingezet, mede bepaald door de inzet van de andere kleuren. Zo zal iemand met veel groen en veel blauw vooral op een kritische wijze sup- port verlenen. Het werktempo van de ‘hoge S’ is langzaam maar gestaag, het werktempo van de ‘lage S’ is hoog en hectisch. De ‘hoge S’ wordt als geduldig, attent en servicegericht ervaren en daarmee ook als betrouwbaar. De ‘lage S’ wordt ervaren als impulsief, flexibel en deadlinebewust. C = consciëntieus De ‘hoge C’ is zeer nauwkeurig, geordend en perfectionistisch. Alles moet kloppen vóór hij zijn goedkeuring aan iets hecht en kwaliteit gaat voor alles. Een ‘hoge C’ gaat detaillistisch te werk. Hoe een hoge C-score wordt gebruikt, hangt ook af het gebruik van andere kleuren: zo zal iemand met veel blauw en veel rood op onderbouwende wijze krachtig sturen. De ‘hoge C’ is systematisch en accuraat. Een ‘lage C’ heeft de neiging tot ongebonden denken en handelen en wordt daarom vaak als recalcitrant ervaren. Mix van kleuren is bepalend Uit het voorgaande blijkt dat de mix van kleuren de uiteindelijke gedrags- stijl bepaalt. Zonder compleet te willen zijn, laten we hierna een aantal vaak voorkomende combinaties de revue passeren: 40 Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 40
•Hoog rood: de leider •Mix hoog rood en hoog geel: de motivator •Hoog geel: de inspirator •Mix hoog geel en hoog groen: de bemiddelaar •Hoog groen: de supporter •Mix hoog groen en hoog blauw: de coördinator •Hoog blauw: de observator •Mix hoog blauw en hoog rood: de organisator Mixen van stijlen Per combinatie wordt hierna een aantal vaak voorkomende gedragsgrafie- ken in beeld gebracht. Deze grafieken zijn samengesteld op basis van het schema ‘DISC van hoog naar laag’ (pagina 38 en 39). Het gaat daarbij om de grote lijn. De percentages die in de grafieken worden genoemd, zijn eveneens van genoemd schema afgeleid. 41 100 20 40 80 60100 204080 60 20 100 80 40 60 20 1008040 60 organisator bemiddelaar leider supporter coördinator motivator observator inspirator Gedisciplineerd Goede waarnemer Kritisch denker Zoekt soortgelijken Kijkt kat uit de boom Biedt hulp Constant niveau Effectieve specialistKrachtig Veeleisend Met en via anderen Sterk betrokken Hartelijk Inspirerend Netwerker Creatieve abstracte denker Stelt hoge eisen Warm Begripvol Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 41
42 De leider (hoog rood) ..................................................................... Ben je hoog rood? Dan vind je het leuk om op de voorgrond te staan en treed je graag sturend op. De mensen om je heen zien je al snel als leider. Je toont je toekomstgericht en je spant je optimaal in om jouw doelen te halen. Moet je een probleem oplossen? Dan ga je logisch en scherpzinnig te werk. Jouw oplossingen zijn vaak fantasierijk en verrassend. Je voortvarend optreden is bijzonder handig als er een klus geklaard moet worden waarbij lef nodig is en er bovendien haast gemaakt moet worden. Tegenover deze mooie eigen- schappen staat dat je door een wat botte en dominante houding anderen kunt afschrikken en ongewenst afstand kunt creëren. Daar komt nog bij dat wanneer anderen niet voldoen aan jouw hoge normen je kritisch en be- schuldigend kunt zijn. Als leider zie je steeds weer uit naar een volgende uit- daging. Je geniet van autoriteit, belangrijke opdrachten en als je zichtbaar voor anderen kunt groeien. De leider (hoog rood) DI SC Hoog 100 Boven- 75 gemiddeld Onder- 50 gemiddeld Laag 25 Gedragskenmerken per kleur: Hoog D: Veeleisend, strijdlustig, baanbrekend, wilskrachtig Ondergemiddeld I: Feitelijk, berekenend, nuchter Laag S: Ongeduldig, gretig, impulsief Ondergemiddeld C: Eigenwijs, koppig, onverzettelijk leider 100 20 40 80 60100 204080 60 20 100 80 40 60 20 1008040 60 Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 42
Kernwoorden Als leider: •ben je krachtig, veeleisend en besluitvaardig; •wens je de situatie te controleren; •neig je naar individualisme; •ben je toekomstgericht en progressief; •ben je bij het oplossen van problemen logisch en scherpzinnig; •ben je vaak fantasierijk en origineel; •creëer je soms problemen door botte duidelijkheid en dominantie of arrogantie; •word je beschuldigend bij het niet voldoen aan je eigen hoge normen; •word je ongeduldig bij routinewerk; •heb je de neiging om privileges en rechten van anderen als minder be- langrijk te zien; •wens je gevrijwaard te worden van controle, supervisie en detailwerk. Jouw ideale (werk)omgeving •geeft vrijheid van controle, supervisie en details; •is een innovatieve en toekomstgerichte omgeving; •beschikt over een forum om ideeën en gezichtspunten te uiten; •biedt niet-routinematige werkzaamheden; •geeft veel uitdagingen en kansen. Tips voor de verhoging van je eigen effectiviteit •Wees niet bot. •Toon je minder eigenwijs. •Dwing de ander niet en toon geduld. •Betrek de ander in wat je doet, bij voorkeur ook je tegenpool. •Sta open voor ideeën van anderen. •Maak niet overal een wedstrijd van. •Maak je betrokkenheid zichtbaar. •Laat ook eens dingen aan een ander over. 43 Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 43
44 Hoe om te gaan met de leider Wel doen Niet doen •Wees rechttoe rechtaan. •Aarzelen. •Daag uit/zoek grenzen. •Onduidelijk zijn. •Ga voor interactie. •Snel je eigen mening inleveren. •Wees kort en duidelijk. •Proberen je gelijk te halen. •Weet waar je over praat. •Wees standvastig. De motivator (rood-geel) ..................................................................... Heb je niet alleen veel rood, maar ook veel geel? Dan ontstaat er een boeien- de mix van leider en inspirator: de motivator. Als motivator ben je net zoals de leider, krachtig, ambitieus en resoluut, maar betrek je graag ook ande- ren erbij. Je weet daarbij warmte en voortvarendheid uitstekend te combi- neren. En als er minder leuke beslissingen genomen moeten worden? Dan houd je rekening met degenen die daardoor geraakt worden. Je hebt een open manier van communiceren en je bent zichtbaar emotioneel betrokken bij je omgeving. Je geniet van een grote variëteit in je werk, zolang het maar geen administratief werk is. Een valkuil is dat je alles aanpakt wat je leuk lijkt, maar voorbij rent aan jezelf. De motivator (rood-geel) DI SC Hoog 100 Boven- 75 gemiddeld Onder- 50 gemiddeld Laag 25 motivator 100 20 40 80 60100 204080 60 20 100 80 40 60 20 1008040 60 Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 44
Gedragskenmerken per kleur: Hoog D: Strijdlustig, baanbrekend, wilskrachtig Bovengemiddeld I: Overtuigend, zelfverzekerd, warm Laag S: Ongeduldig, gretig, impulsief Laag C: Ongeremd, onbuigzaam Kernwoorden Als motivator: •ken je aan mensen en resultaten een even grote waarde toe; •realiseer je je doelen met en via anderen; •houd je rekening met de ander bij niet-populaire beslissingen; •kun je goed en open communiceren; •ben je sterk betrokken bij de omgeving; •word je door velen ervaren als dynamisch en enthousiast; •word je door meerderen als indiscreet en te haastig ervaren; •ben je wars van administratief werk; •verlies je je aandacht bij weinig variëteit aan activiteiten; •loop je het gevaar om aan jezelf voorbij te rennen door te veel hooi op je vork te nemen. Jouw ideale (werk)omgeving •geeft vrijheid van controle, supervisie en details; •is een innovatieve en toekomstgerichte omgeving; •biedt veel contact met mensen; •heeft ruimte voor enthousiasme en vrolijkheid; •beschikt over een forum om ideeën en gezichtspunten te uiten; •biedt niet-routinematige werkzaamheden; •geeft veel uitdaging en veel kansen. Tips voor de verhoging van je eigen effectiviteit •Raak minder snel geïrriteerd als deadlines niet gehaald worden. •Maak af waar je mee bezig bent. •Neem niet te veel verantwoordelijkheden voor hetzelfde moment op je. 45 Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 45
•Stel prioriteiten. •Koester minder hoge verwachtingen. •Wees realistisch bij het inschatten van het tijdsbeslag. Hoe om te gaan met de motivator Wel doen Niet doen •Geef oplossingen. •Kortaf zijn. •Toon je waardering. •De les lezen. •Zeg ‘ja’ of ‘nee’, geen •Hameren op feiten en cijfers. ‘misschien’. •Met hem mee dromen en van •Neem tijd voor het sociale het onderwerp afdwalen. element. De inspirator (hoog geel) ..................................................................... Ben je uitgesproken geel? Dan word je al snel als inspirerend ervaren. Je bent extravert, hartelijk en graag in het gezelschap van anderen. Als inspirator ben je steeds op zoek naar die omgeving of situatie waar het leggen en onderhouden van contacten mogelijk is. Je probeert de ander voor jouw ideeën te winnen. De ander iets opleggen of dwingen, zul je alleen doen als het echt niet anders kan. Als inspirator sluit je gemakkelijk vriendschap- pen en zul je anderen zelden met opzet tegenwerken. In je sprankelend enthousiasme heb je de neiging de capaciteiten van anderen én die van je- zelf te overschatten. Je zit vaak vol dadendrang en energie; veel lijkt boeiend en interessant! Je grootste problemen zijn dan ook het managen van tijd, het stellen van prioriteiten en het afronden van taken. 46 Binnenwerk Rijkdom van karakters_Opmaak 1 26-05-16 16:23 Pagina 46