Stel,

#02 STEL, 02 WIE IS DE REDACTIE? NR. 2 INHOUD 10 KLIMMEN OM HET AVONTUUR 40 ‘ALSOF JE EEN KIND IN DE WINKEL KUNT KOPEN’ Interview 08 VERSLAAFD VOOR JE HET WEET Hanneke Schaap-Jonker over verslaving 45 TIEN GEBODEN DIE JE VRIJ MAKEN 16 ONTSPANNING VERPLICHT Over werk en identiteit 20 DE TIJD VAN MIJN LEVEN Graphic novel 15 VRIJEN: HOE VRIJ VOEL JIJ JE? 24 BUIGEN VOOR ONS LICHAAM Filosoof Theo de Wit over de coronapandemie COLOFON Medewerkers R ianne Bakker, Marinde van der Breggen, Cocky Drost, Liesbeth Goedbloed, Annemarie van Heijningen-Steenber - gen, Arnold Huijgen, Jochen Otten, Romhild Ruitenberg, Hanneke Schaap-Jonker, Anje Slootweg, Theo W. A. de Wit, Hannah Zandbergen Redactie Geertje Bikker (ei nd red ac t ie) , Hermen Dekker (beeldredactie), Willem Maarten Dekker, Marja Verhoeve-Meeuse (hoofdredactie), Eline van Vreeswijk Fotografie Jonathan Borba, Amy Dekker, Hermen Dekker, Elisabeth Ismail, Madame Fôret, Carla Manten, Constantijn Verhaar, eigen foto’s, Shutterstock, Unsplash, Rawpixel, Pexels Illustraties A my Dek ker, Pien van Wetten Drukkerij Veldhuis Media, Raalte Uitgeverij Groen, onderdeel van Royal Jongbloed @uitgeverijgroen @stel. magazine Coverbeeld Tabitha Mann werd vijf jaar geleden bevangen door de klimkoorts. ‘Je moet jezelf over je angst heen zetten om je te kunnen focussen op het doel. Hoe goed je de route van tevoren ook inschat, je komt altijd wel op een punt dat je moet improviseren. ’ De foto is gemaakt in een boulderhal in Rotterdam. Vormgeving Red Vitamine

#01 28 V R I J V A N VERWACHTINGEN #generatieconflict 04 IN DE GREEP VAN GELD Verslaafd en bevrijd 59 KNETTEREN SCHEPT EEN BAND 76 GADGETS 32 JEZELF DE BAAS André Aleman over de vrije wil 66 P A U L U S , DE VRIJDENKER Verdieping 78 JOCHEN OTTEN OVER GELOOF EN CABARET 63 OVERSPEL, DE PIJN & DE PRIJS Column 46 AANZIE DE VOGELS Gedicht 48 GEVANGEN — VRIJ Beeldverhaal INHOUD 54 E S SAY Liesbeth Goedbloed over vrij zijn met/zonder God 70 DENK GROOT LEEF KLEIN In een tiny house ben je nooit iets kwijt

pag #035 #035 STEL, onderdeel van Royal Jongbloed Publishing www. royaljongbloed. com Thuis in het Woord biedt je een duidelijke aanpak als het gaat om bijbellezen. Het wil je helpen om een spade dieper te gaan in je bijbelstudie, zodat je kennis over God vergroot wordt en je hart door het bestude- ren van Gods Woord verandert. Elk hoofdstuk sluit af met een aantal gespreksvragen waardoor het boek ook geschikt is voor groepsbespre- kingen, naast het persoonlijk gebruik. ”In dit boek helpt Jen Wilkin ons om de Bijbel te be- studeren met ons hoofd en met ons hart. Ze leert ons hoe wij, als heel gewone vrouwen, zelf de Bijbel kunnen bestuderen, zonder afhankelijk te zijn van de Bijbelstu- diematerialen en commentaren. Haar boek geeft een plan dat je verstand zal aanscherpen en je hart zal transfor- meren. Want hoe meer je de Bijbel bestudeert, hoe meer je ziet, hoe meer je houdt van de Gever van het Woord. We hopen dat er door dit boek heen veel vrouwen zullen komen die God meer en meer liefhebben en die vast staan in Zijn Woord. ” - Marieke den Butter en Wilma Samijn (auteurs van 100 en 101 bemoedingen voor moeders) Bijbellezen met Jen Wilkin met hoofd én hart Benieuwd naar hoe je de Bijbel bestudeert met je hoofd en je hart? Bekijk dan een voor- proefje van het boek op onze website www. uitgeverijgroen. nl! Deze Bijbels zijn goede hulpmiddelen voor je persoonlijke bijbelstudie: € 17, 99 STEL,

#016 WERK & VRIJE TIJD Wat is het verschil tussen een bevlogen medewerker en een workaholic? Nee, dit is niet het begin van een mop, ik ben bloedserieus. Over nut en noodzaak van ontspanning en vrije tijd. ONTSPANNING VERPLICHT STEL,

#017 WERK & VRIJE TIJD Tekst: Romhild Ruitenberg Beeld: Shutterstock, Rawpixel, Unsplash G ek genoeg lijken het gedrag van een work- aholic en dat van een bevlogen medewerker op elkaar. Ze zijn allebei volkomen toegewijd, gaan op in hun werkzaamheden en besteden er ook nog eens veel tijd aan. Als je ze naast elkaar aan het werk ziet, zul je het verschil niet eens zien, terwijl de eerste kern - gezond is (en blijft) en de laatste zich mogelijk (of waar - schijnlijk) regelrecht naar de afgrond toe werkt. Maar wat maakt nu het verschil? E E N VOLLE ACCU Wil je gezond blijven in je werk, dan is regelmatig loskomen ervan een noodzaak. Laat ik zwemles als metafoor gebruiken om dit toe te lichten. Bij het leren zwemmen zijn drie dingen van belang: omkleden – oefenen in techniek – de noodzaak van zwemmen inzien (niet onbelangrijk). Ik begin bij het laatste punt. Mijn dochter zat tijdens haar zwemlessen in een klasje met niet zo gediscipli - neerde kinderen. Het kwam erop neer dat ze maar wat zaten te spetteren. Het zwembad besloot keihard in te grijpen en haalde meester Simon van stal. Die pakte het vanaf de eerste les anders aan. Hij zette de beweegbare bodem van het zwembad wat lager en wel zo laag dat het langste kind er net niet in kon staan. Een wonder geschiedde: de kinderen konden ineens zwemmen. Ze moesten ook wel, want het was zwemmen of ver - drinken. Ik zie mijn dochter nog op haar rug door het water gaan, twee plankjes stevig vastgeklemd in haar handen. Ze zwom voor haar leven. Met samengekne - pen billen zat ik achter het glas te kijken, checkend of ze niet onder de waterspiegel verdween. Meester Simon had er zichtbaar plezier in. Hij leerde ze in één dag de noodzaak van zwemmen. De noodzaak van ontspanning zou ook zo voelbaar mogen zijn. Het valt mij keer op keer op dat loskomen van het werk vaak de sluitpost is van de energiebegroting. We moeten eerst van alles wat betreft werk en andere verplichtingen. Als er tijd over is, dan ontspannen we. Mensen komen er vaak te laat achter dat hun energieba - lans totaal ontregeld is. Een accu moet eerst opgeladen worden voor je hem kunt gebruiken, en niet andersom. ONTSPANNING VERPLICHT STEL,

STEL, #018 KLEED JE OM Ten slotte het omkleden. We gaan het kleedhok- je anders in dan we eruit komen. Ook bij vrije tijd is het belang van een goede overgang groot. Sommige beroepen heb- ben als voordeel dat je een uniform uit kunt trekken. Dit markeert een overgang. Maar ook thuis kunnen we rituelen bedenken. Als ik klaar ben met werken en ik mijn kinderen naar bed heb gebracht, trek ik mijn joggingbroek aan. Dat is voor mij het startpunt van een andere fase. Tijd voor een goede roman of een mooie film. Tijd voor iets lekkers. R ituelen kunnen ons helpen om die overgang te maken en gedisciplineerd het werk achter ons te laten. BALANS Wat het verschil is tussen een workaholic en een bevlogen medewerker? Een van de verschil - len is dat een bevlogen medewerker na een periode van intensieve drukte tijd en ruimte neemt om te kunnen herstellen. Hij neemt afstand van het werk waar hij zo in opgaat en richt zich op iets anders. De workaholic gaat door, blind geworden voor zijn eigen drijfveren. Ontspanning kan niet met dwang opgelegd worden, zoals door het verlagen van de bodem van een zwembad. Dat zou niet werken. Maar als we niet kunnen zwemmen, verdrinken we op het moment dat we te water raken. Zo is het ook met werk. Zolang de omstandigheden goed zijn, hoeven we niet per se te vrezen. Problemen ontstaan vaak bij stres- soren als een reorganisatie, onzekerheid over het werk, problemen in het gezin, ziekte, mantelzorg, beperkin - gen. Een goede balans maakt ons sterk en evenwichtig en creëert een buffer om tegen een stootje te kunnen. Juist in goede tijden is het zaak om van die balans een noodzaak te maken. Zwem ze! Ook weekenden kunnen helemaal vol zitten met ver - plichtingen die amper ontspanning bieden. We kunnen veel leren van de joden die de sabbat vieren als een rustdag. Vrijdagavond schalt de muziek door de straten, mensen halen bloemen, ze koken uitgebreid, het is feest! Tijd voor heel iets anders. De noodzaak van het loskomen van het werk zit in hun cultuur verweven. OEFENEN IN ONTSPANNING Terug naar de metafoor. De techniek van het zwemmen is net zo belangrijk als de noodzaak. Een goede techniek maakt dat we het lang volhouden. Vrije tijd invullen kun je ook zien als een vaardigheid die om herhaling vraagt. Anders dan bij zwemmen (kikker, vliegtuig, potlood, voor degenen die het vergeten zijn) verschilt de vaardigheid van het ont - spannen per mens. Ik zal dan ook nooit iemand het advies geven om eens op de bank een boek te lezen. Voor sommige mensen is lezen iets verschrikkelijks. We moeten allemaal helder krijgen wat voor ons werkt. Dit vraagt dus om zelfonderzoek en ref lectie, desnoods met wat hulp als je er niet uit komt. Vervolgens komt de discipline. Mijn dochter leerde goed zwemmen door maanden achtereen twee keer per week te oefenen. Discipline en ontspanning lijken misschien paradoxaal, maar niets is minder waar. Echt loskomen van je werk vraagt om planning. Leg de ontspanning als heilige momenten vast in de agenda. Het zijn activiteiten waar niet aan getornd mag worden. Te vaak hoor ik nog dat we die ene hobby, die leuke sport of dat etentje gaan plannen op de dag dat … een opleiding afgerond is, of als de kinderen naar school gaan, of wanneer ze uit huis gaan, of als die belangrijke klus op het werk klaar is. Luister, die dag zal nooit komen. Er is altijd weer iets nieuws wat onze aandacht vraagt. Het plannen van ontspanning moet nú gebeuren. Discipline! Een accu moet je opladen voor je hem gebruikt – en niet andersom

#058 RELATIES Blijf VERRAST met STEL, SPIEGELT, INSPIREERT, SCHUURTVOLG STEL, MAGAZINE OP INSTAGRAM:@STEL, MAGAZINE OF OP TWITTER: STEL, MAGAZINE MAGAZINE STEL,

#075 #075 Elke duurzame stap is een buiging voor God STEL,

#038 Als iemand een volwassen man in het hart kan raken, dan is dat zijn moeder. Andersom koestert een moeder vaak hoge verwachtingen van haar zoon. Hoe was dat bij Jezus en Maria? Zal zij nooit eens gedacht hebben: Jongen, waar begin je aan? Maria en Jezus laten elkaar los BEZINNING STEL,

#039 Tekst: Arnold Huijgen Beeld: Unsplash BEZINNING is Jezus’ uur. Aan het kruis wordt Jezus verhoogd tot koning. In zijn zwakheid blijkt zijn kracht. Dat zal theologisch vast zo zijn, maar je zult de moeder zijn van degene die daar tergend langzaam hangt te sterven. Veel te jong, nog maar 33 , haar kind. Jezus spreekt haar opnieuw aan als ‘vrouw’. Stervend doet Jezus nadrukkelijk afstand van haar. Hij zegt: ‘Vrouw, zie uw zoon. ’ En tegen Johannes: ‘Zie, uw moeder. ’ Stervende mensen roepen om hun moeder. Ze noemen haar zeker geen ‘vrouw’. Jezus wel. Door afstand te nemen, schept Hij voor haar ruimte. Nu wordt Johannes haar zoon, en zij zijn moeder. Maar je ruilt je kinderen of je moeder toch niet in? En hoe erg is het om je kind aan de dood te moeten afstaan. Waar blijft het gevoel tussen moeder en kind? Muziek en kunst wisten later wel raad met Maria aan de voet van het kruis, vol verdriet. Je kunt dat onverdraaglijke leed namelijk niet in gewone woorden vangen. Het klinkt wel alsof Jezus afstand schept, maar het is zorg. Maria, die haar kind verliest, is geborgen in een nieuwe gemeenschap, gesticht door de stervende Jezus. Die gemeenschap is de kerk, en Jezus houdt van haar als van zijn moeder. Maria laat haar zoon los om haar verlosser te ontvangen. VERNIEUWDE RELATIE De twee keren loslaten vormen een spiegelbeeld. Maria liet Jezus los om ruimte te geven aan zijn wonderlijke creativiteit. Jezus laat Maria los om ruimte te maken voor de gemeente. Door elkaar los te laten, krijgen ze elkaar op een nieuwe manier terug. Nog altijd is het spannend, soms pijnlijk, om als moeder je zoon ruimte te geven. Loslaten hoort erbij, maar het maakt verschil hoe, en met welk gevolg. Maria zei tegen de bedien - den: ‘Luister naar wat Jezus zegt. ’ Onder die condities kun je elkaar gerust loslaten. Wie weet, komen er zelfs wonderen van. Arnold Huijgen schrijft momenteel aan Maria. De moeder, de vrouw, dat in 2021 zal verschijnen. Relaties tussen moeders en zonen verschillen nogal. Harmonieus en heftig, vredig en vonkend – het komt allemaal voor. Intuïtief verwacht je bij Maria en Jezus alleen maar harmonie, maar wie zal het zeggen? Een bizar geschrift, het apocriefe ‘Kindheidsevange - lie van Thomas’, zet Jezus neer als een recalcitrant kind met su - perkrachten. Pas gaandeweg zou Hij zijn krachten niet meer ge - bruiken om andere mensen te straffen, maar juist om anderen te helpen. Het is allemaal uit de duim gezogen: over Jezus’ kinderja - ren weten we vrijwel niets. Zo’n kindheidsevangelie prikkelt wel de nieuwsgierigheid: hoe ging het eraan toe tussen Jozef en Jezus, tussen Maria en Jezus? BIJZONDERE ZOON Jezusbeelden zijn er genoeg, maar voor Maria was Hij vooral haar kind. Zeker tot aan zijn eerste openbare optreden. Als Hij zoek is in de tempel, geeft Hij zijn hemelse Vader voorrang boven zijn aardse moeder. Ook al gaat Jezus keurig mee terug naar Nazareth en is Hij Jozef en Maria gehoorzaam, het loslaten is daar al begonnen. En het is Jezus die hiertoe het initiatief neemt, zoals veel pubers doen. Niets nieuws onder de zon. In alles aan ons gelijk. Wie zal zeggen hoe Maria dat heeft beleefd? Als Jezus’ publieke optreden begint, wil Maria Hem helpen met haar raad. Op een bruiloft in Kana geeft ze Hem de tip wat te doen aan het wijntekort, een potentieel schandaal voor het bruidspaar. Jezus’ antwoord – ‘vrouw, wat heb Ik met u te maken’ – moet haar ten minste verward en misschien wel teleurgesteld hebben. Wat een toon. Toch geeft ze Hem de ruimte en schenkt ze Hem vertrouwen. Zou het water ooit in wijn zijn veranderd als zij de bedienden niet had geïnstrueerd om naar Jezus te luisteren? Hoe dan ook: waar Maria haar zoon loslaat, gebeuren er wonderen. Moeders zijn wel om minder apetrots geweest op hun zonen. Maar wat Jezus doet, is zo buitengewoon dat trots te weinig, te opper - vlakkig is. Haar zoon is aanbidding waard. ANDERE ZOON Verderop in het evangelie staat Maria aan de voet van het kruis ( Johannes 19:25–27). Nu moet ze Jezus helemaal loslaten, want dit Je zult de moeder zijn van degene die tergend langzaam hangt te sterven Jezusbeelden zijn er genoeg, maar voor Maria was Hij vooral haar kind STEL,

#040 0024004F00560052f je eend in de winkel k0058005100570003004E STEL, JE HEBT EEN KINDERWENS. MAAR HET GAAT NIET VANZELF EN VOOR JE HET WEET BEN JE ANDERHALF JAAR VERDER. WAT DOET DAT MET JEZELF, MET JE RELATIES, MET JE GELOOF? BIJ ROSALIE, DIE HIER MIDDENIN ZIT, IS DE VANZELFSPREKENDHEID VERDWENEN. ‘IK ZIE EEN KIND KRIJGEN ECHT ALS EEN GESCHENK. ’ KINDERWENS STEL,

#02 STEL, 02 WIE IS DE REDACTIE? NR. 2 INHOUD 10 KLIMMEN OM HET AVONTUUR 40 ‘ALSOF JE EEN KIND IN DE WINKEL KUNT KOPEN’ Interview 08 VERSLAAFD VOOR JE HET WEET Hanneke Schaap-Jonker over verslaving 45 TIEN GEBODEN DIE JE VRIJ MAKEN 16 ONTSPANNING VERPLICHT Over werk en identiteit 20 DE TIJD VAN MIJN LEVEN Graphic novel 15 VRIJEN: HOE VRIJ VOEL JIJ JE? 24 BUIGEN VOOR ONS LICHAAM Filosoof Theo de Wit over de coronapandemie COLOFON Medewerkers R ianne Bakker, Marinde van der Breggen, Cocky Drost, Liesbeth Goedbloed, Annemarie van Heijningen-Steenber - gen, Arnold Huijgen, Jochen Otten, Romhild Ruitenberg, Hanneke Schaap-Jonker, Anje Slootweg, Theo W. A. de Wit, Hannah Zandbergen Redactie Geertje Bikker (ei nd red ac t ie) , Hermen Dekker (beeldredactie), Willem Maarten Dekker, Marja Verhoeve-Meeuse (hoofdredactie), Eline van Vreeswijk Fotografie Jonathan Borba, Amy Dekker, Hermen Dekker, Elisabeth Ismail, Madame Fôret, Carla Manten, Constantijn Verhaar, eigen foto’s, Shutterstock, Unsplash, Rawpixel, Pexels Illustraties A my Dek ker, Pien van Wetten Drukkerij Veldhuis Media, Raalte Uitgeverij Groen, onderdeel van Royal Jongbloed @uitgeverijgroen @stel. magazine Coverbeeld Tabitha Mann werd vijf jaar geleden bevangen door de klimkoorts. ‘Je moet jezelf over je angst heen zetten om je te kunnen focussen op het doel. Hoe goed je de route van tevoren ook inschat, je komt altijd wel op een punt dat je moet improviseren. ’ De foto is gemaakt in een boulderhal in Rotterdam. Vormgeving Red Vitamine