Tegendraags gereformeerd

ARJAN BOERSMATEGENDRAADS GEREFORMEERDBIOGRAFIE PROF. DR. CORNELIS GRAAFLANDKokBoekencentrum Uitgevers • UtrechtTegendraads gereformeerd. indd 3 | Elgraphic - Vlaardingen20-04-21 09:33
Ontwerp omslag: Garage BNOFoto omslag: RD/Anton DommerholtVormgeving binnenwerk: ElgraphicISBN 978 90 435 3479 6ISBN e-book 978 90 435 3480 2NUR 704www. kokboekencentrum. nl© 2021KokBoekencentrum Uitgevers, UtrechtAlle rechten voorbehouden. Uitgeverij KokBoekencentrum vindt het belangrijk om op milieuvriendelijke en verantwoorde wijze met natuurlijke bronnen om te gaan. Bij de productie van het papieren boek van deze titel is daarom gebruikgemaakt van papier waarvan het zeker is dat de productie niet tot bosvernietiging heeft geleid. Tegendraads gereformeerd. indd 4 | Elgraphic - Vlaardingen20-04-21 09:33
inhoudsopgaveWoord vooraf9Inleiding11Hoofdstuk 1Jeugd en studie (1928-1953)151. 1. Cornelis Graafland151. 2. Gezin en geestelijk leven161. 3. Kerkelijk klimaat231. 4. Bekering261. 5. Theologie studeren29Hoofdstuk 2Predikant in Ameide en Tienhoven (1953-1958)362. 1. Naar Ameide en Tienhoven362. 2. Bevestiging en intrede372. 3. Hoogtepunten in Ameide en Tienhoven382. 4. Graafland als prediker422. 5. Geestelijk leven46Tegendraads gereformeerd. indd 5 | Elgraphic - Vlaardingen20-04-21 09:33
Hoofdstuk 3Predikant in Woerden (1958-1963)483. 1. Naar Woerden483. 2. Bevestiging en intrede493. 3. Promoveren513. 4. Existentiële bevindingen543. 5. Beïnvloeding door Kohlbrugge en Woelderink573. 6. Hoogtepunten en dieptepunten in Woerden603. 7. Afscheid van Woerden64Hoofdstuk 4Predikant in Veenendaal (1963-1968)664. 1. Bevestiging en intrede664. 2. Contactgroep674. 3. Verschuivingen in de Gereformeerde Bondsprediking704. 4. Discussie over ‘Verschuivingen’744. 5. Confrontatie met ds. G. Boer834. 6. Gevolgen874. 7. Gemeentepredikant in Veenendaal91Hoofdstuk 5Predikant in Amsterdam (1968-1972)955. 1. Predikant in Amsterdam955. 2. Buskes’ welkomstbrief; een voorbode985. 3. In confrontatie met de moderne theologie1005. 4. Publicaties en redactiewerk1065. 5. Dialogische polemiek1085. 6. Gemeente-zijn in een grote stad110Tegendraads gereformeerd. indd 6 | Elgraphic - Vlaardingen20-04-21 09:33
Hoofdstuk 6Hoogleraarschap (1972-1993)1166. 1. Bijzonder hoogleraar vanwege de Gereformeerde Bond1166. 2. Vertegenwoordiger van het klassieke geluid. In gesprek met modaliteiten1246. 3. De kwestie Zuid-Afrika1316. 4. Vernieuwde bezinning op de eigen gereformeerde traditie1386. 5. Colleges en promovendi151Hoofdstuk 7Emeritusperiode (1993-2004)1567. 1. Afscheid als hoogleraar1567. 2. Alles komt nog één keer terug1607. 3. Gods verborgen omgang vinden169Hoofdstuk 8Kernthema’s van het gereformeerd protestantisme1728. 1. Thema’s1728. 2. Dogmenhistorisch onderzoek naar gereformeerde kernthema’s1748. 3. Studie naar het ambt1878. 4. Studie naar de kerk2038. 5. Verstaan en vertolking van de Schrift213Tegendraads gereformeerd. indd 7 | Elgraphic - Vlaardingen20-04-21 09:33
Hoofdstuk 9Slotbeschouwing. Graafland, een leven lang gereformeerd2449. 1. Inleiding2449. 2. Kernelementen2459. 3. Keerzijden2539. 4. Motieven254Bronvermelding259Tegendraads gereformeerd. indd 8 | Elgraphic - Vlaardingen20-04-21 09:33
9woord voorafOp de verschijning van een boek over prof. dr. C. Graafland is al een tijd gewacht. Men zou verwachten dat zo’n publicatie uit de hoek van de theologen komt. Maar zie, nu verschijnt er een boek dat geschre-ven is door een niet-theoloog. Dat is een verrassing. De auteur Arjan Boersma schrijft dit boek omdat hij als betrokken lid van de christelij-ke gemeente al jaren lang geraakt is door de uitstraling van professor Graafland als eminent predikant en theoloog. Hij wilde hier meer van weten en begon met een zoektocht naar de geestelijke drijfveren van wat Graaflands optreden in kerk en academie kenmerkte. Wat was het toch in zijn optreden wat velen raakte en aan het denken zette? Waar-om riep zijn visie op de geloofskernen zoveel herkenning, maar ook tegenspraak op? De zoektocht van de auteur eindigt met het schrijven van een biografie, vervlochten met een weergave van de theologische en kerkelijke positie van Graafland. Wat mij betreft is hij daarin ge-slaagd. De jarenlange zoektocht is bekroond met een mooi boek, dat u in handen hebt. De focus op de vervlechting van biografie en (kerke-lijke) theologie is Graafland ten voeten uit. Dit boek vertelt over de opvoeding van de jonge Graafland (Kees) in een bevindelijk gezin. Zijn moeder speelde in zijn geloofsontwikke-ling een centrale rol. Dat is zo gebleven. Het boek vertelt over zijn pre-dikantschap in de hervormde gemeenten van Ameide-Tienhoven, Woerden, Veenendaal en Amsterdam. Het vertelt over zijn promotie Tegendraads gereformeerd. indd 9 | Elgraphic - Vlaardingen20-04-21 09:33
10over het onderwerp: ‘De zekerheid van het geloof’. Dit thema, zoals het een plaats kreeg in de gereformeerde traditie, heeft Graafland zijn leven lang beziggehouden. Het was zijn levensthema. Mij boeit daar-om met name hoofdstuk 8, waarin de auteur ingaat op de kernthe-ma’s in de gereformeerde theologie waarmee Graafland bezig was– altijd betrokken op de praktijk van kerk en geloof. De manier waarop hij hier op zijn eigen, existentiële manier woorden aan gaf, riep altijd reactie op. Graafland keek als theoloog naar de ontwikkelingen in het verleden en evenzeer naar die in het heden. Hij uitte zijn vreugde over positieve blijken van authentiek geloof. Hij noemde ook de dingen die hem zorgen baarden bij de naam. Arjan Boersma heeft op een zorgvuldige, evenwichtige en eerlijke wijze het leven en het denken van professor Graafland getekend. Als leerling van Graafland ben ik blij met de wijze waarop hij laat zien welke grote be-tekenis Graafland als predikant en hoogleraar heeft gehad. Velen zijn door hem geestelijk gevormd. Graafland was een bekwaam en markant theoloog en tegelijk ook een diep gelovige man. Zijn theologie was een theologie van het hart. Nog hoor ik hem de laatste woorden van zijn refe-raat op het afscheidssymposium te Utrecht in 1993 uitspreken: ‘Ik wacht op Gods ontferming. ’Mooi is het dat dit boek verschijnt niet lang na de totstandkoming van het Cornelis Graafland Centrum van de Gereformeerde Bond. Ik hoop dat velen het boek zullen lezen en er evenveel genoegen aan zullen bele-ven als ik. Dr. W. VerboomTegendraads gereformeerd. indd 10 | Elgraphic - Vlaardingen20-04-21 09:33
11inleidingToen ik een jaar of 19 was, kwam ik voor het eerst in aanraking met het oeuvre van prof. dr. C. Graafland. Net zoals zoveel studenten had ik volop (geloofs)vragen en was ik nieuwsgierig naar wat er allemaal op zingevingsgebied te bieden is. Het boek dat ik van hem in handen kreeg was ‘Bijbels en daarom Gereformeerd’ (2001). Ik kan me herin-neren dat ik het boek in een paar avonden heb uitgelezen. Wat mij van-af de eerste zin aansprak, waren twee dingen. Allereerst de dynamiek die van de pagina’s afspatte. Later kwam ik erachter dat hij weleens de kritiek kreeg dat hij vooral een reagerend theoloog was en maar zelden tot een volledig uitgewerkte theologie kwam. Maar voor mij waren zijn ‘open eindjes’ een bevrijding. Het tweede waar ik van onder de indruk was, is de vrijheid waarmee Graafland de gereformeerde traditie be-oordeelde. Het kan echt: geworteld zijn in een traditie en tegelijkertijd kritisch reflecteren op bepaalde aspecten van deze traditie. Het heeft me achteraf gezien een zetje gegeven om uiteindelijk na mijn studen-tentijd – het duurde even – het christelijke geloof te omarmen. Later tijdens mijn studententijd heeft het boek ‘Van Calvijn tot Barth, oor-sprong en ontwikkeling van de leer der verkiezing in het gereformeerd protestantisme’ (1987) mij geholpen om me te verhouden tot het dog-ma van de dubbele predestinatie. Zo is Graafland voor mij een gids ge-weest in een cruciale fase van mijn leven, een fase waarin levenskeuzes vaak vallen. Tegendraads gereformeerd. indd 11 | Elgraphic - Vlaardingen20-04-21 09:33
12Graafland is voor meer (jonge) mensen van betekenis geweest. In ge-sprekken die ik over hem heb, merk ik vaak herkenning. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hij bij sommigen ook andere reacties opriep. Hij had een uitgesproken profiel. Je zou kunnen zeggen dat hij ‘tegen-draads’ gereformeerd was. Meestal in de goede zin van het woord. Hij ging tegen de stroom in als hij vond dat hij de Schrift aan zijn kant had. Dit profiel heeft mij altijd gefascineerd. Hoe komt het dat Graafland velen zo positief raakte? En hoe komt het dat zijn theologiseren bij an-deren juist sterke tegenreacties opriep? Het kan niet anders dan dat dit te maken heeft met wat Graafland ten diepste bewoog. Hij wordt niet voor niets vaak een existentieel theoloog genoemd. Maar wat waren dan zijn drijfveren, zijn diepste motieven? Het bracht mij ertoe om hierover een boek te schrijven. Ik heb ervoor gekozen dit te doen in de vorm van een biografie, waarin ik bovenstaande vragen als uitgangs-punt neem voor mijn zoektocht naar Graaflands (levens)werk. Daar-naast wil ik door middel van het boek dat nu voor u ligt, zijn denken en zijn werk voor een breed publiek ontsluiten. De insteek die ik kies, hebben een aantal restricties tot gevolg. Aller-eerst is dit geen puur theologisch boek. U hoeft geen wetenschappelij-ke analyses te verwachten van Graaflands theologie. Ook niet in hoofdstuk 8, waarin ik zijn oeuvre beschrijf. Dit boek is dan ook niet in eerste instantie voor theologen geschreven, maar voor een breed pu-bliek. Mijn doel is inzicht te geven in Graaflands motieven en in zijn kerkelijke en theologische posities. Als een uitnodiging om zijn oeu-vre te (her)lezen. En om hiervan geïnspireerd te raken. Een randvoor-waarde is echter wel dat wat ik beschrijf een juiste theologische weer-gave moet zijn. Met andere woorden: het moet ‘theologisch kloppen’. Dr. W. Verboom en ds. P. L. de Jong hebben mij geholpen om dit op een verantwoorde manier te doen. Dit laat onverlet dat eventuele onzorg-vuldigheden op mijn conto moeten worden geschreven. Dit boek is een weergave van Graaflands kerkelijke en theologische loopbaan en een zoektocht naar zijn posities en motieven. Conse-quentie hiervan is dat ik me vooral focus op zijn wapenfeiten binnen de landelijke kerk en op zijn activiteiten en oeuvre als hoogleraar. Ik heb Tegendraads gereformeerd. indd 12 | Elgraphic - Vlaardingen20-04-21 09:33