Tweecomponentenkerk

INHOUD Voorwoord door Jos Douma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De noodzaak en de kracht van ? n-? n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Woord ? n Geest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Waarheid ? n Genade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Vrucht ? n Gaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Traditie ? n Vernieuwing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Binnen ? n Buiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Heelheid ? n Gebrokenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Bidden ? n Werken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Relatie ? n Richting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10. Hoe verder? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aanbevolen literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 5 V OORW OORD ? ? r een boek over de kerk! Dat was mijn eerste gedachte toen Arjan Zantingh me vroeg ommee te lezen met zijn boek-in-wording. Dus ik begon met een zekerescepsis te lezen. Maar die veranderde toch al snel in enthousiasme. Want Arjan weet op een heel herkenbare en persoonlijke manier allerlei thema? s aan de orde te stellen waarvan ik meteen herkende: dat zijnprecies de thema? s waar ik als voorganger mee worstel en waar we als kerkelijke gemeente vandaag onze weg in moeten vinden. Want er is veel in verandering in kerken, welke kerk dan ook: dat over-stijgt de grenzen van de denominaties. En als je in veranderprocessen zit, op zoek naar je identiteit, ontstaat al snel de neiging om v? ? r het een ent? gen het ander te kiezen. Het ? f-? f-denken zit diep ingebakken in men-sen en ook in kerkmensen. Daarom is het zo mooi dat dit boek er nu is, omdat het je helpt hierop te reflecteren. Omdat het geschreven is door een voorganger die in deinleiding zich al meteen in het hart laat kijken als het gaat om wat echtbelangrijk is: ? Ik ben in Christus een geliefd kind van de Vader. Ik bestaom de liefde van God te ontvangen, te beantwoorden en door te geven. ? In de liefde komt al onze ? f-? f-stress tot rust om ruimte te maken voor? n-? n. Zelf houdt de ? spanning? tussen Woord ? n Geest me al jaren bezig. Hoebelangrijk is het om die twee bij elkaar te houden: christenen zijn men-sen die vol zijn van Woord-en- Geest, van Geest-en-Woord! Ook de twee-slag Relatie ? n Richting ervaar ik als heel belangrijk, ? ? n waarbij ik zelfvaak de neiging heb om te kiezen voor Richting en Relatie wat minder Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 9 belangrijk te vinden. Dat dit een grote misvatting is, heb ik in de loop vande jaren geleerd. En zo helpt Arjan mij en naar ik hoop zeer vele anderen met dit boek, datvol staat met persoonlijke, bijbelse, herkenbare reflecties op tweeslagendie wezenlijk zijn voor de koers van de kerk vandaag. Ik wens het boek veel lezers toe en bid dat het veel vrucht zal dragen! Predikant Plantagekerk Zwolle, auteur, spreker en docent aan de Evangeli-sche Theologische Faculteit (ETF) Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 10 INLEIDING n de 25 jaar dat ik mezelf christen noem en de ruim 13 jaar dat ik fulltime in de kerk mag werken, heb ik ontzettend veel geleerd, afge-leerd, goed ingeschat en verkeerd ingeschat. Gedreven maar struikelend ben ik achter Jezus aan gegaan en ik weetsteeds dieper wat de vaste grond onder mijn voeten is: dat ik in Christuseen geliefd kind van de Vader ben. Ik besta om de liefde van God te ont-vangen, te beantwoorden en door te geven. Als je als niet-gelovig iemand op latere leeftijd (ikzelf rond mijn 23geloof komt, dan kun je je verwonderen als je over het kerkelijk erf wan-delt. Wat zijn er veel kleuren en smaken. Er is de nodige overlap tussenkerken en kerkgenootschappen en tegelijkertijd ook zoveel diversiteit. Die diversiteit is iets rijks, smaken verschillen immers, maar het looptuit de pas als de diversiteit is gevoed door een sterke mate van eenzijdig- En dat is eerlijk gezegd wat ik veel zie. Ik zie in gemeentes en in persoon-lijke levens bijvoorbeeld ? f een sterke nadruk op het Woord ? f op de wer-king van de heilige Geest. Er wordt stevig vastgehouden aan tradities ? falles moet wijken voor de broodnodige vernieuwing. Een gemeente isvooral gericht op binnen ? f bijna alleen maar gefocust op buiten. Die eenzijdigheid heeft altijd een prijs. Je mist dan namelijk altijd eendeel en de eenzijdigheid in zichzelf kan ongezonde effecten hebben. Waar het in dit boek om draait, is dat je in principe kunt behouden wat jeal hebt, maar dat datgene vooral nog verrijkt kan worden met meer vanhet ander. Hoewel er in de kerkelijke gemeente waar ik deel van uit mag makenuiteraard nog genoeg dingen misgaan, is er ? ? n aspect dat me vanaf het Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 11 begin heeft getroffen en waar ik door de jaren heen de onovertroffenkracht van heb gezien en heb ervaren: we zijn steeds meer een kerkgeworden van ? n-? n. Ik geloof met heel mijn hart dat ? the magic happens? als een persoon ofeen kerk leert om te leven in het samenspel van ? n-? n. Daar gaan levensen gemeenten tot bloei komen en heel veel vrucht dragen voor de Koning. In de volgende hoofdstukken vind je steeds die woordparen waar de kansop eenzijdigheid groot is ? n waar de mix van beide woorden zoveel meervrucht geeft. De verschillende hoofdstukken kunnen los van elkaar worden gelezen. De volgorde kun je bepalen op basis van je eigen interesse of een eventu-eel gemis dat je ervaart. Wel raad ik je aan om eerst hoofdstuk 1 over dekracht van ? n-? n te lezen. Het is mijn verlangen dat dit boek een proces op gang brengt in jouwleven en in jouw kerkelijke gemeente. Een proces van reflectie en vanuitdie reflectie de eerste stappen op weg naar meer ? n-? n. Neem daar voor-al de tijd voor. Niet alles kan en hoeft morgen anders te zijn. Ik ben me ervan bewust dat ik in dit boek soms zaken wel aanraak, maarniet verder uitdiep. De essentie van dit boek zit hem niet in een volledigeonderbouwing en verdieping van elk subthema. De essentie van het boekzit hem in de andere manier van kijken. Die van ? n-? n en de route waar-langs dat op een goede manier ook in jouw gemeente kan verlopen. Ookop andere woordparen dan waar dit boek op ingaat. Achter in het boek iseen lijst met aanbevolen verdiepende literatuur opgenomen voor verde-re verdieping per subthema. Als je deel uitmaakt van een kerkenraad of oudstenraad, dan is dit bij uitstek een boek om samen te behandelen. Ter voorbereiding kunnen jul-lie ? ? n hoofdstuk van tevoren lezen, zodat jullie tijdens de vergaderingsamen eerlijk kunnen reflecteren en vandaaruit gezamenlijk het verlan-gen kunnen ontwikkelen naar meer ? n-? n. Dit alles in een tempo waarinje wel in beweging komt, maar waarin je ook de gemeente de ruimte entijd gunt om goed aan te kunnen haken. Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 12 Een van mijn lijfspreuken is: ? Ik wil alles ontvangen wat God wil geven. ? Dat wens en bid ik jou ook toe. Dat je hart ? n je verstand gevoed en uitge-daagd mogen worden in de komende hoofdstukken en dat ook jij alleswilt ontvangen wat God je hierdoor heen wil geven. Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 13 HOOFDS TUK DE NOOD ZAAK EN DE KRA CHT VA N ? N-? N H et hele idee van dit boek is ontstaan tijdens het schuren en schil- deren van ons huis. Opeens was daar het besef dat echte blijvendeimpact toch vooral ontstaat in de mix van ? n-? n. We wonen in een jaren-zeventigwoning, wat betekent dat de kozijnen bijna vijftig jaar oud zijn. Dat vraagt om grondig onderhoud. Voordat je kunt gaan verven, moetener eerst een aantal andere belangrijke zaken gebeuren. Doe je dat niet, dan weet je dat je veel sneller dan je lief is opnieuw met schuurpapier enkwast in de hand staat. Een goede verfklus begint met reinigen En dan komt het proces van schu-ren en plamuren. En weer schuren. Ik ben iemand die op een gegevenmoment daar wel een beetje klaar mee is. Dan stop ik dat proces vanschuren en plamuren omdat ik verder wil. Ik wil zo snel mogelijk aan deslag met verf. Resultaten zien. Maar daardoor ? omdat ik t? snel ga ? wordt het eindresultaat wel echt minder goed en moet ik soms zelfs eer-der opnieuw aan de slag met hetzelfde stuk dan wanneer ik dit procesheel grondig doe. Ik moest de laatste keer bij een paar kozijnen zelfs hele stukken kozijnvervangen omdat het verrot was. Uitbikken, houtrotstop erop, stuk hard-hout erin en opvullen met twee componenten houtrotvuller. Voor de niet-klussers onder ons: dat zijn twee blikjes met een substantie die, wanneerje van beide ongeveer evenveel met elkaar mixt, de juiste chemische reac-tie geven. D? n werkt het, dan ontstaat er vanuit die twee ingredi? nten feitelijk iets nieuws. A+B=C geworden. En pas als het iets nieuws gewor- Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 14 den is, heeft het de impact die gewenst is. D? n wordt het een vulmiddeldat vanzelf zo hard wordt, dat je kozijn is gered. Tijdens deze klus, dieoverigens niet tot mijn favoriete klussen behoort, zag ik veel parallellenmet het (gemeente)leven. Er werd een preek geboren en er werd een Ik ben me ervan bewust dat ik in mijn manier van schrijven af en toe loopte prikken en te schuren. Dat is ook mijn bedoeling, want dan wordt eriets aangeraakt, iets blootgelegd wat wellicht wat extra of ander onder-houd kan gebruiken. Het is een stijl die je kan aanspreken en helpen, maar die ook afstotend kan werken. Weet dat ik die stijl echt hanteer van-uit liefde voor de kerk van Nederland. We kunnen het ons eenvoudigwegniet veroorloven om genoegen te nemen met hoe de kerk in Nederland erin zijn algemeenheid voorstaat. Eenzijdigheid in de kerk Het doet geen recht aan iedere individuele gemeente, maar toch kun jeglobaal gezien stellen dat decennialang het kerkelijk erf heel overzich-telijk was. Bij de reformatorische kerken lag de nadruk vooral op het Woord, en het is haast ondenkbaar dat je de Bijbel een te grote plek zoukunnen geven. Tegelijkertijd draaide het bij pinkstergemeenten vooralom het werk van de heilige Geest. Het Woord moest immers wel tot levenkomen en dat Woord stelt toch dat profetie belangrijk is en dat wonderenen tekenen de verkondiging zullen volgen. Andere kerkelijke richtingenzoals baptisten en evangelischen zaten daar globaal gezien een beetjetussenin of hadden op lokaal niveau ook een sterke hang naar de ene ofnaar de andere kant. We ervaren wellicht geen groot gemis, maar we missen wel degelijk ietswezenlijks als we de nadruk leggen op een van de grootheden. Dat noemik in dit boek ? de prijs van eenzijdigheid? . Elke eenzijdigheid heeft zijnprijs. Zo kun je stellen dat veel waarheid en weinig genade gemakkelijkleidt tot veroordeling. Maar veel genade en weinig waarheid leidt daar-entegen tot richtingloosheid. Een kerk die krampachtig vasthoudt aan Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 15 tradities en vormen van vorige generaties, vervreemdt zichzelf van dejongere generaties. Tegelijkertijd gooien we veel te veel waardevols van-uit de traditie overboord als we alleen maar stellen dat ? alles anders moet? . Dus ook als gemeente functioneer je het beste met krachtige tweecom-ponentenmiddelen. In ons geval de componenten Woord ? n Geest. Ofde componenten Waarheid ? n Genade. Of Traditie ? n Vernieuwing. Zehoren bij elkaar. Alleen als je ongeveer evenveel van beide hebt, dan werkthet echt goed. D? n ontstaat er vanuit die beide componenten samen fei-telijk iets nieuws. Dat s? men maakt een onverwoestbaar geheel. Ik noemdat Leven met een hoofdletter L. De crux is dus niet dat het erom gaat dater meer evenwicht ontstaat tussen beide zaken, maar dat ze samengaan. Niet een beetje van dit en een beetje van dat, maar v? l van het een en v? lvan het ander. De laatste jaren is er al de nodige verandering zichtbaar op het kerkelijkerf. Ook in van oudsher meer op het woord gerichte kerkverbanden is ernu ook volop en expliciet aandacht voor het krachtige werk van de heili-ge Geest hier en nu. Als het Woord ondertussen vastgehouden wordt ? nhet werk van de Geest omarmd wordt, dan ontstaat daar die unieke ? n-? n, waar je heel verwachtingsvol naar mag kijken. En waar kerken jaren-lang de luxe positie hadden om rustig vast te houden aan de traditie dieons door de voorgaande generaties is aangereikt, heeft de dramatischekerkverlating de noodzaak tot vernieuwing op veel plekken aangewak-kerd. We hebben als kerk in Nederland ook helemaal niet meer de luxeom te denken in ? f-? f. Het is bittere noodzaak geworden om veel meer tedenken in ? n-? n, maar gelukkig ontstaat hiervoor juist de laatste jarenook meer en meer aandacht. Willem Ouweneel stelt:Er is sprake van een herwaardering van de ? holistische? benadering van de werkelijkheid. Dat betekent mijns inziens: een evenwichtige aandachtvoor Woord ? n Geest, voor verstand ? n gevoel, voor geest ? n lichaam, voororthodoxie ? n bevindelijkheid (mystiek), voor leer ? n leven, voor orde ? n Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 16 spontaniteit, voor kerk ? n samenleving, voor het hi? rarchische ? n het cha-rismatische kerkelijke leven. Maar herwaardering van de ? holistische benadering van de werkelijkheid? betekent nog helemaal niet dat het in de praktijk ook echt zo werkt. Jekunt stellen dat dit boek geen hogere wiskunde bevat. Bij iedereen die ikheb gesproken over dit onderwerp bespeur ik herkenning, erkenning enverlangen. En die gesprekken liepen door allerlei kerkgenootschappenheen. Ja, we willen bouwen aan kerken van ? n-? n, maar als we eerlijkreflecteren dan constateren we dat er op best veel gebieden in onze ker-ken nog sprake is van eenzijdigheid. Het is een goede zaak dat we diereflectie doen en het is een goede zaak wanneer we daarbij eenzijdigheidonder ogen zien. Dat is namelijk het begin van verandering en vernieu-wing. En dat is vervolgens het begin van een proces. Over drie maandenheb je geen andere kerk. Dus als jij in je kerk aan de slag wilt met deonderwerpen uit dit boek, neem er dan de tijd voor. Doe het grondig envooral ook: doe het samen met anderen. ? Haast zit er naast? zeggen we bijons vaak, en we fluisteren er wel achteraan ? maar een beetje vaart is welfijn? . Jezus laat het ons zienDe kracht van ? n-? n. Jezus zelf laat het in zijn leven en onderwijs zien. Jezus toont ons dat het samen k? n en dat het samen mooier wordt. Hij ishet die Waarheid ? n Genade in zichzelf verenigt. Hij is het die Vrucht ? n Gaven van de Geest laat zien in al zijn volheid. Hij is ? n blijft ons ultiemevoorbeeld en degene die via de werking van zijn Geest het willen en hetwerken in ons wil uitwerken. Zoals Johannes het in zijn evangelie stelt:? Want de wet is door Mozes gegeven, de genade ? n de waarheid zijn erdoor Jezus Christus gekomen. ? ( Joh. 1:17, Als Jezus zegt dat Hij als Goede Herder is gekomen om ons het leven teschenken in al zijn volheid ( Joh. 10:10), dan geloof ik dat het er ten eersteom gaat dat we Hem volgen met alles wat in ons is. Dat we geloven dat Hij Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 17 de enige echte bron van vervulling is in deze wereld. En dat we dus niet inde valkuil stappen ons puur te richten op genoeg ? n-? n in ? ns leven, maar dat we vooral diep beseffen maar ook leren zien hoe dat in zijn levenvorm heeft gekregen en hoe Hij het ook in ons wil uitwerken. Maar zoietsgaat niet vanzelf. Er zal altijd sprake moeten zijn van een bewuste bewe-ging naar meer van het ? ? n zonder minder van het ander, zodat er meer? n-? n zal ontstaan. Het begint bij bewustwording en vandaaruit verlan-gen om in beweging te komen. Dit vraagt wel om een paar vragen vooraf en een gezonde portie zelfre- Hoe weet je als kerk of je eenzijdig bent of niet? ? Is het niet een illusie om op al die aspecten precies evenveel van allebei te hebben? Goede vragen, met redelijk eenvoudige antwoorden. Hoe weet je als kerk of je eenzijdig bent of niet? De neiging tot eenzijdigheid heb ik zelf ook. De ene kant van het verhaalvoelt vanuit je achtergrond of je persoonlijkheid vaak vertrouwder dande andere. Dat is bijna een gegeven. Maar het verlangen naar meer van God overwint bij mij en bij ons in de gemeente tot nu toe altijd. Als er deovertuiging is dat God zelf graag datgene wil toevoegen aan onzegemeente, dan kiezen we ervoor om daarvoor open te staan, ook als ietsnieuw of onwennig voelt. Jij ook? Als je even de tijd neemt en rustig kijkt naar de volgende woordparen, dan weet je binnen 5 seconden wel of je (veel) meer gericht bent op het? ? n dan op het ander, of dat je denkt dat beide kanten evenveel aanwezigzijn in je leven. We denken hierbij niet in goed en fout, maar in kansenom dat wat al sterk verankerd is in je kerk n? g sterker te maken door hette verdiepen met meer van de andere kant van het spectrum. Probeer het maar eens. Waar zet jij het kruisje bij het onderstaandewoordpaar? Precies in het midden of toch meer aan een van de buiten- Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 18 Woord Geest Zijn jullie in jouw kerk veel meer bezig met de Bijbel (studie, meditatie, de Bijbel als bron voor leiding in je leven) dan met het werk van de Geest(ruimte voor profetie, de Geest als bron voor leiding in je leven), dan zetje het kruisje meer naar links. Hoe pakt het uit voor de volgende woordparen? Waarheid Genade Vrucht van de Geest (karakter) Gaven van de Geest Traditie Vernieuwing Focus op binnen (zorg) Focus op buiten (evangelisatie) Heelheid Gebrokenheid Bidden Werken Relatie Richtingpersoonlijk, dan kan dat nog een interessant inzicht geven. Want als je dekruisjes voor jou persoonlijk bij een woordpaar op een hele andere plekzijn dat je op dat onderwerp spanning ervaart. Dat is logisch en niet erg. De kunst is om het onder ogen te zien en in alle rust te kijken of hetmogelijk is en wat ervoor nodig is dat de kruisjes samenkomen in het In de hoofdstukken hierna zullen we zien wat de kracht van ? n-? n perwoordpaar is. Is het niet een illusie om op al die aspecten precies evenveel van allebei te Jazeker! Dus ontspan. De reis begint bij het besef waar je je als kerk nuongeveer bevindt. De vraag is of je daar wilt blijven, of je daar genoegenmee neemt. Uiteraard daag ik je uit om daar g? ? n genoegen mee te Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 19 nemen. Om balans te vinden moet je vaak eerst even doorschieten. Alsbijvoorbeeld de focus in jouw kerk altijd heeft gelegen op ? waarheid? , danis het niet vreemd dat je bij een helderder zicht op ? genade? daar een beet-je in doorschiet. Ik heb het talloze keren zien gebeuren in mijn eigenleven en gemeente. Je ontdekt iets wat je nog niet echt kende en dat iseven allesbepalend. Het filter waardoor je het (gemeente)leven ziet enbeoordeelt, wordt opnieuw afgesteld en het kan zomaar zijn dat je nieuweontdekking daar opeens een veel grotere rol in speelt. En dat is prima, alsje je daar maar bewust van bent. Het is als bij zo? n oude weegschaal met twee armen. Als de weegschaaleerst overhelt naar de ene kant omdat daar meer gewicht aan hangt, danzal deze altijd eerst even een overhellende beweging maken als je de ande-re kant met gewichten probeert gelijk te stellen. Even doorschieten is dushelemaal niet erg en zelfs heel logisch. De kunst is om zicht te houden opwaar je je ongeveer bevindt en daarn? het evenwicht te vinden. Daar heb-ben we elkaar in nodig, want we zijn in de gemeente altijd s? men onder-weg. En samen zul je ook moeten bepalen wat de meeste prioriteit mag heb-ben. Welk woordpaar verdient in jouw gemeente de meeste aandacht? Achter in dit boek vind je een lijst met aanbevolen boeken voor verdereverdieping per woord of woordpaar. E? n ding is zeker: we blijven ons leven lang leerling en de kerk waar jijdeel van uitmaakt is nooit af. Binnenwerk Tweecomponentenkerk_Opmaak 1 20-04-20 17:32 Pagina 20