Uit v erk o re n v o lk ?
Voor J o e P help s, m ijn o n versc h ro k k en , t r o u w e v rie n d
Walt e r B ru eg gem an n U it v erk ore n vo lk ? B ijb elle z en m et h et o og o p h et Is r a ‘li s ch �P ale stijn s co n ß ic t U it g ev erij B oek en ce n tr u m , U tr e ch t
www.u it g ev erijb o ek en ce n tr u m .n l D eze u it g av e i s m ed e m ogeli jk g em aa k t d oor K air o s-S ab eel N ed erla n d. O orsp ro n keli jk v ers c h en en o n der d e t it e l C hose n bij W estm in ste r J o h n K nox P re ss , L ou sv ille K en tu ck y, U .S .A . © 2 015 W alt e r B ru eg gem an n V erta a ld d oor W ille m ie n K eu n in g, B ra m G ra n dia e n H an s B aart. D e b ijb elt e k ste n i n d eze u it g av e z ijn o n tle en d a an d e N ie u w e B ijb elv erta li n g, © N ed erla n ds B ijb elg en oots c h ap 2 004/2 007. B oek verz o rg in g: S tu dio A nto n S in ke, w ww.a n to n sin ke.n l Foto o m sla g : ‘O ngelo of’, H an s v an d er W aa l IS B N 9 78 9 0 2 39 5 177 3 N UR 7 00 © 2 017 U it g ev erij B oek en ce n tr u m , U tr e ch t A lle r e ch te n v o orb eh ou den . N ie ts u it d eze u it g av e m ag w ord en v erv eelv o u dig d , o p gesla g en i n e en g eau to m atis e erd g eg ev en sb esta n d o f o p en baar g em aa k t, i n e n ig e v o rm o f o p e n ig e w ijz e, h etz ij e le k tr o n is c h , m ech an is c h , d oor f o to ko p ie ën , o p n am en o f o p e n ig e a n dere m an ie r, z o n der v o ora fg aan de s c h ri eli jk e t o este m min g v an d e u it g ev er.
In hou d V oorw oord – J a n d en H erto g 7 Dan kw oord – W alt e r B ru eg gem an n 11 In tr o du ctie 1 3 1. B ijb elle ze n m et h et o og o p h et I s r a ëli s c h -P ale stijn s c o n flic t 1 7 2. G od s u it v erk o re n v o lk : c la im e n p ro ble em 2 7 3. H eili g l a n d? 3 5 4. Z io n is m e e n I s r a ël 4 5 V ra ag & a n tw oord m et W alt e r B ru eg gem an n 5 5 W oord en li js t 5 9 Stu die g id s In tr o du ctie b ij d e s tu die g id s 6 5 • R ic h tli jn en v o or e en g esp re k m et w ed erz ij d s r e sp ect 6 7 • E erste b ij e en ko m st: I n tr o du ctie & bijb elle ze n m et h et o og • o p h et I s r a ëli s c h -P ale stijn s c o n flic t 6 9 T w eed e b ij e en ko m st: G od s u it v erk o re n v o lk 7 3 • D erd e b ij e en ko m st: H eili g l a n d? 7 5 • V ie rd e b ij e en ko m st: Z io n is m e e n I s r a ël 7 7 • A an vu lle n de v ra g en b ij V ra ag & a n tw oord m et W alt e r B ru eg gem an n 7 9
Voorw oord Ja n d en H erto g D e e m erit u s h oogle ra ar O ude T esta m en t W alt e r B ru eg gem an n w ord t g ere - k en d t o t d e m eest g eza g h eb b en de k en ners v an h et O ude T esta m en t. I n d it b o ek o n derz o ek t h ij b ijb elt e k ste n m et h et o og o p h et c o n flic t v an I s r a ël m et d e P ale stijn en . O oit g eo rd in eerd b in nen d e U nit e d C hu rc h o f C hris t li e t h ij z ic h k en nen a ls f e rv en t v erd ed ig er v an d e s ta at I s r a ël. J a re n la n g o n derz o ek n aar b ijb els e v erb on dste k ste n , v era n derin gen i n d e p oli t ie k e m ach ts v erh ou - din gen i n d it d eel v an h et M id den -O oste n e n n ie t i n d e l a ats te p la ats d e k en - nis m ak in g m et J o od se c rit ic i v an I s r a ëls m ach ts p oli t ie k le id den b ij h em t o t k rit is c h e t o ets in g v an g ev estig d e o p vatt in gen . Z ijn m an ie r v an s c h rijv en m aa k t h et b o ek t o eg an keli jk v o or e en b re e d p u - bli e k . D e g esp re k sv ra g en a ch te r i n h et b o ek e n d e g o ed d oord ach te r ic h tli jn en v o or g esp re k sg ro ep en m ak en h et g esc h ik t o m g eb ru ik t t e w ord en i n l e erh u i- z e n , t o eru stin gsc u rsu ss e n e n a n ders o ortig e g esp re k sg ro ep en . Z ijn c o n clu sie , d ie i k v an h arte o n ders c h rijf , i s d at b ijb elt e k ste n – i n clu sie f d e t e k ste n d ie s p re k en o ver I s r a ël a ls u it v erk o re n v o lk – n ie t g eb ru ik t m ogen w ord en o m h et i n b ezit n em en v an P ale stijn s l a n d d oor d e s ta at I s r a ël t e le - g it im ere n . W aar d at w el g eb eu rt, is z ijn s in zie n s g een s p ra k e m eer v an v er- a n tw oord e th eo lo gie , m aar v an e en (e ld ers d oor h em g i ig g en oem de) id eo lo gie . E en d erg eli jk e z ie n sw ijz e w erd h ie r t e l a n de o oit v erw oord d oor d e th eo lo og p ro f. d r. K .H . M is k o tt e : j e k u nt b est h et z io n is m e s te u n en , m aar b ij- b elt e k ste n g ev en d aar g een a an le id in g t o e. H et t h em a v an h et b elo ofd e l a n d dat g esc h on ken w ord t e n d at n ie t v ero verd k an w ord en , h ee B ru eg gem an n dece n nia e erd er u it v o erig b eh an deld in z ijn b o ek eLan d ( 1 977). D aarin s p it s te h ij h et t h em a v an d e v erb on dsb elo en n og h ele m aa l n ie t t o e o p h et co n flic t v an I s r a ël m et d e P ale stijn en . D at h ij d at n u w el d oet, i s d e v ru ch t v an z ijn ja re n la n ge w orste li n g m et o verg ele v erd e lo yali t e it e n t e n o p zic h te v an Jo d en e n d e s ta at I s r a ël, e n m et g ev estig d e t h eo lo gis c h e o p vatt in gen . I n d e V ere n ig d e S ta te n i s d e i n vlo ed v an d e I s r a ëllo bby v an m et n am e e v an - geli c a le c h ris te n en b ijz o n der k ra ch tig , z o w el b in nen d e A m erik aan se k erk en a ls o p d e l a n dsp oli t ie k . G eg ev en d ie c o n te x t i s p u bli c atie v an e en g esc h ri a ls d it , e v en als d e u it n od ig in g a an h et le ze rsp u bli e k o m o ver d e in hou d in g e- sp re k t e g aan , w elk o m e n d ap p er. W at o p gaat v o or d e V ere n ig d e S ta te n g eld t o ok v o or N ed erla n d: e en k rit is c h e s te lli n gn am e t e n a an zie n v an h et m is b ru ik v an b ijb elt e k ste n t e n v o ord ele v an d e m ach ts p oli t ie k v an I s r a ël k an d ik w ijls r e k en en o p h oon , i n sin u atie s e n l a ste r. I k h oop d at o ok c h ris te n en i n N ed er- 7
la n d d ie s te rk e lo yali t e it s b an den m et d e s ta at I s r a ël e rv are n , b ere id z ijn o m d e v ra g en d ie i n d it b o ek w ord en o p gew orp en t e r h arte t e n em en . Tere ch t w ijs t B ru eg gem an n o p d e m eerste m mig h eid v an b ijb elt e k ste n , om dat z e o n ts ta an z ijn in v ers c h ille n de h is to ris c h e e n c u lt u re le c o n te x te n . I e d ere en k an i n d e b ijb elt e k st l e ze n w at h ij o f z ij w il l e ze n t e r b ev estig in g v an te v o re n in gen om en s ta n dpu nte n . T ek ste n d ie d e a n der u it s lu it e n – z o als in h et b ijb elb o ek E zra , w aar e en e tn is c h c rit e riu m w ord t g eh an te erd – b ev in den zic h i n h et g eze ls c h ap v an t e k ste n d ie d e v re em deli n g v an h arte i n slu it e n e n w elk o m h ete n . S ele ctie f t e k ste n l e ze n i s o n vera n tw oord . B ela n grijk i s z ijn c o n - clu sie d at, o n dan ks v ers c h ille n de a cce n te n , v o or h et b ijb els e I s r a ël d e r e li g i- e u ze i d en tit e it p rim air i s . W at b etr e d e e x eg ese v an b ijb elt e k ste n w ijs t B ru eg gem an n o p d e h is to ri- s c h e a fs ta n d t u ss e n d e b ijb els e t e k st e n d e h u id ig e is su es. H ij v in dt h et e en o n vera n tw oord e s im pli fi catie w an neer e r e en r e g elr e ch t v erb an d w ord t g ele g d tu ss e n h et i n d e b ijb elt e k st v erm eld e ‘J o od se v o lk ’ e n h et h u id ig e v o lk i n d e sta at I s r a ël. H ie rb ij z ij o p gem erk t d at d e p oli t ie k e z io n is te n a lle s i n h et w erk s te lle n o m e en d erg eli jk e c o n tin u ït e it a an te to n en . D e w erk in g v an d eze ‘m yth e v an d e c o n tin u ït e it ’ b li jk t b ijz o n der k ra ch tig : d e n ie t- g o d sd ie n stig e p oli t ie k e z io n is te n d ie b ew ust b re k en m et h et j u daïs m e, p re se n te re n z ic h t o t o p d e d ag v an v an daag a ls r e ch tm atig e e rfg en am en v an h et b ijb els e J o od se v o lk . H et is d eze m yth e d ie B ru eg gem an n v o orz ic h tig m aar b esli s t o n der- g ra a . Z oals e erd er o p gem erk t o n derz o ek t B ru eg gem an n h et c o n flic t v an I s r a ël m et d e P ale stijn en a ls b ijb elw ete n sc h ap p er. Z oals v ele n b in nen e n b u it e n d e V ere n ig d e S ta te n w as h ij v erh eu gd o ver d e t o ts ta n dko m in g v an d e s ta at I s r a ël n a d e e rv arin gen v an d e S h oah . H ij w as v o lg en s w oord en u it d e i n tr o du ctie ‘d an kb aar v o or d e s tic h tin g e n b lo ei v an d e s ta at I s r a ël a ls b eli c h am in g v an G od s u it v erk o re n v o lk ’. D e l a te re o n tw ik keli n gen v an I s r a ël t o t o p p erm ach tig e m ili t a ris tis c h e s ta at d ie s te ed s m eer P ale stijn s la n d r o o , h eb b en B ru eg ge- m an n t o t a n dere g ed ach te n g eb ra ch t. G eg ev en z ijn s ta rtp osit ie k u n nen w e geru st s p re k en v an e en o m sla g . T ere ch t v o ert h ij d e T ora e n i n h et v erle n gd e d aarv an d e U niv ers e le V er- k la rin g v an d e r e ch te n v an d e m en s a an a ls n ood za k eli jk e r e g els v o or h et i n s ta n d h ou den v an e en m en sw aard ig e s a m en le v in g, e n e v en n ood za k eli jk o m to t e en r e ch tv aard ig e v re d e t e k o m en . H ij s te m t d aarm ee o vere en m et h et o ffi - cië le u it g an gsp u nt v an d e P ro te sta n ts e K erk in N ed erla n d, d ie in h aar n ota H et Is r a ëli s c h -P ale stijn s c o n flic t (2 008) h et in te rn atio n aa l r e ch t a ls k ad er n oem t w aarb in nen g ew erk t m oet w ord en a an e en r e ch tv aard ig e o p lo ss in g van h et c o n flic t. A an tr e k keli jk a an d it b o ek i s o ok z ijn g erin ge o m van g. H et s p it s t z ic h v rij- w el u it s lu it e n d t o e o p g eb ru ik v an b ijb elt e k ste n u it e ig en bela n g. D eze t o esp it - s in g le v ert le g io o n derw erp en o p d ie u it n od ig en to t v erd ere v erd ie p in g. 8
Bijv o orb eeld d e v ra ag h oe d e s y m bio tis c h e r e la tie t u ss e n d e V ere n ig d e S ta te n e n I s r a ël g ev o ed w ord t d oor o orsp ro n gsm yth en v an b eid e l a n den , d ie w ijz e n o p ‘u it v erk o re n -z ijn ’. O f d e v ra ag h oe h et m ogeli jk i s d at b eeld vo rm in g r o n d Is r a ël e n d e P ale stijn en h et z o v aa k k an w in nen v an a an to on bare f e it e n . W at is e rv o or n od ig o m , z o als B ru eg gem an n d eed , e en o m sla g t e m ak en ? C ule m borg , 1 8 m ei 2 017 9
Dan kw oord W alt e r B ru eg gem an n H et c o n flic t t u ss e n I s r a ël e n h et P ale stijn se v o lk is g een s ta tis c h o n derw erp e n e r p ass e n g een v astg ero este o p vatt in gen b ij. D e a ard v an h et c o n flic t v er- a n dert s te ed s. H et h elp t n ie t v erd er o m e r v ero u derd e p oli t ie k e o p vatt in gen o p n a t e h ou den z o n der d eze t e h ero verw eg en i n h et l i c h t v an g eh eel n ie u w e om sta n dig h ed en . O nderw erp en v era n dere n m et d e t ij d . A an p ass in g v an d en - ken e n b ele id g etu ig t v an v era n tw oord eli jk h eid sz in . M ijn e ig en o vertu ig in gen a an gaan de h et c o n flic t z ijn , z o als b ij v eel m en se n , m et d e t ij d i n grijp en d v er- a n derd . I n h et l i c h t v an d e v era n dere n de p oli t ie k e r e a li t e it l i jk t m e d eze o n t- w ik keli n g v era n tw oord . I n dach tig d e l a n ge g esc h ie d en is v an c h ris te li jk a n ti- s e m it is m e e n h et t r a u m a v an d e S h oah w as e r d estij d s t e re ch t d an kb aarh eid v o or d e s tic h tin g v an d e s ta at I s r a ël: e en J o od s t h u is la n d w as v eili g geste ld . D e sit u atie i s d ra m atis c h g ew ijz ig d : d e s ta at I s r a ël h ee z ic h o n tw ik keld t o t e en g ro te m ili t a ir e m ogen dheid , d ie z o n der o p h ou den d e P ale stijn se G eb ie d en a d m in is tr a tie f e n m ili t a ir i n h aar g re ep h ou dt. D it b o ek d oet v ersla g v an m ijn o n derz o ek n aar h et c o n flic t. I k h eb m e l a te n in sp ir e re n d oor h et g etu ig en is v an N aim S tif a n A te ek e n h et w erk v an S ab eel d oor d e j a re n h een . S ab eel i s e en b ew eg in g v an o n dero p ( e en z g n . g ra ss ro ots m ovem en t) in O ost- Je ru za le m w aarin P ale stijn se c h ris te n en w erk en a an re ch tv aard ig e v re d e i n P ale stin a e n I s r a ël. M et z ijn b o ek P ale stin e: P ea ce n ot A parth eid hee J im my C arte r d e l e ze r s te v ig w ak ker g esc h u d m et d e o p ro ep o m b ele id e n p ra k tijk , v o or z o ver g ele g it im eerd d oor h et t h em a v an d e l a n d- belo e in d e H eb re eu w se B ijb el, o p n ie u w t e d oord en ken . V oor m ij z ijn d e co n ta cte n m et M ark B ra v erm an u it e rst b ela n grijk g ew eest. Z ijn h ero verw e- g in g v an d e k w estie h ee v ele n u it g en od ig d o m h etz e lf d e t e d oen . B oven die n h ee B ra v erm an m e l a te n k en nis m ak en m et d e b ela n grijk e g etu ig en is s e n v an Is r a ëli s c h e p le it b ezo rg ers v an v re d e. Z ij h eb b en d e m oed o m v erd er t e d en ken d an in s lo gan s. D aarn aast b en ik r e is g en oot g ew ord en v an d e P re sb yte ria n C hu rc h i n d e V ere n ig d e S ta te n o p d e w eg v an p ijn li jk e e n m oeiz a m e k eu ze s a an gaan de d esin veste rin g i n I s r a ël. S te ed s m eer b en i k m e b ew ust g ew ord en v an d e d ie p te e n d e c o m ple x it e it v an d erg eli jk e k w estie s. I n d it b o ek p ro b eer ik m ijn r o ep in g a ls l e ra ar v an d e k erk t e v erv u lle n . D e z a k en d ie h ie r b esp ro - ken w ord en , z ijn e in delo os o m str e d en . D at z a l w el z o b li jv en : a ls z e n ie t o m - str e d en w are n , z o u den w ij e r n ie t m ee w orste le n . D at z a k en b etw is t w ord en , on ts la at o n s e ch te r n ie t v an d e v erp li c h tin g o m t e g etu ig en w aar e n w an neer w e k u n nen . I k b en D av id M ax w ell d an kb aar d at h ij v o org este ld h ee o m d it 1 1
bo ek t e s c h rijv en e n e rv o or z o rg d e d at h et g ep u bli c e erd k o n w ord en . D e u it - g ev ers v an W estm in ste r J o h n K nox P re ss , d ie w oord en o m ze tt e n i n b o ek en , ben i k z o als a lt ij d m ijn d an k v ers c h u ld ig d . G ra ag d ra ag i k d it w erk o p a an m ijn v rie n d J o e P help s, e en o n vers c h ro k ken d ie n aar v an h et e v an geli e , d ie t e n a an zie n v an d iv ers e u rg en te k erk eli jk e k w es- tie s s ta n dvastig e n d ap p er b li j . O ver h et I s r a ëli s c h -P ale stijn s c o n flic t h eb b en w e h et n ie t g eh ad . H ij i s n ie t v era n tw oord eli jk v o or m ijn i n zic h te n , m aar z ijn m oed h ee in b ela n grijk e m ate b ijg ed ra g en a an m ijn h ero verw eg in gen . I k b en h em d an kb aar. C olu m bia eo lo gic a l S em in ary, A dven t 2 014 1 2
In tr o du ctie H et s c h ijn baar o n op lo sb are c o n flic t t u ss e n d e s ta at I s r a ël e n h et P ale stijn se v o lk d oet e en g ro ot b ero ep o p o n ze d en kkra ch t o m tr e n t p oli t ie k e m ogeli jk - h ed en . H et c o n flic t is s le ch ts ‘s c h ijn baar’ o n op lo sb aar, a an gezie n a lle h is to - ris c h -p oli t ie k e p ro ble m en o p lo ss in gen k en nen b ij v o ld oen de m oed , e erli jk - h eid e n v asth ou den dheid . H et c o n flic t is g een v asts ta an de, o n vera n derli jk e s ta n d v an z a k en . H et is e en d yn am is c h e, h is to ris c h e w erk eli jk h eid d ie d ra m atis c h a an h et v era n dere n is . D eze w ord t m et d e t ij d s te ed s o p n ie u w g ed efi n ie erd . D aaro m m ogen w e het d en ken n ie t a an b an den l e g gen d oor v ast t e h ou den a an e en b ep aa ld e p o- sit ie . I n te g en deel, o m r e ch t t e d oen a an d e v era n derd e e n v era n dere n de w er- k eli jk h eid m oete n in zic h te n g ere g eld h ero verw ogen w ord en . N ie t a fw ijk en v an e en v astg este ld e o p lo ss in g l e id t t o t i d eo lo gis e rin g. D at i s n ie t e rg b eh u lp - za am b ij w erk eli jk e p ro ble m en . M ijn e ig en d en ken i s s te rk b eïn vlo ed d oor m ijn w erk a ls b ijb elw ete n sc h ap - p er. D aaro m b eg in i k m et d e c la im d at I s r a ël G od s u it v erk o re n v o lk i s . D eze o vertu ig in g s ta at i n d e B ijb el n ie t t e r d is c u ss ie . B oven die n s lu it d eze t h eo lo - gis c h e a an sp ra a k n aad lo os a an b ij d e w erk eli jk h eid v an J o d en , d ie d e T w eed e W ere ld oorlo g e n d e S h oah m eem aa k te n . H et J o od se v o lk b le ek k w ets b aar t e z ijn e n d e b eh oe e a an e en t h u is la n d w as z e er u rg en t. E ven als v eel m od ern e ev an geli c a le c h ris te n en w as i k d an kb aar – e n d at b en i k n og s te ed s – v o or d e stic h tin g e n b lo ei v an d e s ta at I s r a ël a ls b eli c h am in g v an G od s u it v erk o re n v o lk . D at h eb i k u it g ed ru kt i n m ijn e erd ere b o ek e L an d. I k z a g ‘ h et h eili g e la n d’ a ls d e g eëig en de p la ats v o or h et u it v erk o re n v o lk v an d e B ijb el, w aar h et Is r a ël g o ed z a l g aan – I s r a ël, z o w el h et l a n d a ls h et v o lk . E r is s in dsd ie n v eel v era n derd , w aard oor d e v erh ou din g t u ss e n I s r a ël a ls s ta at e n h et l o t v an G od s u it v erk o re n v o lk v ra ag t o m n ie u w e b ezin nin g. D e s ta at I s r a ël h ee z ic h o n tw ik keld t o t e en i m men se m ili t a ir e g ro otm ach t, • v erm oed eli jk m et n u cle air e c ap acit e it . H et l i j d t g een t w ijf e l d at d e n ad ru k op m ili t a ir e s la g k ra ch t g ed eelt e li jk e en a n tw oord w as o p d e v ij a n dig e o m - gev in g w aarin d e s ta at I s r a ël l e e . D e v o orm ali g e a an valle n v an d e b u u r- la n den z ijn h ie rv an e en v o orb eeld . D e s ta at I s r a ël h ee d e b eze tt in g v an d e W este li jk e J o rd aan oev er s te rk u it - • g eb re id e n c o n tin u eert d it a g re ss ie v e b ele id d oor n ie u w e n ed erz e tt in gen te o n tw ik kele n . D e s ta at I s r a ël h ee e en e n orm e o n vers c h illi g h eid a an gaan de d e m en se n - • r e ch te n v an P ale stijn en a an d e d ag g ele g d . 13
Daaro m k an d e s ta at I s r a ël m et z ijn h u id ig e t e n den se n e n s tr a te g ie ën o p w ei- n ig e rk en n in g r e k en en t e n a an zie n v an z ijn a an sp ra a k G od s u it v erk o re n v o lk t e z ijn . E r m oete n b ela n grijk e i n it ia tie v en w ord en g en om en o m d e m en se n - re ch te n v an P ale stijn en v eili g te s te lle n . M ijn v era n derd e o p ste lli n g is te v in den i n d e n ie u w e e d it ie v an m ijn b o ek o ver h et l a n d. D ie v era n derin g k en - m erk t o ok h et d en ken v an v ele c rit ic i, n et a ls i k b eg aan m et d e v eili g h eid v an d e s ta at I s r a ël. Z ow el o m p oli t ie k e a ls o ok o m i n te rp re ta tie v e k w estie s i s z o ’n h ero verw eg in g n od ig . Z on der v era n derin g i n h ou din g e n b ele id i s h et c o n flic t n ie t o p t e l o ss e n . H et i s d u id eli jk d at d e s ta at I s r a ël w ein ig t e ru gh ou den dheid je g en s P ale stijn en z a l b li jv en b etr a ch te n z o la n g h ij v an d e V ere n ig d e S ta te n e en b la n co c h eq u e k rijg t, i n clu sie f fi n an cië le r u ggen ste u n . D erg eli jk e e en zij- d ig e, o n vo orw aard eli jk e s te u n a an d e s ta at I s r a ël d ie n t u it e in deli jk h et b ela n g van g een e n kele p artij. V re d e is a lle en m ogeli jk w an neer h et p oli t ie k e b e- sta an sre ch t v an z o w el I s r a ëli’s a ls P ale stijn en w ord t e rk en d. Z ola n g d eze k w es- tie n ie t a an d e o rd e k o m t, b li j d esta b ili s a tie e en r is ic o v o or d e h ele r e g io . C hris te li jk e l e ze rs z u lle n d e B ijb el n ie t k u n nen l e ze n a ls l o u te r i d eo lo gis c h e on derb ou w in g v an d e s ta at I s r a ël. D an z o u h et b ijb els e g etu ig en is u it e in deli j k n eerk o m en o p s te u n v o or I s r a ël. D e B ijb el i s e en d yn am is c h b o ek v o l c o m - ple x e in te ra ctie s t u ss e n h et u it v erk o re n v o lk e n a n dere v o lk en . W e d oen e r g o ed a an o m d e c o m ple x it e it v an d e B ijb el n ie t t e r e d u ce re n t o t e en s im pli s - tis c h e v erd ed ig in g v an I s r a ëls u it v erk ie zin g. D e B ijb el d w in gt d e le ze r t o t zo rg vu ld ig h eid ! H et i s m ijn h oop d at d e c h ris te li jk e g em een sc h ap i n d e V ere n ig d e S ta te n sto p t m et e en r e ch ts tr e ek s b ero ep o p d e B ijb el o m d e s ta at I s r a ël t e s te u n en , en d e m oed z a l h eb b en o m d e p oli t ie k e s it u atie o n der o gen t e z ie n z o n der zic h t e l a te n i n tim id ere n d oor b esc h u ld ig in g v an a n tis e m it is m e. V erd er h oop ik d at c h ris te n en i n d e V ere n ig d e S ta te n k ra ch tig er p le it b ezo rg ers v an m en - se n re ch te n w ord en e n d at z ij b ij d e r e g erin g v an d e V ere n ig d e S ta te n e ro p aan drin gen d e p oli t ie k e w erk eli jk h eid t e e rk en nen i n p la ats v an v ast t e h ou den a an e en e en dim en sio n ale i d eo lo gie . V ele n v an o n s h eb b en d e i n dru k d at d e zo gen aam de t w eesta te n op lo ss in g e en o n m ogeli jk h eid i s , o m dat I s r a ël i n z ijn h u id ig e v o rm n ooit e en le v en sv atb are P ale stijn se s ta at z a l t o esta an . H et is o n ze p li c h t o m o og i n o og m et d e o verm ach t v an d e s ta at I s r a ël o p n ie u w o ver m en se n re ch te n t e g aan n ad en ken . D ie o verm ach t g aat g ep aard m et e en h ou - d in g v an o n vers c h illi g h eid e n c y n is m e e n is d oorg aan s im muu n v o or e lk e vo rm v an m en se n re ch te n . Ik b en g een j o ta v era n derd w aar h et g aat o m d e s ta tu s v an I s r a ël a ls G od s u it v erk o re n v o lk o f o m d e n ood za a k v an v eili g h eid e n w elz ijn v o or d e s ta at Is r a ël. H et c h ris te li jk e W este n h ee n og a lt ij d v eel u it t e l e g gen o ver z ijn g e- sc h ie d en is v o l a n tis e m it is m e. N ie ts v an d ie e rfe n is e ch te r m ag b li n dheid o f on vers c h illi g h eid v ero orz a k en v o or d e p oli t ie k e w erk eli jk h eid e n d e m an ie r w aaro p id eo lo gie z o n der w eerw oord e n orm e s c h ad e a an ric h t a an d e v o or- 1 4
uit z ic h te n o p v re d e e n a an d e h oop e n k an se n v an d e k w ets b are n . D e p ogin g om h et I s r a ëli s c h -P ale stijn s c o n flic t i n t e k ad ere n i n t e rm en v an a n tis e m it is m e is n ie t o vertu ig en d. W aar d e e en o verh eerst e n d e a n der li j d t, z ijn m oed e n e erli jk h eid v ere is t. D e s o n gw rit e r J a m es R uss e ll L ow ell s c h re ef in r e la tie t o t d e A m erik aan se b u rg ero orlo g: ‘N ie u w e s it u atie s le re n o n s n ie u w e p li c h te n .’ H et h u id ig e c o n flic t m et z ijn e sc a la tie v an c y n is c h g ew eld i s z o ’n n ie u w e s i- t u atie . N ie u w e p li c h te n z ijn n u v ere is t. 1 5