Verwachtingsvol

verwachtingsvol Esther van Lunteren Illustraties van Myrthe Dornbos He christel k boe over zwangerschap

COLOFON Verwachtingsvol HET CHRISTELIJKE ZWANGERSCHAPSBOEK Esther van Lunteren ISBN 978-94-91844-15-7 NUR 851 ONTWERP Tineke Verhoeff-van der Jagt, TinekeWerkt. nl ILLUSTRATIES Myrthe Dornbos, studio Alamitti MET MEDEWERKING VAN de verloskundigen Riet van Baaren, Marieke van der Linden, Esther van Schaik-Kobes, Else Marie Verheij-de Witte, Eline Merkus-Winters. OVERDENKINGEN DOOR Yvonne Bijl, Gerdien Blom, Marga Haas, ds. Anne-Meta Kobes-Gerritsen, Corrina Loenen, Jannet Smelt. Bijbelteksten zijn ontleend aan De Nieuwe Bijbelvertaling, © Nederlands Bijbelgenootschap 2004, tenzij anders vermeld. © 2015 UITGEVERIJ SESTRA - HEERENVEEN Alle rechten voorbehouden. Uitgeverij Sestra is onderdeel van Uitgeversgroep Jongbloed te Heerenveen. www. jongbloed. com

voorwoord Ik weet het nog als de dag van gisteren. Na potten vol foliumzuur en ‘tig’ testen, eindelijk een positieve test: ZWANGER! Verwachtings- vol uitzien naar een kindje, hoe bijzonder is dat! Niemand had mij nog verteld dat je er gratis een dosis onzekerheid en tiendui- zend ongevraagde adviezen bij krijgt. Dat je inderdaad verwachtingsVOL kunt raken; ik bracht het landelijk gemiddelde van 12 kilo aankomen tijdens je zwangerschap behoor- lijk omhoog. En wat te denken van mijn bor- stomvang. Voor mij helaas geen cup C, maar van een AA naar een A. Daarnaast had ik de welbekende ‘ochtendmisselijkheid’, soms 24/7. Maar natuurlijk geldt het ‘niet klagen maar dragen’-principe. Voor de buitenwereld dan, want wat heeft manlief het te verduren gehad met mij als ‘hormonenhenkie’. Wat een uitkomst dat er nu een eerlijk zwan- gerschapsboek geboren is, dat niet alleen de 9 maanden vreugde beschrijft, maar ook de aanloop naar de zwangerschap, wat als het misgaat en fijne adviezen die je op je ge- makje ter harte kunt nemen. Het mooie aan Verwachtingsvol vind ik toch wel de opzet om elke maand een passende passage uit de Bijbel uit te diepen. Prachtig om al die maanden van verwachtingsvol uitzien naar nieuw leven terug te gaan naar de Maker van dit nieuwe leven. De bijbel staat vol met verzen die passen bij deze mooie fase in je leven. Op een ontspannen manier kun je elke maand bewust bezig zijn met je zwan- gerschap in relatie tot God. Inmiddels ben ik vijf dochters rijker en nog dagelijks dankbaar voor hen en voor het feit dat ik hun moeder ben. Het is niet uit te leg- gen hoe bijzonder het is je kinderen te zien opgroeien. Maar wat ben ik blij dat mijn man en ik er niet alleen voor staan. Dat we samen met God de Vader onze kinderen mogen be- geleiden in het groter worden. Het geeft ont- spanning dat als ik mij zorgen maak om de kinderen, ik dit mag delen met God. Hij heeft hen gemaakt en Hij weet als geen ander wat zij, en ik als ouder, nodig heb. Ik wens je veel leesplezier de komende periode en ik hoop en bid je toe dat je relaxed mag uitzien naar een prachtig kindje, samen met Hem! Yvonne Bijl is eigenaar van opvoedpraktijk Hart voor Schatten, www. hartvoorschatten. nl. YVONNE BIJL

Hoofdstuk 1. Zwanger worden Intro Deze maand Om over na te denken: ontzagwekkend en wonderlijk gemaakt Zo doe je dat … zwanger worden Verhalen van een vroedvrouw: verminderde vruchtbaarheid Overdenking: klaar voor de start Hoofdstuk 2. Maand 1 Intro Ondertussen in je buik Deze maand Zo doe je dat … symptomen te lijf Verhalen van een vroedvrouw: een verrassing Overdenking: schoot van ontferming Hoofdstuk 3. Maand 2 Intro Ondertussen in je buik Deze maand Zo doe je dat … gezond eten Verhalen van een vroedvrouw: investeren Overdenking: grote veranderingen Inhoudsopgave Hoofdstuk 4. Maand 3 Intro Ondertussen in je buik Deze maand Zo doe je dat … het nieuws vertellen Verhalen van een vroedvrouw: mannelijk priesterschap Overdenking: wonderkind Hoofdstuk 5. Maand 4 Intro Ondertussen in je buik Deze maand Zo doe je dat … zwangerschapskleding aanschaffen Verhalen van een vroedvrouw: snelle bevalling Overdenking: loslaten Hoofdstuk 6. Maand 5 Intro Ondertussen in je buik Deze maand Zo doe je dat … de babyuitzet kopen Verhalen van een vroedvrouw: geboren met een afwijking Overdenking: effen de weg 0910 17 18 19 20 23 24 26 32 33 34 37 38 40 4647 48 51 52 54 62 63 64 67 68 70 7677 78 81 82 84 92 93 94

Hoofdstuk 10. Maand 9 Intro Ondertussen in je buik Deze maand Zo doe je dat … geboorteplan maken Verhalen van een vroedvrouw: bevallen in bad Overdenking: geboren worden Hoofdstuk 11. Bevalling Intro De bevalling Zo doe je dat … weeën opvangen Verhalen van een vroedvrouw: onbedoeld gezelschap Overdenking: mijn Uithelper Hoofdstuk 12. Kraamtij d Intro De kraamtijd Zo doe je dat … kraamcadeaus verzinnen Verhalen van een vroedvrouw: kraambedgesprek Overdenking: een nieuw begin Aanbevolen leesvoer, register Bronnen Hoofdstuk 7. Maand 6 Intro Ondertussen in je buik Deze maand Zo doe je dat … een naam kiezen Verhalen van een vroedvrouw: verdriet Overdenking: unieke naam Hoofdstuk 8. Maand 7 Intro Ondertussen in je buik Deze maand Zo doe je dat … kwaaltjes elimineren Verhalen van een vroedvrouw: help! Een hellp Overdenking: geloofsopvoeding Hoofdstuk 9. Maand 8 Intro Ondertussen in je buik Deze maand Zo doe je dat … slapen Verhalen van een vroedvrouw: nog een kindje met down Overdenking: als het anders loopt 97 98 100 106107 108 111 112 114 122 123 124 127 128 130 136137 138 141 142 144 148149 150 153 154 164 165166 169 170 184 185186 188 190

Hoofdstuk 1 zwanger worden Hoofdstuk 1 zwanger worden

MAAND 1 ZWANGER WORDEN VerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefdVerliefd Alsof ik opnieuw verliefd ben. Vlinders in mij n buik. Nauwelij ks een hap door mij n keel. En dromen, dromen, dromen … Wij , mij n man en ik bedoel ik dan, willen graag een kindje. h Een diepgewortelde wens waar ik onbeschrij fl ij k week van word. Opeens was het er dan ook. En met ‘het’ bedoel ik dan de wensh ‘Ik wil dolgraag moeder worden’. En nu land ik voo- ichtig op aarde. Na de dromen, komen de vragen. Kunnen wij het ouderschap aan? Hoe moet dat, negen maanden zonder rode wij n? Past het in o- e carrièreplanning of plannen we die carrière later? En: help, kunnen weh eigenlij k wel kinderen krij gen? ! Toen las ik Spreuken 3:5-6. Gewoon voor het slapengaanh. Er staat: ‘Vertrouw op de HEER met heel je hart, steun niet op heigen i- icht. Denk aan hem bij alles wat je doet, dan baant hij voor jou de weg. ’ Ik ben er niet zo goed in: vertrouwen. Ja, welh op mij n eigen i- icht, maar niet op Hem. Ik oefen wel hoor, maar het blij - een puntje. Toch gaf de tekst rust. Hij baant de weg, wij volgen. Dus nu ben ik aan het oefenen. In vertrouwen, en ja … ook voor eenh kindje. Verliefd 9

Deze maand Klaar voor een gez in? Of je nu bewust kiest voor een klein wondertje of het aan de natuur overlaat; een kindje krijgen is een bijzondere gebeurtenis. Het is dus best goed om even stil te staan bij het zwanger worden als je nog niet zwanger bent. Zijn je man en jij er klaar voor? Waar kun je op letten? Hoe geef je jouw kindje de beste start en wat als zwanger worden niet vanzelf gaat? In Nederland worden jaarlijks honderdduizenden kinderen geboren in evenzoveel gezinnen. Voor veel moeders ‘het meest bijzondere moment van hun leven’. Tegelijkertijd is het fysiek en emotio- neel een ingrijpende gebeurtenis die veel vragen en onzekerheid kan oproepen. Want: wanneer zijn we er klaar voor om de zorg van zo’n hulpe- loos geschenk op ons te nemen? Kunnen we het aan? Is onze relatie sterk genoeg? En hoe zit het met de praktische en fi nanciële zaken? Het zijn logische vragen die iedere (aanstaande) ouder zichzelf en elkaar stelt. Yvonne Bijl is orthope- dagoge en ziet het grote belang van een goede relatie tussen een man en een vrouw voordat ze aan kinderen beginnen. Yvonne: ‘Het beste wat een vader kan doen voor zijn kinderen, is hun moeder liefhebben. Maar dat is niet vanzelfsprekend. Wanneer je met elkaar samenleeft, zul je in jullie relatie merken dat je allebei uit een heel ander nest komt. Het kunnen kleine verschillen zijn, maar soms ook grote. En omdat het gezin waar je uitkomt, mede bepaalt wie jij bent geworden tot nu toe, neem je dit mee in het neerzetten van je eigen gezin. Er zullen aspecten van je eigen opvoeding zijn die je abso- luut anders zou willen doen, evengoed zullen er aspecten zijn die je graag mee zou willen geven aan je eigen kinderen. De verschillen die jij en je partner aan ervaring hebben en als normen en waarden mee willen geven aan jullie eigen kinderen, zullen zeker ge- spreksstof opleveren. Belangrijk is dat je respect hebt voor elkaars wensen en ervaringen en dat je samen kijkt wat jullie belangrijk vinden om jullie kinderen mee te geven. Bespreek eerlijk en open wat je van elkaar verwacht als vader en moeder, maar ook wat je als partner nodig hebt van de ander. Vaders en moeders zijn verschillend en dat heeft God prachtig gedaan! Wanneer je als vader en moeder elkaar kunt aanvullen, in plaats van afvallen, sta je sterk als ouders/team. Maar ook samen kom je tekort en het geeft lucht als je God betrekt bij de opvoeding. Hij is immers de Maker van je kindje en weet als geen ander hoe deze maanddeze maanddeze maand 10

jouw kind in elkaar steekt en wat het nodig heeft. We kunnen het als ouders niet perfect doen en we hoeven het niet perfect te doen. Vraag Gods Geest je inspiratie te geven. Vertrouw dan ook op je gevoel. Er zullen veel mensen zijn die jullie met goede bedoelingen raad willen geven. Mijn advies: doe wat het beste bij jullie past, vertrouw je eigen ouderhart!’ Gez onde start Om je kindje al vanaf de conceptie de allerbeste start te geven, is het goed om je levensstijl eens aan een kritische blik te onderwerpen. Als de zwangerschapstest een positief resultaat geeft, ben je immers al zo’n twee weken zwanger. Het begint met een goede conditie, weet Jan- tine Steenbrink, voedingskundige (www. mijnoogappel. nl): ‘Met een gezond lijf en een goede conditie vang je de veranderingen die een zwangerschap in je lichaam teweeg- brengt, beter op. Dat betekent: goed voor je lijf zorgen, genoeg bewegen en niet te weinig, maar wel gezond, eten. ’ Begin allereerst vier weken voordat je zwanger wilt worden met het slikken van foliumzuur (1 tablet van 0, 4 mg per dag). Het duurt namelijk zo’n vier weken voordat er voldoende extra foli-umzuur in je lichaam zit. Drie maanden voor de conceptie extra foliumzuur slikken is nog beter, uit onderzoek blijkt dat dit zorgt voor een fl inke daling van het risico op afwijkingen als een ha- zenlip of open ruggetje. Deze vitamine (B11) zit vooral in (groene) groenten, brood, vlees, zuivel en volkorenproducten, maar als zwangere vrouw kun je de gewenste hoeveelheid foliumzuur niet behalen met je maaltijden. Slik daarom extra foli- umzuur tot en met de tiende week dat je zwanger bent, daarna is extra foliumzuur niet meer nodig. Ook als je niet meteen zwanger wordt, kun je de vitamine gewoon blijven slikken. Foliumzuur is te koop bij de apotheek en de drogist. Een lekker biefstukje eten, fi let améri-cain op de boterham of een glaasje rode wijn ‘wegnippen’ is er niet meer bij als je zwanger bent. Maar ook voordat je zwanger bent, kun je al letten op je eetpatroon. Vooral variëren is belangrijk om gezond te blijven. Bereid verschillende soorten groente (200 gram) en fruit (2 stuks), wissel af tussen vlees, vis en vleesvervangers, en eet en drink melk(producten). Wist je trouwens dat de vetzuren in vis en noten belangrijk zijn voor de ontwikkeling van de hersenen en het zicht bij ongeboren baby’s? Het is dus geen overbodige luxe om dit alvast in het eetpatroon op te nemen. Eet voldoende fruit ZWANGER WORDEN Begin alvast met het slikken van foliumzuur 11

deze maanddeze maanddeze maand Ook ijzer is een belangrijke voedingsstof. Voor jou om bloedarmoede te voorkomen en voor een ongeboren kindje om de hersenen goed te laten ontwikkelen. Je krijgt voldoende ijzer binnen door bijvoorbeeld volkorenbrood en vlees te eten. Producten met veel vitamine C, zoals groen- te en fruit, helpen je lichaam om het ijzer gemak- kelijker op te kunnen nemen. Blader voor meer voedingsadviezen door naar pagina 40 of bezoek eens een voedingskundi- ge in jouw eigen plaats of regio. Alcohol Je bent dan nog niet zwanger, toch is het raadzaam alvast te stoppen met het drinken van alcohol. Van alcohol word je namelijk minder vruchtbaar en dus minder makkelijk zwanger. Dat geldt overigens ook voor de aanstaande vader; de alcohol komt in zijn sperma terecht en dat kan de zaadcellen beschadigen. Hetzelfde geldt voor ro- ken en drugs. Vrouwen die niet roken en gezond zijn, worden meestal binnen een jaar zwanger. Bij vrouwen die wel roken, duurt dat vaak langer. Ook rokende mannen zijn minder vruchtbaar om- dat ze minder zaadcellen in het sperma hebben die ook nog eens minder bewegen. Daardoor bereiken uiteindelijk minder zaadcellen de eicel. Nadine rookte dagelij ks enkele sigaretten totdat ze ontdekte dat ze zwanger was. ‘Na de test heb ik in de schuur mijn laatste sigaretje gerookt, als afscheid. Ik heb altijd gezegd: als ik zwanger word, stop ik met roken want het is schadelijk voor het kind, maar het was moeilijker dan ik dacht. De eerste weken waren afschuwelijk. De ontwenningsverschijnselen in combinatie met de hormonen zorgden voor trillende handen, slecht slapen en een ongelukkig gevoel. Ik dacht: ik moet blij zijn dat ik een kind verwacht; maar ik was helemaal niet blij. Gelukkig was mijn man mijn stok achter de deur, hij accepteerde niet dat ik rookte. Ik schaam mij er ook wel voor dat de verslaving zo hardnekkig was, maar ik deed het voor ons kindje. Ik raad rokende vrouwen met een kinderwens dan ook aan om al voor de zwangerschap te stoppen. Afkicken kan echt heel moeilijk zijn. ’ Laat de wijntjes voorlopig staan 12

Dat roken daarnaast erg ongezond is voor het kindje dat straks in je buik groeit, is een open deur. Stop daarom nog voordat je zwanger bent. Schadelijke stoffen, zoals organische oplosmid- delen (in bijvoorbeeld verf), röntgenstraling, maar ook bepaalde verdovingen die je bij de tandarts krijgt, kunnen de vruchtbaarheid bij mannen en vrouwen verminderen en zijn schadelijk in de zwangerschap. Daarnaast kunnen inentingen tegen bijvoorbeeld de gele koorts en BMR en antimalariamiddelen invloed hebben op het zwanger worden en de zwangerschap. Het is daarom verstandig daarbij eerst je arts of een verloskundige te raadplegen. Gez ondheidsproblemen Helaas kan niet iedereen gezond zwanger worden. Misschien ben je chronisch ziek, heb je over- of juist ondergewicht, heb je problemen gehad tijdens de vorige zwangerschap, ben je afhankelijk van medicijnen of ben je psychisch ziek (geweest). Dan is het raadzaam je situatie eens met je arts, verloskundige of gynaecoloog te bespreken. Misschien kun je tijdelijk andere medicijnen slikken, stoppen nog voordat je zwanger wordt of afvallen voordat je kindje zich aandient. Wist je namelijk dat overgewicht de kans op onder meer een miskraam, afname van de vruchtbaarheid, zwangerschapssuiker en een hoge bloeddruk verhoogt? (Iemand met een gezond gewicht heeft een BMI tussen de 20 en 25. BMI = je lengte in centimeters gedeeld door je gewicht in kilogram. ) Erfelij ke ziektes Ook is het nuttig om eens na te gaan welke (erfelijke) ziektes er in de families van jou en je man voorkomen en dit zo nodig voor te leggen aan je arts, verloskundige of gynaecoloog zodat de zwangerschap straks zo goed mogelijk kan verlopen. Op www. zwangerwijzer. nl, een initiatief van het Erfocentrum, kun je een test invullen die je inzicht geeft in eventuele risico’s rond jouw zwangerschap. Daarnaast kun je kiezen voor ge- netisch onderzoek om erachter te komen welke erfelijke ziektes er in jullie families voorkomen. Een moeilijke kwestie misschien, want wat doe je vervolgens met die informatie? Het kan je in ieder geval helpen om je emotioneel en praktisch voor te bereiden op de geboorte van een kindje met een (erfelijke) ziekte. Bid ervoor en praat erover met familie, vrienden en deskundigen; Hij wil je uiteindelijk de juiste weg wijzen. Overigens is het sowieso aan te raden voordat je zwanger wordt eens een verloskundige te bezoe- ken. Zij kan je alles vertellen over een gezonde levensstijl, eventuele risico’s en tips om in de eerste drie belangrijke maanden, waarin je kindje zijn belangrijkste ontwikkeling doormaakt, voor een zo goed mogelijk ontwikkelklimaat te zorgen. Laat de wijntjes voorlopig staan Laat je man de babykamer verven ZWANGER WORDEN 13

deze maand Zwanger worden Heb je een regelmatige menstruatie? Herken je de eisprong? Als je zwanger wilt worden, is het handig als je je lichaam goed kent. Wie namelijk regelmatig menstrueert, heeft bijna zeker elke maand een eisprong. Deze eisprong is altijd veertien dagen voor het begin van je menstrua- tie. Misschien herken je die sprong wel doordat je meer helder slijm uitscheidt, omdat je tempera- tuur iets verhoogd is; of heb je rond die periode pijn in je buik of een lichte bloeding. Gebruik de maanden voorafgaand aan het zwanger wor- den een kalendertje zodat je weet wanneer je ongeveer je eisprong hebt. Ook leuk: een heuse menstruatiekalender als app op je telefoon, te vinden in de App Store. Als je niet regelmatig menstrueert, kun je ge- bruikmaken van een ovulatietest. Deze test berekent wanneer de eisprong plaatsvindt. Liever geen stress van ovulatietesten? Om de dag gemeenschap hebben rond de ei- sprong, verhoogt de kans op een zwanger- schap ook. Zaadcellen kunnen namelijk vijf dagen overleven in de baarmoeder. Een eicel leeft tot twaalf uur na de eisprong. Daarnaast verhoogt om de dag vrijen de kwaliteit van het sperma van de man. Wist je trouwens dat strakke onderbroeken en hete baden of douches juist slecht zijn voor de kwaliteit van sperma? Hoe graag je uiteindelijk ook zwanger wilt wor- den, probeer te blijven genieten van elkaar en het samenzijn. Stress beïnvloedt niet alleen je geest, maar kan ook je cyclus in de war schoppen. Leg je dromen, verlangens, zorgen en vragen bij God neer en vraag Hem om vertrouwen en rust. ‘Mijn plan met jullie staat vast – spreekt de HEER. Ik heb jullie geluk voor ogen, niet jullie ongeluk: ik zal je een hoopvolle toekomst geven. ’ (Jer. 29:11) Als zwanger worden niet lukt Zwanger worden is een spannende gebeurtenis. De eerste maanden wacht je vol verwachting je menstruatie af. Als een zwangerschap uitblijft, wordt elke maand die je langer moet wachten, zwaarder. Gemiddeld wordt 80 tot 90 procent van de vrouwen in het eerste jaar zwanger. De optimale leeftijd voor je lichaam om zwanger te worden is tussen de twintig en dertig jaar. Hoe ouder je bent, hoe groter de kans dat zwanger worden langer duurt. Na een jaar spreken artsen van een verminderde vruchtbaarheid. Hoewel 25 procent van de vrou- wen hiermee te maken heeft, lukt het maar bij 3 procent van de vrouwen echt niet om zwanger te worden. deze maanddeze maand Een eicel leeft tot 12 uur na de eisprong 14

‘Om mij heen zag ik mensen zwanger worden, maar bij ons gebeurde dat niet. Eerst waren we er thuis mee bezig en na twee jaar zochten we een arts op en kwamen we in de medische molen terecht. Eerst bloedonderzoeken bij de huisarts, toen onderzoeken in het ziekenhuis, daarna ICSI-behandelingen. Een zware periode. Je hebt continu hormonen in je lijf en bent moe en emotioneel. En in de week van de menstruatie was het telkens spannend: zou het wel of zou het niet? Gek genoeg gingen we na elke teleurstelling toch met nieuwe moed aan de slag. We wilden zo graag een kindje. In die periode ging ik een tijdlang niet meer naar de kerk. Dan zat ik daar tussen al die gezinnetjes. Iedereen zei: “Jullie zijn zo goed met kinderen, waarom krijgen jullie ze dan niet? ” Daar had ik het best moeilijk mee. Waarom wij niet en ande-ren inderdaad wel? De vierde – en laatste – IC- SI-behandeling dacht ik: ik zie het wel. Ik laat het los. En juist toen werd ik zwanger. In het begin geloofde ik het helemaal niet, maar bij de echo in de zevende week zagen we toch echt iets zitten. Toen ik rond de twintig weken leven begon te voelen, begon het grote genieten. Ik deed niet extra voorzichtig, maar mijn man was wel heel zorgzaam. Als er iemand dicht bij mijn buik kwam zitten, riep hij: “Aan de kant, er zit een baby in!” Om mij heen merk ik wel dat stellen al heel snel denken dat ze geen kinderen kunnen krijgen. Sommigen kwamen naar mij toe en zeiden: “Ik snap nu wat je hebt meegemaakt, we zijn al drie maanden bezig. ” ‘Stel je niet aan, dacht ik dan. Gemiddeld kan het een jaar duren voordat je zwanger bent. Stap dus niet te snel richting de medici. ’ Toch kun je na een jaar contact opnemen met de huisarts. Meestal wil hij of zij eerst met jou en je man praten om, door het stellen van vragen, achter de oorzaak van verminderde vruchtbaar- heid te komen. Een volgende stap is lichamelijk onderzoek bij zowel de vrouw als de man. Afhan- kelijk van de uitkomsten kan de arts adviseren nogmaals op de natuurlijke manier te proberen om zwanger te worden of behandelingen te ondergaan. Wat bijvoorbeeld kan helpen is een methode als ‘Sensiplan’ (www. sensiplan. be) waarmee je de tekenen van je vruchtbare dagen leert herkennen om alsnog op een natuurlijke manier zwanger te worden. Christina: ‘Acht jaar lang hebben mij n man en ik op o- e dochter gewacht. ’ Na een jaar kun je de huisarts bellen ZWANGER WORDEN 15

In Psalm 139:13-14 zingt David tot de Heer: Want U hebt mij n binnenste delen gevormd; U bedekte mij in de schoot van mij n moeder. Ik prij s U, want ik ben on- agwekkend en wonderlij k gemaakt: wonderlij k zij n Uw werken; mij n ziel weet dat goed. David zegt hier eigenlijk: U was bij me toen ik nog in de baarmoeder zat, en U hebt mij gevormd en geweven. deze maanddeze maanddeze maand 16

O over n t denke Ik vraag me af of we ons realiseren hoe ontzag- wekkend en wonderlijk we zijn gemaakt. Als ik bedenk wat er allemaal plaatsvond toen God mij schiep en een lichaam voor mij creëerde, dan voel ik ontzag en verwondering. Ik ben ontzagwekkend en wonderlijk gemaakt, en het is mijn verantwoordelijkheid om God de eer te geven door wat ik doe met mijn lichaam dat Hij voor mij heeft gemaakt. Tegenwoordig worden we zo in beslag genomen door computers en allerlei informatietechniek. Inderdaad zijn het vaak prachtige uitvindingen, maar ik wil bena- drukken dat de meest geavanceerde computer die ooit zal worden uitgevonden nog niet in de schaduw kan staan van het menselijk lichaam. Veel christenen geven hun computer echter veel meer aandacht dan hun eigen lichaam. Als een computer vastloopt, crasht of veroudert, kunnen we voor relatief weinig geld een andere kopen. Maar als ons lichaam ons in de steek laat − dus als die ‘computer’ vastloopt − dan betekent dat het einde van ons leven hier op aarde. Daarom wil ik je vragen even stil te staan bij het feit dat jouw lichaam ontzagwekkend en wonderlijk is gemaakt. Laten we er gepaste zorg voor dragen, door gezond te eten, voldoende te bewegen en ons lichaam voldoende rust te gunnen. Bron: Gods levende Woord, Derek Prince, Derek Prince minestries (DRM) Nederland. Ontzagwekkend en wonderlijk gemaakt ZWANGER WORDEN 17

Voor de mannen: draag geen strakke onderbroeken Zo doe je dat Zwanger worden Ken je cyclus Om de dag seks Geen stress Blijf genieten Ontdek de eisprong 18

T oen ik in het ziekenhuis werkte, meldde zich op de poli gynaecologie een echt- paar dat al lange tijd tevergeefs probeer- de zwanger te worden. Wat was er aan de hand? Tijdens een gesprek informeerde de gynaecoloog onder meer naar de frequentie van hun seksuele activitei- ten. Aanvankelijk bleek dat ‘gewoon’ één keer per dag te zijn, maar omdat een zwangerschap uitbleef, besloten ze het twee keer per dag te proberen: ‘s morgens en ‘s avonds. Toen ook dat niet het gewenste resultaat had, begon de man ook in zijn lunchpauze naar huis te komen. Met drie keer per dag moest het toch wel een keer gebeuren, maar ook toen: geen zwangerschap. Vanwege hun culturele achtergrond was het extra verdrietig en zo gênant dat het hen niet lukte om een kindje te krijgen, dat ze wanhopig en uitgeput hulp kwamen vragen. Bij het onderzoek was er niets af- wijkends te vinden. Daarom kregen ze het volgende advies: even de eerstvolgende menstruatie afwach- ten, als die afgelopen is, mogen jullie elkaar een week niet aanraken. Daarna zijn er geen restricties meer. De volgende afspraak werd gepland voor over twee maanden. Stralend kwamen ze toen vertellen dat zij vanaf die ene menstruatie na hun eerste bezoek, niet meer gemenstrueerd had … Ze waren in verwachting! De conclusie van dit verhaal: erg vaak seks hebben kan de kwaliteit van sperma behoorlijk verminderen … Verminderde vruchtbaarheid Riet van Baaren werkte veertig jaar met hart en ziel als verloskundige in, onder meer, Amsterdam. Inmiddels is ze gepensioneerd, maar haar verhalen zijn nog springlevend. ZWANGER WORDEN 19

OVERDENKING Yvonne Bij l

Klaar voor de start De liefde is geduldig en vol goedheid. 1 Korintiërs 13:4 ZWANGER WORDEN Voor het krijgen van een kind heb je twee men- sen nodig. Dat is zo klaar als een klontje. Maar wanneer weet je nu of jullie samen klaar zijn voor het stichten van een gezin? De een ‘voelt het aan z’n water’ of wist van kinds af aan al dat zij of hij na het trouwen moeder of vader wilde worden. Een ander wil eerst z’n zaakjes op orde hebben voordat er een kindje kan komen. Van grote in- vloed hierop is je karakter. Laat je gemakkelijk los en zie je wel hoe het gaat lopen of heb je graag de touwtjes in handen en stippel je graag uit? Het is belangrijk om respect te hebben voor elkaars karakter en voor de manier waarop de ander omgaat met gezinsplanning. Kijk wat de ander, of beiden, nog tegenhoudt of waar je twijfels over hebt. Hoe heb je het fi nancieel geregeld; huisvesting; kun je bij (praktische) moeilijkheden terecht bij familie, vrienden of de kerkelijke gemeente? Welke veranderingen lijken je plezierig en waar zie je tegenop? Blijf vooral liefdevol met elkaar praten, zodat je weet waar de ander (emotioneel gezien) zit. En uit ervaring kan ik je vertellen, doe dat niet onder een voetbal- wedstrijd of te pas en te onpas. Breng samen jullie overwegingen bij God. Vertrouw Hem! En onthoud dat het belangrijkste wat een kind nodig heeft, bescherming is; veiligheid en liefde. Wanneer jullie er samen klaar voor zijn, en als het startschot er eenmaal is, deel dit dan met God en geniet van de spannende tijd die gaat aanbre- ken. Je zult zien dat het een boost geeft aan jullie relatie! 21