Gewone Catechismus

Recensie: Gewone catechismus, Theo Pleizier (red.)13 augustus 2019Van Jasper de Kok, storyteller en actief voor het Landelijk Contact Jeugdwerk ontvingen we een uitgebreide recensie van de Gewone catechismus die u hieronder kunt lezen.Geloofsoverdracht is core business voor de kerk. In een tijd waarin het allesbehalve vanzelfsprekend is dat jongeren bij de kerk blijven, komen we daar des te meer achter. Er zijn ontzettend veel vragen op dit gebied. Hoe leven we het evangelie voor aan onze kinderen? Hoe praten we er met ze over? Welke hulpmiddelen zijn daarbij gewenst? Om deze vragen te beantwoorden worden talloze lezingen, workshops en cursussen georganiseerd. Ook is er veel materiaal waarmee opvoeders hun voordeel kunnen doen. Het gebeurt alleen niet vaak dat er in dit veld een boek wordt geschreven dat zoveel media-aandacht genereert als de Gewone Catechismus. Het is opvallend dat dit werk, te midden van alle pogingen om aan te sluiten bij de leefwereld van jongeren, teruggrijpt op een eeuwenoude kerkelijke traditie. Het moderne, frisse en toegankelijke werk is moeilijk te rijmen met het idee dat hier een eeuwenoude traditie wordt voortgezet, namelijk die van het catechetisch onderwijs. Zijn de auteurs erin geslaagd om deze traditie nieuw leven in te blazen?De naam ‘catechismus’ is gewaagd. Het past voor ons gevoel eigenlijk niet bij een boek dat qua taalkeuze en uiterlijk erg modern aandoet. Voor gereformeerde christenen zal de naam bovendien doen denken aan de Heidelbergse Catechismus, een belijdenisgeschrift dat bedoeld is als boekje waarin de jeugd door vraag en antwoord het geloof kan aanleren. Ja, het idee van een catechismus heeft goede historische papieren. Catechetisch onderwijs is van alle tijden – probleem is echter, dat het in onze tijd niet zo uit de verf lijkt te komen. Wat dat betreft kunnen we het initiatief van de Gewone Catechismus van harte toejuichen.De Gewone Catechismus is niet de enige in zijn soort. Er zijn al eerdere soortgelijke initiatieven geweest. De auteurs zijn niet de eersten die met het idee kwamen om een begrijpelijke, moderne catechismus te ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan de New City Catechismus van o.a. Tim Keller. Deze is zelfs in het Nederlands verschenen met een eigen website inclusief uitleg en filmpjes. Het unieke aan de Gewone Catechismus is wel dat de inhoud volledig toegespitst is op onze eenentwintigste-eeuwse cultuur. Daarin is volgens de auteurs niet per se een nieuwe vorm van geloofsoverdracht nodig – ze schrijven nota bene een catechismus! Wel moeten de juiste vragen gesteld worden, en zijn er nieuwe woorden nodig. Daarin is de Gewone Catechismus wel uniek te noemen, en dat kunnen we goed gebruiken in de geloofsoverdracht. Jongeren willen gezien en begrepen worden. Jongeren willen weten waar ze aan toe zijn. Jongeren willen heldere antwoorden hebben op vragen waar ze mee zitten. Daarin komt de Gewone Catechismus hen tegemoet.Laat me een aantal voorbeelden noemen. Ik ken geen andere catechismus waarin thema’s als andere religies (vraag 22), de evolutietheorie (vraag 25), verhouding tot de wetenschap (vraag 26) en kerkelijke verdeeldheid (vraag 87-88) zo nadrukkelijk worden bevraagd. Dit zijn stuk voor stuk thema’s waarop jongeren duidelijkheid willen hebben. Maar ook in de behandeling van traditionele thema’s is de Gewone Catechismus actueel. De auteurs hebben mooi werk geleverd, vooral wat betreft woordkeus en schrijfstijl. Met name de antwoorden lezen erg gemakkelijk weg. Tegelijkertijd zal er ook veel kritiek zijn op de Gewone Catechismus. Omdat er qua inhoud zoveel aansluiting wordt gezocht bij de belevingswereld van met name jongeren, verliezen sommige oude, vertrouwde waarheden hun plek in de geloofsoverdracht.Laat me dat illustreren met een voorbeeld. Vraag 78 van de Gewone Catechismus luidt: ‘Wie is de Heilige Geest?’. Alleen al het feit dat er zo duidelijk naar de persoon van de Heilige Geest wordt gevraagd is winst ten opzichte van bijvoorbeeld de New City Catechismus, die veel afstandelijker vraagt: ‘Wat geloven we over de Heilige Geest?’ Het duidelijke, persoonlijke antwoord van de Gewone Catechismus legt vervolgens uit wie de Heilige Geest is voor de gelovige, in heldere taal. De New City Catechismus heeft het daarentegen, bijvoorbeeld, over het ‘onherroepelijk toewijzen’ van de Geest aan ieder die gelooft. Hieraan zien we dat het de auteurs van de Gewone Catechismus goed is gelukt om vertrouwde, bekende geloofswaarheden in een nieuw jasje te steken, om Bijbel en geloof te verbinden aan de leefwereld van jongeren.Daarbij gebeurt het soms dat er iets van de traditionele geloofsinhoud verloren gaat. Laten we bij de vraag naar de Heilige Geest blijven om dit te illustreren. In het antwoord van de New City Catechismus staat centraal dat de Geest eeuwig in gemeenschap met de Vader en de Zoon is. Dit soort geijkte termen komen we niet tegen in de Gewone Catechismus. We komen de inhoud hiervan echter ook niet tegen in andere bewoordingen. Wat dat betreft is de Gewone Catechismus minder dogmatisch en traditioneel qua taalgebruik. Het is te begrijpen dat dit twee kanten opwerkt. Het levert namelijk winst op in de verstaanbaarheid: jongeren hebben bij de Gewone Catechismus eerder het idee dat hun vragen gesteld worden, en dat ze de antwoorden begrijpen. Bij vlagen levert het echter verlies op in de binding met de traditie. Er zullen veel christenen zijn die het idee hebben dat de vertrouwde antwoorden niet meer worden gegeven. Dit zal de reden zijn dat de Gewone Catechismus zoveel stof heeft doen opwaaien: het is een bijna onmogelijk spanningsveld om zowel de traditie als de leefwereld van jongeren recht te doen.Deze spanning speelt sterk in de gereformeerde traditie waaruit de auteurs van de Gewone Catechismus komen. Het is de spanning tussen vernieuwing en conservatisme, verbreding en versmalling. De Gewone Catechismus is onmiskenbaar een gereformeerd product. Het bevat gedegen theologie met duidelijke antwoorden op levens- en theologische vragen. Toch hebben de auteurs niet gekozen voor de naam ‘protestantse’ of ‘gereformeerde’ catechismus, maar voor ‘gewoon’. Het doet iets denken aan de bekende leus ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’. Het is ‘gewoon’ een catechismus zoals deze bedoeld is: om geloofsoverdracht vorm te geven. Om jongeren uit te leggen wie God is, hoe het kan dat Hij in drie personen bestaat, wat het betekent om christen te zijn in de eenentwintigste eeuw, et cetera.  Het is ook een ‘gewone’ catechismus qua uitvoering: hij is compact en mooi vormgegeven. ‘Gewoon’ is hij ook qua inhoud: hij leest zeer toegankelijk en bevat veel vragen die ‘gewoon’ op zullen komen bij jongeren die zich de christelijke geloof eigen willen maken.Een dringende vraag is wel hoe deze Gewone Catechismus gebruikt gaat worden. Ik zie mogelijkheden in het christelijk onderwijs, in het catechetisch onderwijs en in de huisgodsdienst, om maar enkele voorbeelden te noemen. Maar hoe gaan jongeren erop reageren? Hoezeer het taalgebruik de inhoud ook aansluit bij wat er vandaag de dag nodig is; is de vorm niet al achterhaald? Kunnen we in de geloofsoverdracht nog wel gebruik maken van welke catechismus dan ook? Dit zijn natuurlijk vragen waar de auteurs over hebben nagedacht. De belangrijkste overweging om toch een nieuwe catechismus te ontwikkelen lijkt te zijn geweest dat het vragende karakter van een catechismus heel goed past bij het karakter van geloofsoverdracht. ‘Geloven leer je door vragen te stellen’. Maar ja, past het nog wel in deze tijd en bij de leefwereld van jongeren om een vraag- en antwoordboekje te vervaardigen en hier de naam ‘Gewone Catechismus’ op te plakken?Het antwoord op die vraag is erg belangrijk om de vraag te beantwoorden waarmee deze recensie begon. Nogmaals: zijn de auteurs geslaagd in hun poging om de oude catechetische traditie nieuw leven in te blazen? Het aardige aan de catechetische traditie is dat die vraag pas in de praktijk beantwoord gaat worden. Het is aan docenten, predikanten en ouders om de mogelijkheden nu te benutten. Dit staat wel vast: de visie van een gewone, toegankelijke catechismus waarin de rijkdom van de gereformeerde theologie op een eigentijdse wordt vertolkt is terug te zien in het eindresultaat. Hoewel er kritiek te verwachten is op bepaalde formuleringen, is de geloofsinhoud wel degelijk betrouwbaar verwoord. De inhoud is rijk en toegankelijk, de vormgeving is modern en eigentijds.Geloofsoverdracht is core business voor de kerk. Pleizier, Huijgen en te Velde hebben een oud fenomeen nieuw leven in wil blazen. De praktijk zal leren of de Gewone Catechismus een plek gaat krijgen in huiskamers, klaslokalen en kerkgebouwen. Het ziet er in ieder geval veelbelovend uit. Als ik bedenk hoeveel bezinning, gebed en werk het schrijven van dit werk moet hebben gekost, past het de auteurs op deze plek te bedanken voor het mooie werk dat ze hebben geleverd.Jasper de KokGewone catechismus / Theo Pleizier (red.) / als paperback en als hardcoverGewone catechismusDe Gewone Catechismus, geschreven door de theologen Theo Pleizier, Arnold Huijgen en Dolf te Velde, wil de inhoud van het christelijk geloof op een hedendaagse manier overdragen aan volgende generaties en hen inspireren. Dit ‘leerboek’ bestaat uit 100 vragen en antwoorden, en heeft een duidelijke en doordachte structuur. Naast de tekst van de vragen en antwoorden is ook per antwoord een korte toelichting opgenomen.Bestel hierCategorieënGeloof Voor de verkoop van onze producten werken wij samen met boekenwereld. Hierdoor bestel je betrouwbaar en gemakkelijk bij een online boekenwinkel die in bezit is van het keurmerk van de Thuiswinkel. Hier vind je meer informatie of veelgestelde vragen over het bestellen bij boekenwereld.Het nieuwste op het gebied van theologie en pastoraat:BestelBestelBestel Disclaimer   Privacyreglement Cookies - Cookie instellingenCopyright © KokBoekencentrumTerug naar bovenNieuwe theologische visie: karakterisering van de christelijke traditie