Het schooltje van Auschwitz

Het waargebeurde verhaal van de vrouw die vrijwillig in de trein stapte en hoop bracht naar een van de donkerste plekken op aarde Het schooltje van Auschwitz Mario Escobar Roman Het schooltje van Auschwitz Mario Escobar ‘Een monument in woorden voor een sterke vrouw, die alles voor haar gezin overhad. Een boek om stil van te worden. ’ – Hebban. nl ISBN 9789029729413 Berlijn, 1943. Als haar man en kinderen worden weggevoerd vanwege hun Roma-achtergrond, weigert de Duitse Helene Hannemann hen in de steek te laten. Samen met de rest van het gezin wordt ze gedeporteerd naar Auschwitz. Daar wordt ze gedwongen te werken onder kamparts Josef Mengele, die haar vraagt een school te starten. Helene weet met wie ze nu te maken krijgt, maar hoopt dat ze met deze aanstelling het leven voor de kinderen in het kamp kan verbeteren. Hoewel ook zij zwaar te lijden heeft, weet ze de kracht op te brengen om voor de kinderen te zorgen en ze te beschermen tegen het kampleven en Mengele. Het schooltje van Auschwitz vertelt de waargebeurde geschiedenis van een vrouw die met haar school een lichtpuntje vormde in een verder inktzwarte wereld. Een aangrijpend en ontroerend verhaal over de kracht van hoop wanneer er geen uitzicht meer is. Mario Escobar (Madrid, Spanje) studeerde geschiedenis. Zoals het een geschiedkundige betaamt, duikt hij graag helemaal in een bepaalde periode. Hij heeft een speciale fascinatie voor hoofdpersonen die onorthodoxe keuzes maken. ‘ Het schooltje van Auschwitz grijpt je en laat je niet meer los. ’ – Irma Joubert, auteur van Het meisje uit de trein Mario Escobar Het schooltje van Ausch Roman Vertaald door Hilke Makkink KokBoekencentrum Uitgevers • Utrecht Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 3 07-02-20 09:03 Het tegenovergestelde van liefde is niet haat, maar onverschil - ligheid. Het tegenovergestelde van schoonheid is niet lelijkheid, maar onverschilligheid. Het tegenovergestelde van geloof is niet ketterij, maar onverschilligheid. En het tegenovergestelde van le - ven is niet dood, maar onverschilligheid jegens beide. Elie Wiesel Een uur nadat we Krakau hadden verlaten, stopte ons konvooi op een groot station. Op het bord stond een naam: Auschwitz. Het zei ons niets. We hadden nog nooit van die plaats gehoord. Miklós Nyiszli Er was bijzonder veel geestkracht nodig om te midden van alle wandaden van de nazi’s overeind te blijven en er niet aan ten onder te gaan. Toch heb ik heel wat gevangenen gezien die zich tot aan het bittere einde bleven vastklampen aan hun mense waardigheid. De nazi’s wisten hen misschien lichamelijk te ver - nederen, hun moraal bleef onaangetast. Olga Lengyel Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 5 07-02-20 09:03 Noot van de schrijver H et schooltje van Ausch was het moeilijkste boek uit mijn hele professionele loopbaan – maar niet van - wege formele problemen met het schrijven, of dilemma’s over waar ik met het verhaal heen wilde. Wat me zorgen baarde, was dat ik niet in staat zou zijn om de grootsheid van Helene Hannemanns ziel in de zinnen op deze blad - zijdes te vangen. Mensen zijn als een ademhaling te midden van de or - kaan van onze omstandigheden, maar het verhaal van He - lene herinnert ons eraan dat we baas kunnen zijn over ons eigen lot, ook al is de hele wereld letterlijk tegen ons. Ik durf niet te zeggen of dit boek me geleerd heeft om een beter mens te zijn, maar het heeft er zeker voor ge - zorgd dat ik nu minder excuses verzin voor mijn fouten en zwakheden. Toen Larry Downs, mijn vriend en uitgever, Helenes verhaal hoorde, zei hij dat de wereld ervan moest weten. Maar dat hangt niet van ons af… dat is aan jou, lieve lezer, Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 7 07-02-20 09:03 en aan jouw liefde voor waarheid en gerechtigheid. Help mij het verhaal van Helene Hannemann en haar vijf kin - deren aan de wereld te vertellen. Madrid, 7 maart 2015 (net iets meer dan zeventig jaar na de bevrijding van Ausch Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 8 07-02-20 09:03 9 1 Mei 1943 Berlijn H et was nog donker toen ik, nog half in slaap, uit bed rolde. Hoewel het overdag al aardig warm begon te worden, waren de ochtenden nog steeds fris genoeg om me kippenvel te bezorgen. Ik glipte in mijn lichte satijnen ochtendjas en liep, zonder Johann wakker te maken, naar de badkamer. Onze woning had gelukkig nog steeds warm water en dus kon ik een snelle douche nemen, voordat ik de kinderen wakker maakte. Allemaal, op de kleine Adalia na, moesten ze die ochtend naar school. Ik veegde met mijn hand de damp van de spiegel en bekeek mezelf een paar seconden lang, waarbij het me opviel hoe de op - rukkende rimpels mijn blauwe ogen kleiner leken te ma - ken. En ik had wallen onder mijn ogen, maar dat was niet echt verbazingwekkend natuurlijk, voor een moeder van vijf kinderen onder de twaalf, die ook nog eens dubbele Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 9 07-02-20 09:03 10 diensten als verpleegster draaide om haar gezin te kunnen onderhouden. Ik droogde mijn haar totdat het weer zijn stroblonde kleur had en stopte even om de grijze strepen te bekijken, die zich vanaf mijn slapen langzaam aan het verspreiden waren. Vervolgens begon ik mijn haar te krul - len, totdat ik de tweeling, Emily en Ernest, hoorde roepen. Snel kleedde ik me aan en haastte me, nog altijd op blote voeten, naar de andere slaapkamer. Toen ik binnenkwam, zaten ze al zachtjes met elkaar op bed te praten. Hun twee oudere broers lagen nog op - gekruld, genietend van hun laatste seconden slaap. Adalia sliep nog altijd bij ons, aangezien het kinderbed te klein was om ruimte te bieden aan alle vijf. ‘Niet zo hard, lieverds. De anderen slapen nog. Ik ga het ontbijt klaarmaken, ’ uisterde ik. Ze keken me stralend aan, alsof enkel het zien van mijn gezicht al genoeg was om hun dag helemaal goed te maken. Ik pakte hun kleren van de stoel en legde ze op het bed. De tweeling was al zes en had mijn hulp niet meer nodig bij het aankleden. Hoe groter het gezin, hoe gesmeerder alles moet lopen, zodat iedereen de alledaagse taken zo snel en makkelijk mogelijk kan uitvoeren. Ik liep naar onze kleine keuken en begon dingen op te warmen. Een paar minuten later vulde de geur van goed - kope koe de ruimte. Hoewel niet veel meer dan bruin gekleurd water, was het de enige manier om de smake - loosheid van de met water aangelengde melk te verdoe - Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 10 07-02-20 09:03 11 zelen. Al hadden de oudere kinderen inmiddels wel door dat ze geen echte melk dronken. Heel af en toe hadden we geluk en konden we een paar blikken poedermelk te pakken krijgen, maar sinds het begin van het jaar waren de rantsoenen nog beperkter geworden naarmate de toestand aan het front verslechterde. De kinderen kwamen naar de keuken gerend, elkaar verdringend in het smalle gangetje. Ze wisten maar al te goed dat het stukje brood met boter en suiker dat elke ochtend op hen lag te wachten niet al te lang zou blijven liggen. ‘Iets minder lawaai, alsjeblieft, lieverds. Jullie vader en Adalia liggen nog te slapen, ’ maande ik hen, terwijl ze gin - gen zitten. Ondanks hun honger zetten ze pas hun tanden in het brood nadat ik de bekers uitgedeeld had en we een kort dankgebedje opgezegd hadden. Drie seconden later was het brood verdwenen en sloe - gen de kinderen hun koe achterover, voordat ze naar de badkamer vertrokken om hun tanden te poetsen. Ik benutte het moment om naar onze slaapkamer te lopen, mijn schoenen en jas te pakken en mijn verpleegsters op te zetten. Ik wist dat Johann wakker was, maar die hield zich altijd slapende totdat hij de voordeur in het slot hoor - de vallen. Hij schaamde zich voor het feit dat ik nu de kostwinner was, maar alles was veranderd sinds Duitsland de oorlog begonnen was. Johann was een virtuoos violist. Jarenlang had hij bij de Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 11 07-02-20 09:03 12 Berliner Philharmoniker gespeeld, maar sinds 1936 waren de beperkingen voor iedereen die niet binnen de rassen - wetten van de nazipartij paste een stuk strenger gewor - den. Mijn man was een Roma, hoewel de meeste Duitsers woorden als zigeuner of tzigane gebruikten voor mensen van zijn volk. In april en mei 1940 was praktisch zijn hele familie naar Polen gedeporteerd en inmiddels hadden we al bijna drie jaar niets meer van hen vernomen. Gelukkig was ik in de ogen van de nazi’s ‘raszuiver’, en daarom had - den ze ons tot dan toe met rust gelaten. Toch sloeg mijn hart ongewild een slag over, elke keer als er ’savonds aan onze deur geklopt werd of de telefoon ging. Bij de voordeur aangekomen stonden de vier oudere kinderen me al op te wachten, hun jassen dichtgeknoopt, hun schoolpetjes op en hun bruine leren schooltassen aan hun voeten. Ik liet mijn blik over hen heen gaan, bond hun sjaals vast en nam mijn tijd om hen alle vier op de wang te kussen. Blaz, de oudste, wilde mijn enthousiaste genegenheid nog weleens afwijzen, maar Otis en de twee - ling genoten nog van die waardevolle momentjes voordat we over de drempel stapten om naar school te lopen. ‘Kom op, ik wil niet dat jullie te laat komen. En over twintig minuten begint mijn dienst, ’ zei ik terwijl ik de deur opende. We hadden nog maar net het licht op de overloop aan - geknipt, toen we het gebonk hoorden van laarzen die de houten trap opkwamen. Een rilling liep over mijn rug. Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 12 07-02-20 09:03 13 Ik slikte moeizaam en probeerde te glimlachen naar de kinderen, die mijn onrust aanvoelden en zich vragend naar mij omgedraaid hadden. Met een nonchalant wuif - gebaar stelde ik hen gerust en we liepen naar de trap. De kinderen weken niet van mijn zijde. Normaal gesproken moest ik hen ervan weerhouden om halsoverkop naar be - neden te stormen, maar de naderende voetstappen hadden hun energie getemperd. Langzaam slopen ze achter me aan, alsof mijn dunne groene jasje hen kon verbergen en beschermen. Aangekomen op de tweede verdieping, vulde het geluid van de laarzen het gehele trappenhuis. Blaz leunde over de leuning om iets te zien – een seconde later draaide hij zich naar me om met een blik die alleen een oudere broer kan hebben om iets te communiceren waarvan hij weet dat het de kleinere kinderen van streek zou kunnen maken. Op dat moment begon mijn hart als een wilde te bon - ken. Ik kreeg geen lucht meer, maar bleef verder naar be - neden lopen in de hoop dat de rampspoed opnieuw aan ons voorbij zou gaan. Halverwege de tweede trap stonden we plotseling oog in oog met politiemannen. Ze waren jong, gekleed in don - kergroene uniformen met leren riemen en gouden kno - pen. Vlak voor ons bleven ze staan. Even keken mijn kin - deren vol ontzag naar hun puntige helmen met de gouden adelaar, toen sloegen ze hun ogen neer en lieten hun blik op de glanzende laarzen rusten. Een sergeant deed een Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 13 07-02-20 09:03 14 stap naar voren, keek ons licht hijgend aan en begon toen te praten. Zijn lange, typisch Pruisische snor danste op de maat van zijn beleefde doch dreigende woorden. ‘Frau Hannemann, ik vrees dat u met ons mee terug moet komen naar uw woning. ’ Ik keek hem recht in de ogen voordat ik antwoordde. De kille blik in zijn groene ogen vervulde me met angst, maar ik probeerde kalm te blijven en te glimlachen. ‘Ik vrees dat ik niet helemaal begrijp wat er aan de hand is, sergeant, ’ zei ik. ‘Ik moet mijn kinderen naar school brengen en dan door naar mijn werk. Is er iets? ’ ‘Frau Hannemann, ik stel voor dat we in uw woning verder praten, ’ antwoordde hij, terwijl hij me dwingend bij de arm pakte. Het gebaar deed de kinderen opschrikken, hoewel hij probeerde het subtiel te doen. We waren al jarenlang getui - ge van het geweld en de agressie van de nazi’s, maar toch was dit de eerste keer dat ik me echt persoonlijk bedreigd voelde. Ik had zo lang gehoopt dat ze ons gewoon over het hoofd zouden zien. De beste manier om in het nieuwe Duitsland te overleven, was door onzichtbaar te zijn. De deur van onze buren, de Wegeners, ging een klein je open en door de kier kon ik net het bleke, gerim - pelde gezicht van Frau Wegener zien. Ze keek me even schichtig aan, waarna ze de deur helemaal opende. ‘ Herr Polizei , mijn buurvrouw Frau Hannemann is een geweldige echtgenote en moeder. Zij en haar gezin zijn Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 14 07-02-20 09:03 15 het toonbeeld van beleefdheid en vriendelijkheid. Ik hoop toch niet dat een of ander persoon met slechte be - doelingen iets naars over hen heeft beweerd? ’ vroeg Frau Wegener. Haar moedige daad zorgde voor tranen in mijn ogen. Niemand waagde het nog op te vallen, zo midden in de oorlog. Ik keek in de door staar vertroebelde ogen van mijn buurvrouw en kneep even dankbaar in haar schouder. ‘We volgen enkel bevelen op. We willen alleen even met uw buurvrouw praten. Gaat u alstublieft weer naar binnen en laat ons rustig ons werk doen, ’ zei de sergeant, terwijl hij de deurknop beetpakte en de deur dichtsloeg. De kinderen schrokken en Emily begon te huilen. Ik maakte gebruik van het moment door haar op te tillen en tegen mijn borst aan te drukken. De enige woorden die ik door mijn verdriet heen wist uit te brengen, waren: ‘Ik zorg ervoor dat niemand jullie wat kan doen, kinderen. ’ Een paar tellen later stonden we weer voor onze wo - ning. Ik wilde de sleutel al uit mijn tas vol crackers, zak - doeken, papieren en make-up vissen, maar een van de po - litiemannen duwde me aan de kant en bonkte hard met zijn vuist op de deur. Het geluid echode door het trappenhuis. Het was nog altijd behoorlijk vroeg en de stad was nog niet helemaal ontwaakt uit de stilte van de nacht. Mensen begonnen net aan hun ochtendrituelen, probeerden zich te verschuilen in een normaliteit die al heel lang niet meer bestond. Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 15 07-02-20 09:03 16 We hoorden gehaaste voetstappen en toen ging de deur open, waardoor er wat licht op de overloop viel. Johanns warrige, donkere krullen hingen deels over zijn ogen, waardoor hij er behoorlijk verfomfaaid uitzag. Hij keek eerst naar de politie, daarna naar ons. Onze ogen smeek - ten hem zwijgend om ons op wat voor manier dan ook te beschermen, maar alles wat hij kon doen, was de deur helemaal openen en ons binnenlaten. ‘Johann Hannemann? ’ vroeg de ser ‘Ja, Herr Polizei, antwoordde mijn man met bevende stem. ‘Op bevel van Reichsführer-SS Heinrich Himm - ten alle Sinti en Roma van het Rijk in speciale kampen ondergebracht worden, ’ declameerde de sergeant. Waar - schijnlijk had hij de woorden de afgelopen dagen al tien - tallen keren herhaald. ‘Maar…’ begon mijn man. Zijn zwarte ogen leken het eindeloze moment te willen verslinden voordat de ser geant een teken gaf en zijn collega’s mijn man omringden en zijn armen vastpakten. Ik legde mijn hand op de schouder van de ser ‘Nee, alstublieft. U maakt de kinderen bang. ’ Heel even meende ik iets van empathie te zien in zijn blik. Ideeën kunnen gevoel nooit helemaal uitschakelen. Dit was een Duitse vrouw die hem aansprak, iemand die zijn zus of nicht had kunnen zijn, geen gevaarlijke crimi - neel die hem wilde belazeren. Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 16 07-02-20 09:03 17 ‘Geeft u mijn man alstublieft de gelegenheid om zich eerst aan te kleden. Ik neem de kinderen ondertussen wel mee naar een andere kamer, ’ pleitte ik zacht met hem, in een poging de agressieve situatie wat te verzachten. geant gebaarde dat zijn mannen Johann moesten loslaten. Maar toen blafte hij: ‘De kinderen komen ook met ons mee. ’ Die woorden waren als een mes dat mijn binnenste aan stukken reet. In een aanval van misselijkheid klapte ik dubbel, terwijl ik hoofdschuddend probeerde te verwer - ken wat ik vast verkeerd had verstaan. Waar wilden ze mijn gezin naartoe brengen? ‘De kinderen zijn ook Roma. Het bevel geldt dus ook voor hen. Maar geen zorgen, u kunt blijven, ’ zei de ser geant, in een poging de nieuwe situatie aan mij uit te leg - gen. Mijn gezicht toonde waarschijnlijk eindelijk de wan - hoop die ik inmiddels al zo veel jaar voelde. ‘Maar hun moeder is Duitse, ’ probeerde ik nog. ‘Dat doet er niet toe. Ik mis echter nog een kind. Vol - gens mijn informatie moeten er vijf kinderen en één va - der zijn. ’ De sergeant klonk volkomen serieus. Ik was niet in staat te antwoorden. De angst had me volledig verlamd. Ik probeerde mijn tranen weg te slik - ken. Al die tijd hadden de ogen van de kinderen me geen moment losgelaten. ‘Ik zal zorgen dat ze zo allemaal klaarstaan. We gaan al - lemaal mee. De jongste ligt nog in bed. ’ Het was raar mijn Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 17 07-02-20 09:03 18 eigen stem te horen. De woorden leken uit de mond van een andere vrouw te komen. ‘U hoeft niet mee te komen, Frau Hannemann, al - leen die met tzigane -bloed, de zigeuners, ’ zei de ser doodleuk. ‘Herr Polizei, ik ga daarheen waar mijn gezin naartoe gaat. Dus laat u me nu alstublieft onze koers pakken en mijn jongste dochter aankleden. ’ De politieman fronste even, maar gebaarde toen dat ik met de kinderen de kamer kon verlaten. We liepen naar de grote slaapkamer, waar ik op een stoel klom en de twee grote kartonnen koers pakte die boven op de kast lagen. Ik legde ze op het bed en begon er kledingstukken in te stoppen. De kinderen stonden zwijgend om me heen. Ze huilden niet, hoewel hun angstige gezichtjes hun onrust niet konden verhullen. ‘Waar gaan we naartoe, mama? ’ vroeg Blaz, de oudste. ‘Ze nemen ons mee naar een soort zomerkamp, zoiets wat ik je vroeger weleens heb laten zien. Weet je dat nog? ’ vroeg ik, terwijl ik mezelf dwong te glimlachen. ‘Gaan we op kamp? ’ vroeg Otis, de een na oudste. Zijn stem sloeg over van beduusde opwinding. ‘Ja, liefje. Voor een poosje. Weet je nog dat ik je een paar jaar geleden vertelde dat jullie neefjes en nichtjes ook meegenomen waren? Misschien zien we hen daar wel, ’ zei ik, gespeeld opgewekt. De tweeling leek nu echt uitgelaten, alsof mijn woorden Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 18 07-02-20 09:03 19 hen hadden laten vergeten wat er net allemaal gebeurd was. ‘Mogen we de bal meenemen? En de rolschaatsen en nog wat ander speelgoed? ’ vroeg Ernest. Hij wilde graag altijd eerst een plan maken voordat er gespeeld werd. ‘We nemen alleen mee wat we echt nodig hebben. Ik weet zeker dat er genoeg te doen is voor kinderen, daar waar we heen gaan. ’ Ik wilde zo graag geloven dat het waar was. Ik wist dat de nazi’s Joden weggehaald hadden uit hun huizen, evenals politieke dissidenten en verraders. We had - den geruchten gehoord over ‘vijanden’ van het Rijk die in concentratiekampen gevangengezet waren, maar wij vormden geen dreiging voor de nazi’s. Wij hoefden vast alleen ergens in een of ander geïmproviseerd kamp te blij - ven totdat de oorlog voorbij was. Adalia werd wakker en schrok toen ze de troep op het bed zag. Ik tilde haar op. Met haar drie jaar was ze nog zo klein, met zachte gelaatstrekken en een heel lichte huid. Heel anders dan haar broers en zusjes, die veel meer op hun vader leken. ‘Het is al goed, niets aan de hand, lieverd. We gaan een reisje maken, ’ zei ik, terwijl ik haar dicht tegen me aan drukte. Ik voelde een enorme brok in mijn keel en werd op - nieuw overspoeld door ongerustheid. Ik bedacht dat ik mijn ouders moest bellen, zodat die tenminste zouden Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 19 07-02-20 09:03 20 weten waar we naartoe gingen, maar betwijfelde of de politie me zou laten telefoneren. Nadat Adalia aangekleed was, pakte ik de koers verder in en liep naar de keuken. Daar pakte ik een paar blikjes, je melk dat er nog over was, wat brood, de laatste restjes vleeswaren en wat crackers. Ik had geen idee hoelang onze reis zou gaan duren en wilde graag goed voorbereid zijn. Terug in onze kleine woonkamer, realiseerde ik me dat mijn man nog steeds zijn pyjama aanhad. Ik zette de twee zware koers neer en liep terug naar de slaapkamer om wat kleren voor hem bij elkaar te zoeken. Ik koos zijn beste pak, een bruine stropdas en een jas. Terwijl hij zich onder de strenge blikken van de politiemannen aankleed - de, liep ik weer terug naar onze kamer om mijn verpleeg - stersuniform uit te trekken. De kinderen stonden in een rijtje tegen de deur, bang om mij ook maar een moment uit het oog te verliezen. Ik koos een mantelpakje met een bruin jasje en een blauwe bloes en kleedde me zo goed en zo kwaad als het ging om, met de jongste drie dicht om me heen. Vervolgens liepen we terug naar de woonkamer, waar ik Johann even bekeek. Zo elegant gekleed zag hij eruit als een zigeunerprins. Hij zette net zijn hoed op toen ik de kamer binnenkwam en de drie politiemannen draai - den zich naar me om. ‘U hoeft echt niet mee, Frau Hannemann, ’ benadrukte geant opnieuw. Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 20 07-02-20 09:03 21 Ik keek hem recht in de ogen en vroeg: ‘Denkt u nu echt dat een moeder haar kinderen alleen zou laten, in een situatie als deze? ’ ‘U wilt niet weten wat ik allemaal al meegemaakt heb, de afgelopen jaren, ’ antwoordde hij. ‘Maar goed, kom dan maar met ons mee naar het station. We moeten ze voor tien uur op de trein zetten. ’ Zijn opmerking deed me vermoeden dat het reisje wel - eens langer kon gaan duren dan ik aanvankelijk had ge - dacht. De familie van mijn man was naar een bestemming ergens in het noorden gedeporteerd, maar ik vermoed - de dat ze ons naar het zigeunerinterneringskamp vlak bij Berlijn zouden brengen. We liepen de woonkamer door naar de voordeur. Mijn man voorop met de twee koers, de twee jongere agen - ten op zijn hielen. Vervolgens mijn twee oudere zoons, de tweeling, die zich aan mijn jas vastklampte, en Adalia in mijn armen. Toen we naar buiten, de overloop op stapten, draaide ik me nog een laatste keer om naar onze woning. Die ochtend was ik hier wakker geworden met de naïeve zekerheid dat het een normale dag zou worden. Blaz was wat zenuwachtig geweest voor een proefwerk dat hij voor de pauze had. Otis had geklaagd over oorpijn, een teken dat hij ziek ging worden. De tweeling was oergezond, maar had toch gemopperd over het vroege opstaan en Adalia was lief als altijd, de kleine engel die steevast haar best deed om haar broertjes en zusjes bij te houden in Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 21 07-02-20 09:03 22 hun spelletjes. Er was geen enkel teken, geen omen ge - weest dat er aan deze hele normaliteit zo snel een einde zou komen. Het trappenhuis was slecht verlicht, maar een vage gloed van de vroege ochtendzon bereikte ons vanuit de hal be - neden. Heel even voelde ik een stekende pijn vanwege het verlaten van mijn thuis, maar nee, dat klopte niet: mijn thuis waren mijn vijf kinderen en Johann. Ik sloot de deur van onze woning en begon de trappen af te dalen, onder - tussen een wiegeliedje neuriënd dat mijn kinderen altijd graag wilden horen als ze verdrietig waren of niet konden slapen. De onuitgesproken woorden vulden het trappen - huis en kalmeerden de bange hartjes van de kinderen, ter - wijl we onze ongewisse toekomst tegemoet gingen. Guten Abend, gute Nacht, mit Rosen bedacht, mit Näglein besteckt, schlupf unter die Deck: Morgen früh, wenn Gott will, wirst du wieder geweckt, morgen früh, wenn Gott will, wirst du wieder geweckt. Guten Abend, gute Nacht, von Englein bewacht, die zeigen im Traum dir Christkindleins Baum: Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 22 07-02-20 09:03 23 Schlaf nur selig und süß, schau im Traum’s Paradies, schlaf nur selig und süß, schau im Traum’s Paradies. Het_schooltje_van_Auschwitz_ESCOBAR_druk5_binnenwerk_drukklaar. indd 23 07-02-20 09:03 Het waargebeurde verhaal van de vrouw die vrijwillig in de trein stapte en hoop bracht naar een van de donkerste plekken op aarde Het schooltje van Auschwitz Mario Escobar Roman Het schooltje van Auschwitz Mario Escobar ‘Een monument in woorden voor een sterke vrouw, die alles voor haar gezin overhad. Een boek om stil van te worden. ’ – Hebban. nl ISBN 9789029729413 Berlijn, 1943. Als haar man en kinderen worden weggevoerd vanwege hun Roma-achtergrond, weigert de Duitse Helene Hannemann hen in de steek te laten. Samen met de rest van het gezin wordt ze gedeporteerd naar Auschwitz. Daar wordt ze gedwongen te werken onder kamparts Josef Mengele, die haar vraagt een school te starten. Helene weet met wie ze nu te maken krijgt, maar hoopt dat ze met deze aanstelling het leven voor de kinderen in het kamp kan verbeteren. Hoewel ook zij zwaar te lijden heeft, weet ze de kracht op te brengen om voor de kinderen te zorgen en ze te beschermen tegen het kampleven en Mengele. Het schooltje van Auschwitz vertelt de waargebeurde geschiedenis van een vrouw die met haar school een lichtpuntje vormde in een verder inktzwarte wereld. Een aangrijpend en ontroerend verhaal over de kracht van hoop wanneer er geen uitzicht meer is. Mario Escobar (Madrid, Spanje) studeerde geschiedenis. Zoals het een geschiedkundige betaamt, duikt hij graag helemaal in een bepaalde periode. Hij heeft een speciale fascinatie voor hoofdpersonen die onorthodoxe keuzes maken. ‘ Het schooltje van Auschwitz grijpt je en laat je niet meer los. ’ Het meisje uit de trein