4 5 Verdriet 6 Verdrietig zijn 9 Hoe laat jij verdriet zien? 12 Klein en groot verdriet 14 Tranen 16 Verdriet in de Bijbel 17 Er (niet) bij horen 21 Teleurstelling 24 Gemis 26 Rouw 29 Inleven en meeleven 32 Troost 34 Leed in de wereld 36 Spijt 38 Krokodillentranen 40 Jij en je ouders 43 Verdrietig en blij 44 Hoop! inhoud! Samen lezen, praten en ontdekken. Soms staan de bijbelteksten uitgeschreven, maar je kunt natuurlijk ook je eigen bijbeltje gebruiken. Samen praten, tekenen, spelen of oefenen. Neem de tijd voor de oefeningen. Je zult merken dat het je helpt. Danken, praten met en luisteren naar God. DoeN: biDDeN: biJbel:
5 Verdriet Dit doeboek gaat over verdrietig zijn. Verdrietig zijn is een van onze emoties. Emotie is een ander woord voor gevoel. Het is iets wat je vanbinnen voelt, maar wat je ook kunt zien aan je gezicht, je houding en hoort aan je stem. Blij, bang, boos en verdrietig zijn de vier belangrijkste emoties. beeld de emoties blij, boos, bang en verdrietig eens uit met je houding en je gezicht. Kun je nog meer gevoelens bedenken? Schrijf de gevoelens die met verdriet te maken hebben in de traan DoeN: Is je Doeboek Verdrietig een treurig boek? Ja, een beetje wel … Dit boek gaat over kleine en grote dingen die je verdrietig kunnen ma- ken. Of je nu kind bent of volwassen, iedereen kent dit pijnlijke gevoel. In de Bijbel lezen we zelfs over verdriet bij God en bij Jezus. Misschien heb jij wel een groot verdriet. Of voel jij vaak verdriet omdat je pijnlijke dingen om je heen snel opmerkt. Dat is zwaar. Verdriet is niet zomaar op te lossen. Daarom ga je in dit boek niet leren hoe je verdriet aan moet pakken. Wel ga je meer begrijpen over verdriet. En je ontdekt wat jij doet én nodig hebt als je verdrietig bent. Maar ook hoe jij anderen met verdriet kunt helpen. Zakdoekjes bij de hand dus en aan de slag!
6 Maak van een zakdoekje een bladwijzer voor jouw Doeboek! Met stift teken je dikke strepen rond het midden van een opengevouwen papieren zakdoekje. De strepen mogen elkaar niet raken. Je kunt verschillende kleuren gebruiken, maar ook kleuren die met kunnen elkaar mengen zoals blauw en geel. Draai de zakdoek in een punt. Zet de punt (met de kleuren) in een glas met een beetje water. Wat gebeurt er? Je kunt de zakdoek laten drogen en als bladwijzer gebruiken. DoeN: in 2 Korintiërs 6:10 schrijft Paulus over verdriet. ik heb verdriet, maar toch ben ik altijd blij. ik ben arm, maar ik maak veel mensen rijk. ik bezit niets, en toch heb ik alles. Wat denk jij dat Paulus bedoelt? Waar zou Paulus verdrietig over zijn (vers 4)? biJbel: ‘Vader in de hemel, dank U wel dat we blij en rijk zijn omdat U ons kent en wij U kennen. Amen.’ biDDeN: Verdrietig zijn Had je e e n le uke dag? Was he t ge ze llig? Kijk e e ns wat e e n g ave f o to! Ma ak e r e e n mo oie dag v an!
7 Je hoort ze vast weleens, deze opmerkingen. We praten gemakkelijk over LEUK. Het is immers fijn om vrolijke dingen mee te maken en te delen met anderen. Tegelijk is het ook beetje vreemd. Soms lijkt het wel of alles leuk moet zijn. Maar zo is het natuurlijk helemaal niet. Elke dag is er ook verdriet. Soms heel even, soms lang. Soms bij onszelf en soms bij anderen. Verdriet heeft te maken met nare of vervelende dingen. Pijn aan je lijf kan je verdrietig maken. Een onver- wachte valpartij, een vervelende prik of een zeurende pijn in je buik. o m welke fikse pijn heb jij weleens gehuild? Kruis aan of teken je breuk, blauwe plek of litteken! DoeN:
8 Verdriet heeft ook vaak te maken met nare dingen die om je heen gebeuren. Een klasgenootje maakt een gemene opmerking tegen jou. Je oma is ernstig ziek. Je bent niet uitgekozen voor iets wat jij heel graag wilde. Je hebt gehoord dat de ouders van je beste vriend gaan scheiden. En soms kun je ook verdrietig zijn om dingen die met jouzelf te maken hebben. Misschien ziet jouw lijf er anders uit dan bij andere kinderen. Of is leren op school moeilijk. Dat zijn dingen die je verdrietig kunnen maken. Waar ben jij weleens verdrietig over? Schrijf die dingen om je lijf heen. Als je verdrietig bent, kun je dat in je lijf voelen. Waar voel jij weleens verdriet? Mis- schien in je buik of in je hoofd of nog weer ergens anders? Je mag die lichaams- delen inkleuren, waar je verdriet voelt. Teken tot slot een bijpassend gezicht. DoeN: in de bijbel vind je liederen over vreugde, maar ook over verdriet. Psalm 10:14 U bent niet blind, God. U ziet alle pijn en al het verdriet. en U wilt altijd helpen. biJbel: ‘Dank U wel dat U verdriet en pijn ziet. ook al zien anderen het niet aan mij. Wilt U mij helpen met … Amen.’ biDDeN:
9 hoe laat jij Verdriet zien? Misschien huil jij als je verdrietig bent. Misschien kijk je sip. Verdriet is soms makkelijk te zien en te horen. Maar soms moet je beter kijken om het te ontdekken. Het kan namelijk verstopt zitten achter een boos, vrolijk of ‘gewoon’ gezicht. Alleen iemand die je goed kent, merkt het op. Wie merkt jouw verdriet het beste op? …………. Hoe laat jij verdriet zien? DoeN: Ik zi t alle e n op mijn k ame r Ik lo op me t t rane n in mijn ogen Ik doe e xt ra stoer Ik be n chagrijnig Ik doe dr uk Ik ve rte l di re c t wat e r mis is Ik be n s t il Ik ve rte l a an ie de re e n wa arom ik ve rdr ie t ig be n Ik k ijk sombe r Pas als ik in be d lig , voe l ik mij ve rdr ie t ig Ik doe bo os Ik he b ne rge ns zin in Ik be gin pas te huile n als e r nóg ie ts n a ars gebeurt Ik huil Ik ve rte l wa ar ik ve rdr ie t ig ove r be n Ik sn au w ande re n af Ik doe of e r nie ts a an de h and is Ik de nk e r nie t me e r a an e n ik probe e r he t te verge ten Ik w il dich t bij mijn moe de r of v ade r zijn Ik w il me t niemand prate n
10 Het kan best handig zijn om verdriet even te verstoppen. Wat is voor jou een reden om verdriet (nog) niet te laten zien? • Ik wil niet uitgelachen worden • Ik wacht tot ik bij mijn vader of moeder ben • Ik wil niet kinderachtig zijn • Ik voel mij meestal eerst boos, pas later voel ik verdriet • Ik ga liever door met wat ik aan het doen was (spelen, school, sporten) • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Te lang verstoppen van verdriet is juist niet handig. Waarom niet? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het is fijn als er iemand bij je is die jouw verdriet begrijpt. Iemand die naar je luistert. Iemand bij wie jij kan huilen, zonder dat je je kinderachtig voelt. Iemand die misschien lieve en bemoedigende dingen zegt. Juist als je je verdriet kunt voelen bij iemand die van je houdt, wordt verdriet minder. Je kunt weer verder. Als jij verdriet laat zien, kunnen anderen begrijpen wat jij nodig hebt. Dat helpt. Kun jij omcirkelen welke manier van verdriet vertellen jou goed lukt? Je ziet verdriet duidelijk aan mijn gezicht of houding ik kan goed vertellen waar ik verdrietig over ben ik word rustig als … naar mij luistert ik kan huilen i ik kan goed stoppen met huilen DoeN:
11 ik kan het laten zien van mijn verdriet even uitstellen, als het niet het goede moment is om te vertellen ik neem tijd voor verdriet ik hoor wat de ander aan mij uitlegt ik kan over de gebeurtenis die mij verdrietig maakt ook bemoedigende of troos- tende dingen bedenken ik voel dat mijn verdriet minder wordt ik kan weer aan andere dingen denken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . onderstreep nu eens wat jij beter zou willen kunnen. in Johannes 11 staat het verhaal van de dood en opstanding van lazarus, een goede vriend van Jezus. De zussen van lazarus hebben Jezus erbij geroepen. lees vers 32 tot 36. Jezus voelt Zich … en … Waarom voelt Jezus Zich zo? … Stel je voor dat jij erbij was. Hoe zou jij je gevoeld hebben? Dit verhaal eindigt met een groot wonder. Jezus maakt lazarus weer levend: verdriet verandert in vreugde. biJbel: ‘Here Jezus, dank U wel dat we U mogen roepen bij moeilijke gebeurtenissen in ons leven. U kent mijn gevoelens. U heeft ze zelf ook gevioeld. Amen.’ biDDeN: