Kent u dat gevoel?

Kent u dat gevoel? BWkentudat(cor).indd 1BWkentudat(cor).indd 1 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

BWkentudat(cor).indd 2BWkentudat(cor).indd 2 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

ANDRIES KNEVEL Kent u dat gevoel? 100 denkduwtjes Buijten & Schipperheijn Motief BWkentudat(cor).indd 3BWkentudat(cor).indd 3 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

ISBN: 978-94-6369-199-4 © 2022 Buijten & Schipperheijn Motief Amsterdam Behoudens uitzonderingen krachtens de Auteurswet van 1912 mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder vooraf - gaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. Voor het maken van kopieën uit deze uitgave, ook voor zover toegestaan door de Auteurswet, zijn vergoedingen verschul- digd. Voor betaling van vergoedingen en voor toestemming voor het overnemen van gedeelten in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken wende men zich tot de uitgevers. Omslagfoto: Jelte Bergwerff Omslagontwerp: Buijten & Schipperheijn Vormgeving binnenwerk: Andries Mol BWkentudat(cor).indd 4BWkentudat(cor).indd 4 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

Inhoud Woord vooraf 9 Roekeloze liefde 11 Zijn gereformeerden beter in praisen? 13 Vergaderen of voetballen 15 Wandelen met Paulus en Luther 17 ‘De Bijbel is een sprookjesboek’ 19 Jong en onbevangen orthodox 21 Ik ben niet meer boos op Kees 23 A Dieu kardinaal Simonis 25 Mijn verdriet 27 Zonder opstanding geen christendom 29 Ik stuntel achter Jezus aan 31 Samen op weg. En met wie? 33 God en Coolblue 35 Beminde gelovigen 37 Bij God is niets onmogelijk 39 Leve de oecumene van het hart? 41 Bono en de Psalmen 43 Concentratie 45 Kinga Ban en ‘Ik zal er zijn’ 47 Een kaarsje voor de televisie 49 De kerk als veldhospitaal 51 BWkentudat(cor).indd 5BWkentudat(cor).indd 5 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

Bij nacht en ontij voor de EO 54 Kerk te koop 56 De wedergeboorte van een zondaar 58 Wat de toekomst brengen moge 60 Klonteren in Barneveld 62 Luther, de paus en u 64 God verandert mensen 66 Je wordt oud en kerkverlater 68 En de band speelde door 70 Kerst: een kwetsbare God 72 De lofzang wordt gaande gehouden 74 De trein uit Westerbork 76 Mogen kerkgangers nadenken? 78 Koning Jezus en koning voetbal 81 Wij leven, wij leven! 83 Met het hele lijf 85 God en het draaiorgel 87 De kerk leeft! 89 De les van Jan Marijnissen 91 De Heer is waarlijk opgestaan 93 Het lied ‘Uren, dagen, maanden, jaren’ klopt niet 95 De pastoor en het melkmeisje 97 Christenen en het ‘zwarte gat’ 99 Wij staan achter Israël 102 De zondag van een blije kerkganger 104 Urk, bedankt! 106 Zoveel mensen!? 108 Verliefd in Rome 110 En wij noemen haar: Andrieske 112 O, die heerlijke bubbel 114 BWkentudat(cor).indd 6BWkentudat(cor).indd 6 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

Alleen domme mensen geloven 116 Had Jezus een baard? 118 Duizendmaal dank! 120 Leven zonder kathedralen? 122 Fiere christenen gevraagd 125 Calvijn en Appie Baantjer 127 ‘Ik vond u altijd een akelige man’ 129 Welkom in de kerk allemaal! 131 O, die Matthäus-Passion 133 Wat is uw begrafenistekst? 135 Donald Trump in het klooster 137 De Abraham-akkoorden 139 Zoveel christenen? Dat klopt niet 142 Maarten van Rossem en Andries Knevel 144 Bestaat God? 146 Bidden voor een interview? 148 Het evangelie van Albert Heijn 150 Ons grote verdriet 152 Het evangelie en de bladblazer 154 Tijs en de wetenschappers 156 Ploegen op rotsen 158 Laat zich ’t orgel overal 161 Aangevallen door een hond 163 De dominee als verleider 165 Lente in de kerk 167 Onze schuld richting het Joodse volk 169 De tweet die ik niet verstuurde 171 Ik hoor gebrom in Bazel 173 Professoren vinden God 175 En abortus dan? 177 BWkentudat(cor).indd 7BWkentudat(cor).indd 7 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

Henk Binnendijk en Herman Brood 179 Abraham Kuyper en de beeldenstorm 181 God dobbelt niet 183 Zijn christenen gelukkige mensen? 185 Geloven met je hart 187 Opa, waarom liet God het toe? 189 Zoveel kerken in ons land? 191 Bent u de vader van Marije? 193 Lubbers en de abortuswet 195 Barneveld, Utrecht en Rome 198 Israël, Gods oogappel 200 Kerken negatief in nieuws 202 God bewijzen? 204 De paus, Luther en de oecumene 206 Tumult in Krimpen en op Urk 208 Vier hete hangijzers 210 Waar is God goed voor? 212 De zingende ouderling 214 Dag lieve mensen 216 Epiloog. Ik ben de dochter van 218 BWkentudat(cor).indd 8BWkentudat(cor).indd 8 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

9 Woord vooraf Er waren weekenden, de afgelopen jaren, dat ik drie en soms vier columns moest schrijven. De hele week dacht ik erover na en op zaterdag startte het schrijfproces. Onderwerpen vinden was al die jaren niet moeilijk, mak - kelijk zelfs. Ze lagen op straat, stonden in de krant en ook nog weleens in de kerkelijke bladen. Ik had er veel plezier in. Nog steeds overigens, hoewel mijn productie wel fors is afgenomen. In de loop van het afgelopen jaar dacht ik erover om een aantal te bundelen. Waarom? Eigenlijk om de lezer nog eens een klein denkduwtje te geven. Want daarom schreef ik ze. Om even na te denken. Om de lezer te laten fronsen en soms te laten glimlachen. Ik had er veel plezier in om licht te provoceren. Maar dan wel mild, met een ondertoon van liefde en met de nodige zelfspot. Ik heb ze niet geteld, ben er zelfs heel veel kwijtgeraakt, maar het moeten er ongeveer 750 zijn geweest. Daaruit een selectie maken is ondoenlijk te meer daar columns gedateerd raken. Daarom heb ik een selectie uit de meest recente jaren gemaakt. Het merendeel komt uit Visie, het blad van de Evangelische Omroep. Ik heb de lijst aangevuld met columns uit het BWkentudat(cor).indd 9BWkentudat(cor).indd 9 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

10 Katholiek Nieuwsblad, om te laten zien dat een protestant- se stukjesschrijver in die krant hartelijk welkom was. Aanvankelijk heb ik nog geprobeerd alle tijdelijkheid uit de column te verwijderen, maar daar stopte ik snel mee. De context verdween en daarmee de portee van het verhaal. Daarom staan ze, licht aangepast, in originele vorm in dit boekje. De titel van het boekje is ontleend aan een zinssnede die ik, onbewust kennelijk veel gebruikte, het was redacteur Merijn Wijma opgevallen. Tja, je afkomst verloochent zich niet. Ik hoop dat u, misschien voor het eerst, hetzij een lichte frons krijgt, hetzij een milde glimlach. Want daarvoor zijn ze geschreven. Andries Knevel BWkentudat(cor).indd 10BWkentudat(cor).indd 10 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

11 Roekeloze liefde Midden in de coronatijd mocht ik eens in een PKN-ge- meente in het midden van het land preken. Een heel grote kerk voor maar dertig personen. Er was ook een heel klein coronaproef koortje van drie stemmen. Aan het einde van de dienst zongen ze het lied Reckless Love of in de vertaling: Roekeloze Liefde. Ik kende het lied niet en werd echt geraakt. En wat speels zei ik nog dat ik over dat thema weleens een preek wilde maken. De volgende dag bekeek ik mijn rooster voor december, en zie: een gemeente vroeg mij om op 20 december als laatste zondag van Advent over ‘Liefde’ te preken. Over het lied Reckless Love is in 2018, het jaar waarin het lied tientallen miljoenen keren online werd bekeken, een discussie gevoerd. Kan je zeggen dat God roekeloos is. Behoort het tot zijn karakter om roekeloos te zijn? Roekeloosheid heeft een heel negatieve connotatie. We houden niet van roekeloze mensen. Dus God? De schrijvers van het lied legden uit dat roekeloosheid niet tot het karakter van God hoort, maar wel bij zijn BWkentudat(cor).indd 11BWkentudat(cor).indd 11 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

12 daden. Daden die maar één doel hebben, namelijk om mensen tot Hem te trekken. Immers, was het niet wat roekeloos dat de herder de negenennegentig schapen in de steek liet om dat ene schaap te zoeken. Waar zouden de negenennegentig andere gebleven zijn? Ik lees deze dagen veel 1 Johannes 4, 9 en 10. ‘Hierin is Gods liefde geopenbaard: God heeft zijn enige Zoon in de wereld gezonden, opdat wij zouden leven door hem. Het wezenlijke van de liefde is niet dat wij God hebben liefgehad, maar dat hij ons heeft liefgehad en zijn Zoon gezonden om verzoening te brengen voor onze zonden.’ God zond geen boodschapper naar de wereld, maar hij zond zichzelf. Vanuit onvoorwaardelijke liefde. Kerstfeest betekent dan ook: de eeuwige God, maakt zich kwets- baar, als een baby, om op een haast roekeloze manier zijn liefde aan ons te tonen en ons bij zijn hart te brengen. Wat is het Evangelie toch een geweldige boodschap. BWkentudat(cor).indd 12BWkentudat(cor).indd 12 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

13 Zijn gereformeerden beter in praisen? Ik wil het graag met u hebben over samenzang, praise en worship. En laat ik dan maar met de deur in huis vallen: soms lijkt het alsof kerken van gereformeerd belijden daar beter in zijn dan evangelische gemeenten. Nu moet ik dat meteen nuanceren natuurlijk. Het gaat om ‘sommige’ gemeenten in beide tradities. Wat bedoel ik dan? In mijn rondgang als voorganger mag ik in ge- meenten van beide tradities preken, wat ik een heerlijk voorrecht vind. Het valt me daarbij op dat in de traditio- nelere kerken meestal zo heerlijk en massaal gezongen wordt (pre corona en inmiddels ook post corona). Niet al- leen de psalmen, ook de gezangen en geestelijke liederen, om met Paulus te spreken. En in de evangelische gemeenten? Daar is het vaak wat anders. De band is kundig en muzikaal genoeg, maar overstemt de gemeente soms al snel. Met name bij de hoge nummers uit Opwekking en bij (nieuwe) Engelsta- lige liederen. Hoe professioneel de nummers ook worden uitgevoerd, de gemeente komt er dan niet in mee en kijkt ernaar. Enkelingen proberen nog wel mee te zingen, BWkentudat(cor).indd 13BWkentudat(cor).indd 13 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

14 maar al gauw worden de pogingen gestaakt en dan is de band eigenlijk op solotoer. Natuurlijk wordt er ook in evangelische gemeenten massaal gezongen, maar dan is dat toch vaak waar de band zich wat meer dienend opstelt en minder ‘optreedt’. Misschien zegt u wel: je moet eens bij ons komen kijken. Dat doe ik natuurlijk graag, maar voorlopig houd ik mijn punt toch even staande. Al wordt massale samenzang in de gemeenten van gere- formeerd belijden geen praise en worship genoemd, het is het gewoon wel. En er wordt misschien wel beter (als ik dat woord mag gebruiken) ‘gepraised’ dan in sommige evangelische gemeenten. Althans, naar mijn waarne- ming. Waar ik voor pleit? Ik pleit voor dienende organisten, pianisten en bands, waarbij de gemeente uit volle borst, of heel verstild de lof van God mag zingen. BWkentudat(cor).indd 14BWkentudat(cor).indd 14 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

15 Vergaderen of voetballen Bij het maken van de afspraak lette ik niet goed op. Ik zag niet dat de datum op de vaste voetbalmiddag met mijn kleinzoons viel. Tot de dag naderde en ik zag dat ik een probleem had. Wat moest ik doen? Vergaderen of voetballen? In de vergadering zou geen besluit worden genomen. Ongetwijfeld zou ik een boeiende inbreng hebben, maar misschien ook niet. Voetballen met mijn kleinzoons was voor hen en voor mij heel belangrijk. Zelfs nu ze groter worden vinden ze het heerlijk om met opa te voetballen. En dus? Dus schreef ik een mail aan de voorzitter, dat ik vanwe- ge ‘conflicterende agendaproblemen’ helaas niet kon komen. Geen woord gelogen toch? Mijn geweten werd nog wel licht aangeraakt toen de voorzitter schreef dat hij alle begrip had, maar het ebde snel weg. De middag heb ik heerlijk gevoetbald, zonder gewetens- wroeging. (En ook nog met buitenkant rechts een fraai doelpunt gemaakt.) BWkentudat(cor).indd 15BWkentudat(cor).indd 15 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

16 Ooit, lang geleden, kon ik niet op de begrafenis van een goede vriend zijn. Die middag was er een belangrijke NPO-vergadering over de toekomst van de radio. En echt, daar moest ik (als directeur) bij zijn, vond ik. Van die beslissing heb ik later veel spijt gehad. Waar de vergadering over ging weet ik al lang niet meer; dat ik niet naar de begrafenis ben geweest, heeft mij lang ach- tervolgd. En ach, de publieke radio bestaat nog steeds. Toen heb ik het besluit genomen, dat bij dit type afwe- gingen het menselijke aspect, als ik dat zo mag zeggen, voortaan leidend zou laten zijn. Zo’n dilemma heeft zich overigens later bijna nooit meer voorgedaan. We zijn nu een paar maanden verder en nog steeds ben ik blij dat ik voor onze kleinzoons heb gekozen. Misschien leest de voorzitter van de bewuste vergade- ring deze column wel, en dan vraag ik hierbij: heeft u alstublieft begrip voor mijn afweging. En: zou u niet hetzelfde hebben gedaan? BWkentudat(cor).indd 16BWkentudat(cor).indd 16 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

17 Wandelen met Paulus en Luther Bijna iedere dag denk ik even aan Luther. ‘Dat is logisch,’ zult u zeggen, ‘met je reformatorische achtergrond denk jij natuurlijk regelmatig aan Luther en Calvijn.’ Dat klopt, maar nu zit het anders. Mijn vrouw en ik wandelen namelijk iedere dag zo’n vijf kilometer in het bos en over de heide. Dat deden we al op onregelmatige basis, maar nu doen we het gestruc- tureerd. Dat moet namelijk van de ic-artsen. Iedere dag wandelen, of een andere beweging en je BMI onder de 25. Zeker voor een witte, wat oudere man. En daarnaast vinden we het samen heerlijk. Het is geen opgave. In 1510 maakte Luther, hij was toen 27 jaar, vanuit Duitsland een voetreis naar Rome. Iedere dag liep hij 40 kilometer. En niet alleen over vlak land, nee, hij moest de Alpen over! Vandaar dat ik uit bewondering zijn naam vaak noem. Wat een tocht. Maar… Paulus schrijft in het jaar 55: ‘De lichamelijke oefening is tot weinig nut.’ Wat nu? Stoppen met wandelen? BWkentudat(cor).indd 17BWkentudat(cor).indd 17 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

18 Maar deed hij zelf ook niet aan lichamelijke oefening? Als er iemand wandelde was hij het wel. Samen met Silas en anderen heeft hij een paar keer heel West-Turkije en Griekenland door gewandeld, ik vermoed ook zo’n 40 kilometer per dag. Zijn BMI zal zeker onder de 25 zijn geweest. In de tekst uit 1 Timoteüs zal hij het over topsport hebben gehad, niet over wandelen. Trouwens, als je erop let, wordt er in de Bijbel veel gewandeld. Dat is natuurlijk logisch, want wat moest je anders? Vandaar dat ‘wandelen’ nog weleens als metafoor wordt gebruikt Dezelfde Paulus, spoort ons namelijk wel aan om te ‘wandelen in de liefde’. En begint het boek der psalmen niet met de uitspraak ‘Gelukzalig is de man die niet wandelt in de raad der goddelozen.’ Wandelen is dus eigenlijk een Bijbelse opdracht. En zo zou ik tijdens het wandelen zachtjes kunnen neu - riën: ‘Ik wandel in het licht met Jezus.’ BWkentudat(cor).indd 18BWkentudat(cor).indd 18 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

19 ‘De Bijbel is een sprookjesboek’ Nee, deze uitspraak is niet van mij, maar dat verwachtte u ook niet, maar van Johan Derksen. Misschien kent u de voetbal analist van Veronica Inside wel. Het is de man met de lange haren en van de gepe- perde uitspraken. Johan Derksen is gereformeerd opgevoed, maar heeft het geloof verlaten. Dat komt, zegt hij door zijn autoritaire en hypocriete vader, en door het feit dat hij jaren geleden zijn vrouw heeft verloren door een ongeluk. Een enkele keer komen we elkaar in de tv-wereld tegen. Zo ook een paar jaar geleden bij Jinek. En ja, dan gaat het al gauw over God. We spraken af dat we nog eens door zouden praten, en dat gebeurde. En wel op een van de avonden die Andries en Co heetten van de baptistengemeente in Amster - dam-West. Als thema kozen we vraag aller vragen: Bestaat God? Het werd een plezierig en geanimeerd gesprek onder leiding van de enthousiaste Margje Fikse. In de voorbereiding vroeg ik me af: wat ga ik zeggen? Ga ik al mijn apologetische argumenten gebruiken (en dat zijn er veel), of vertel ik een persoonlijk verhaal? BWkentudat(cor).indd 19BWkentudat(cor).indd 19 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

20 Ik merkte in het gesprek al snel dat die argumenten hem niet raakten, hoe waardevol ze ook zijn. En daar - om vertelde ik hem wat het geloof voor mij persoonlijk betekent. En ik vertelde hem over een wetenschapper die ooit atheïst was, maar die door het bestuderen van de Bijbel tot geloof was gekomen. ‘Andries heeft troost in zijn leven en dat heb ik niet,’ zei Johan. En dat vond hij voor zichzelf jammer. Maar om dan te gaan geloven in een sprookjesboek? ‘Ik houd de mogelijkheid open dat ik ooit weer gelovig word,’ zei hij. Maar hij achtte de kans klein. De volgende dag vertelde hij aan René van der Gijp en Wilfred Genee dat hij in de kerk was geweest en dat er voor hem gebeden was. Er werd niet eens gelachen. Men vond het wel mooi. En daar was ik blij mee. BWkentudat(cor).indd 20BWkentudat(cor).indd 20 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

21 Jong en onbevangen orthodox Het ontglipte me eigenlijk. Ik had het niet voorbereid. In een gesprek in Andries in december zat ik tegenover een jonge vrouw. Hoogopgeleid, zelfbewust, christen en actief in het Koninkrijk. Het was eigenlijk geen vraag, maar meer een constate- ring die ik tegen Annebeth Roor aanhield. Ongeveer zo: ‘Ik merk dat er veel meer jongeren zijn, die op een, laat ik het zeggen, onbevangen en zelfbewuste manier christen zijn, toch?’ Dat laatste woord voegde ik toe, zodat ze bevestigend kon antwoorden en dat deed ze. Het valt me de laatste tijd steeds weer op: wat zijn er veel jongeren in het achterland van de EO, als ik dat zo mag benoemen, maar het is misschien wel breder, die op een, ja hoe zeg je dat, haast vanzelfsprekende manier christen zijn. Ik heb naar woorden gezocht om die nieuwe generatie te typeren. ‘Onbevangen orthodox’ vind ik wel raak. Of: ‘bij - detijds en gelovig’. Of: ‘bewust evangelisch’. Of: ‘betrok - ken en gelovig’. Of: ‘onbekommerd orthodox’. Ach, vult u het rijtje zelf maar aan. Jonge mensen, vaak met een goede opleiding, die minder spanning zien tussen hun geloof en de moderne maat - BWkentudat(cor).indd 21BWkentudat(cor).indd 21 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

22 schappij, die er onbekommerd voor uit komen als hun naar hun geloof gevraagd wordt en die dat handen en voeten willen geven in vrijwilligerswerk in de wijk en in de kerk. Ik kom ze tegen in mijn werk voor de EO, maar ook in mijn actief zijn binnen IFES, Veritas, ForumC, of Navigators. Om maar een paar clubs te noemen. Misschien hebben ze wel niet de ballast die mijn genera- tie heeft (ik ben geboren in 1952) in ons verzet tegen de tijdgeest sinds de jaren zeventig. Er is een nieuwe periode aangebroken, de samenleving is niet meer verzuild, voorrechten die orthodoxe christenen hadden zijn langzaam weggesijpeld, Nederland is geen christelijk land meer (indien ooit) en de nieuwe genera- tie, dat alles niet gewend, kan daar kennelijk moeiteloos mee uit de voeten. Maar zijn er dan geen gevaren? Legio, ik kan deze co- lumn er makkelijk mee vullen, maar eerst de zegen: Wat zijn er veel onbekommerd orthodoxe jonge mensen. BWkentudat(cor).indd 22BWkentudat(cor).indd 22 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

23 Ik ben niet meer boos op Kees Ik geef het maar eerlijk toe: ik was een beetje boos op Kees Kraayenoord. Toen de plannen bekend werden rond Mozaiek in Veenendaal, dacht ik: ‘Veenendaal? Het Jeruzalem van Midden-Nederland? Wie gaat daar nou een nieuwe kerk stichten? Veenendaal staat vol met kerken, en er is zelfs een belangrijke doorgangsweg die de Kerkewijk heet.’ En dacht ik in mij boosheid: ‘Kees, waarom ga je niet naar Purmerend of Helmond? Daar ligt de uitdaging. In Veenendaal is het niet zo moeilijk om een kerk, of grote zaal vol te krijgen.’ Enfin, het sudderde wat bij me door en intussen hoorde ik het afgelopen jaar enthousiaste verhalen over uitpui- lende diensten. Maar wat schetst mijn verbazing toen in hoorde van weer een nieuwe Mozaiek. En wel in Nijkerk, het Jeruza- lem van de Veluwe en ook nog een plaatsnaam met kerk erin. Mijn boosheid werd niet minder. En nu? Mijn boosheid is weg. En dat heb ik ook in een telefoongesprek aan Kees ver - teld. Hij moest er wel om lachen. BWkentudat(cor).indd 23BWkentudat(cor).indd 23 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

24 Waarom ik niet meer boos ben? Vanwege de nood der tijd en de nood van de kerk. Ik heb geleerd en geaccepteerd dat gemeenten als Mozaiek nodig zijn, om mensen die de kerk al hadden verlaten, of nog wel naar de kerk gingen, maar innerlijk afgehaakt waren, of gezinnen met opgroeiende kinderen, een plek te geven waar ze zich (weer) geestelijk thuis zouden voelen. Daar is lang niet alles mee gezegd, dat begrijp ik, maar ik vind dit wel verreweg de beste legitimatie voor deze nieuwe vorm van kerkzijn. Onlangs preekte ik in Nijkerk in een volle PKN-dienst (de Fontein). Toen ik terugreed, moest ik langs de par - keerplaats van Moaziek038. Die was bomvol en mannen in gele hesjes regelden het verkeer van de kerk die net uitging. Wat is het mooi, dacht ik, als de traditionele kerken hun leden mogen behouden en nieuwe vormen van kerk-zijn, de zoekers en de afgehaakten een nieuwe geloofsimpuls kunnen geven. Dat is idealistisch geformuleerd, ik weet het. Maar zon- der geloof vaart niemand wel. En nu Purmerend, Helmond en Almere nog, Kees. BWkentudat(cor).indd 24BWkentudat(cor).indd 24 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

25 A Dieu kardinaal Simonis ‘U kent de weg, de pads liggen in het keukenkastje.’ Zo af en toe bezocht ik kardinaal Simonis, eerst in Nieuwkuijk, later in Voorhout. De kardinaal deed nog wel zelf open, maar het koffie- zetten liet hij aan mij over. En dus liep ik dan naar de keuken, wist inmiddels waar de pads lagen en zette twee koppen Senseo-koffie. Ik zat dan nog niet, of de kardinaal stelde de voor hem zo typerende vraag: ‘Zeg, hoe is het met uw vrouw, met Rietje, en hoe is het met de kinderen?’ Dat was geen beleefdheid maar gemeende interesse. Hij kende de naam van mijn vrouw en ook zelfs van een paar van onze kinderen. Dan luisterde hij niet achteloos, al bezig met iets anders, maar intens, en doorvragend. Zo heb ik kardinaal Simonis leren kennen, als een man die gericht was op anderen. Vriendelijk, vroom, pastoraal en ook bezorgd. Want dat laatste was hij. Vlak voor corona belde hij me op, of ik weer langs kon komen om te praten. Want hij wilde zijn zorgen delen over de neergang van de cultuur en van de kerk, en hij hunkerde naar opwekkende woor - den. BWkentudat(cor).indd 25BWkentudat(cor).indd 25 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

26 ‘Hoe herinner je je de kardinaal?’ vroeg #NPOradio5 mij. Ik vertelde een anekdote. Een aantal jaren geleden maakte ik een programma rond de kardinaal in Rome. Simonis had toestemming gekre- gen om tien minuten op het hoofdorgel van de Sint-Pie- ter te spelen. Zelfs voor een kardinaal een uitzondering. Ik aarzelde lang, maar toch deed ik het: ‘Kardinaal, zou ik ook een momentje op het orgel mogen?’ En zie: ‘Dat is goed mijnheer Knevel, u krijgt de helft van mijn tijd.’ En zo speelde ik in deze grote kerk Psalm 42. De kardinaal moet spijt hebben gehad, want ik speelde van de zenuwen beroerd, maar hij liet het niet merken. Ooit in 1979 sprak (toen) bisschop Simonis op het EO-congres ‘Voor het leven’. Daar interviewde ik hem, en de band is in die afgelopen veertig jaar heel hecht gewor - den. Ik zal onze gesprekken missen. Maar ik weet: hij heeft geen zorgen meer. BWkentudat(cor).indd 26BWkentudat(cor).indd 26 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

27 Mijn verdriet Ergens is er iets misgegaan. Helemaal mis. Nog altijd staat het christelijk geloof er in de samenleving niet goed op. Christenen zijn hypocriet, veroordelend, liefdeloos en vreugdeloos. Ach, u kunt het rijtje moeiteloos aanvullen. En dat hele christelijk geloof is gedoemd om in een paar generaties te verdwijnen. Het duurt wat langer dan we in de jaren zestig dachten, maar toch, het einde is nabij. Die beeldvorming frustreert me. Hij frustreert me in hoge mate, niet omdat christenen geen kritiek zouden mogen ontvangen, dat is het punt niet, maar omdat deze kritiek afbreuk doet aan het meest heilige van het geloof: Christus zelf. In die tijd kwam ik door enkele van de programma’s die ik maakte, (AndriesTV, EOlive, Metterdaad) weer intensief in contact met veel christenen. En wat mij telkens weer opvalt: ze zijn gepassioneerd, ze hebben zorg voor de ander, ze praten graag over Jezus, ze zijn heel erg gericht op de nood in deze wereld, ze zien af van zichzelf om er voor de ander te zijn, ze hebben veel humor, en ze kunnen heel goed verwoorden wat ze geloven en hoe ze dat geloof vorm willen geven in hun dagelijkse handelen. BWkentudat(cor).indd 27BWkentudat(cor).indd 27 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16

28 Of zoals iemand opmerkte: sierlijke burgers van en voor de samenleving. En het zijn er steeds meer. Kijk, en dat maakt me verdrietig. Ik zie zoveel prachtig geloof om me heen. Geloof dat zich wil uitstrekken naar de naaste en naar de samenleving. Geloof dat vanuit de liefde voor Christus, liefde wil geven aan mensen in nood, in Nederland en wereldwijd. En tegelijkertijd zie ik een beeldvorming die op geen enkele manier nog verband houdt met deze realiteit. Hoe krijgen we deze twee werelden ooit bij elkaar? Gewoon in geloof doorgaan, denk ik dan, maar wel met soms een verdrietig hart. BWkentudat(cor).indd 28BWkentudat(cor).indd 28 06-10-2022 13:1606-10-2022 13:16