De brieven van Johannes

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Contrasterend en confronterend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Als Jezus er toch niet was . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Een nieuw gebod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Let op je tijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 De christelijke hoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Bekeringsleven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Slik niet alles voor zoete koek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Liefde voert het hoogste woord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 De boom en zijn vruchten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 De kracht en betekenis van gebed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 De waarheid in liefde zeggen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Schaap en bok in ? ? n hok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 5 1 Contrasterend en confronterend 1 Johannes 1:1-4 Wie is Jezus? Het is ronduit schokkend dat het Evangelie zo verschillendwordt uitgelegd en verstaan. Of moeten we zeggen: wordt mis-verstaan? Daarbij gaat het niet over onbeduidende zaken. Over vragenzoals: ? Zat er ? ? n of zaten er twee blinden langs de weg naar Jericho? ? Wezenlijke verschillen raken altijd het hart van de Schrift, het Evangelie van Jezus Christus. Dat is heel confron- Wanneer hebben wij de bijbelse boodschap begrepen? Als weer Jezus Christus in gevonden hebben, zoals Hij van God ge-geven is (o. a. 1 Kor. 1:30). Zonder Hem kunnen we nooit voor God bestaan. Nu gaat het er natuurlijk om dat het Evangelie in mij uitwerktwat God ermee bedoelt: geloof, hoop en liefde, vergeving vanmijn zonden, bekering, vernieuwing van het hart, levenshei-liging. Dus is het antwoord op de vraag Wie Jezus voor mij is, tegelij-kertijd ook het antwoord op de vraag of ik het Evangelie begre-pen heb. Of ik in Jezus de onbevattelijke liefde van God richtingzondaren zie. Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 9 Een mooi voorbeeld daarvan is de Samaritaanse vrouw ( Joh. 4). Aandachtig naar Hem luisterend, ontdekt ze steeds meer in Hem. Eerst was Hij voor haar gewoon een Jood. Toen een bij-zondere Jood. Vervolgens een Profeet en ten slotte is Hij voorhaar de Messias. Zo verging het ook de discipelen. Dagelijksgingen ze met Hem om. Zo verdiepte zich hun kennis van Hem. Als Jezus hun op een dag vraagt Wie Hij voor hen is, ant-woordt Petrus: ? U bent de Christus, de Zoon van de levendeGod. ? En later is het Thomas die in aanbidding uitroept: ? Mijn Heere en mijn God. ? Dat is nu precies het punt dat in het ge-ding is: het ? Zoon van de Vader zijn? van Jezus. Johannes grijptzijn pen omdat de eer van God, het werk en de Persoon van Jezus Christus en het heil van de gemeente gevaar lopen. De eerste vier verzen vormen als het ware ? het voorwoord? . Zezijn een korte inleiding op, of samenvatting van datgene watstraks uitgebreid aan de orde komt Gemakkelijk is dat inleidende voorwoord niet. Het is een com-plexe zin, waarin Johannes de verschillende thema? s die hijonder de aandacht van zijn lezers brengt, kort noemt. Thema? s, meervoud dus. Drie in getal, maar niet zo dat ze hele-maal los staan van elkaar. Ze versterken elkaar, ze grijpen inelkaar. Wie de tekst ingewikkeld vindt moet hem in stukjes knippen, zodat het geheel beter te overzien is. Probeer vooral het themate ontdekken en datgene vast te houden wat Johannes aan deorde stelt. Vers 2 is een tussenzin. In vers 3 pakt Johannes dedraad van zijn betoog weer op. Wat wil hij de lezers duidelijkmaken? Dit: Jezus Christus is gekomen in ons vlees. Daarinook heeft Hij geleden. Er was geen andere weg tot onze redding. Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 10 Het gaat over een gebeurtenis in het verleden, maar die vanblijvende betekenis is; dus ook voor ons in het hier en nu! Dat Johannes daar zo uitgebreid op ingaat heeft een reden. Hetgeloof van de jonge Kerk wordt bedreigd door dwaalgeestendie een ander evangelie verkondigen. Vermoedelijk schrijft Johannes deze brief vanuit Efeze, waar hijna de verwoesting van Jeruzalem in het jaar 70 zal zijn terecht-gekomen. In die gemeente heeft ook Paulus enige tijd gewoonden gewerkt. Bij zijn vertrek heeft hij gewaarschuwd voor? wrede wolven? , die azen op de kudde. ? En uit uw midden zullenmannen opstaan die een verkeerde leer brengen en afval zullenveroorzaken. ? (vrij naar Hand. 20:29, 30) Ze zijn ook gekomen. Kort en bondig gezegd ontkennen die dwaalgeesten Kerst, Goede Vrijdag en Pasen. Ze willen niets weten van een Jezus Die aan een kruis gehangenheeft om onze schuld te betalen. Hoe kwamen ze daar bij? Omdat ze overgevoelig waren voor het Grieks-filosofisch den-ken. Jezus was voor hen niet meer dan een wijsheidsleraar Wiens lessen vooral ter harte genomen moeten worden. Maardat Hij Zich zou hebben laten besmeuren met onze zonden, dat Hij met de misdadigers is geteld geweest ? Als dat tochniet waar zou zijn geweest ? Er zou geen zaligheid zijn voor u, jou en mij! De dwaalgeesten snijden het hart uit het Evangelie, ook al hebben ze hun mond vol van Jezus. Welke Jezus eigen-lijk? Johannes noemt hen verderop antichristenen! Dat isscherp, maar niet te scherp. Het zijn religieuze oplichters. Hetis ? kanselgeboefte? . Je wrijft je ogen uit als je leest in het Nieuwe Testament en in de geschiedenisboeken van de Vroege Kerkwelke ketterijen toen al rondgingen. Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 11 Brief of preek? Vergelijken we de brieven van Johannes met andere brieven inhet Nieuwe Testament, dan vallen al direct enkele verschillenop. De gebruikelijke briefaanhef ontbreekt. De geadresseerdenworden niet genoemd; de afzender blijft onduidelijk. Ook is deslotzin zoals we die kennen uit de brieven van Paulus, afwezig. Johannes? brief lijkt dan ook eerder op een korte verhandelingof preek dan op een brief. Hij valt gelijk met de deur in huis. Johannes heeft haast. Maarhoe weten we dan dat deze brieven van Johannes zijn? Leg zemaar eens naast het vierde evangelie en vergelijk de stijl enwoordkeus met elkaar. Let ook op de thema? s en accenten diegelegd worden. Daarnaast voegen we ons ook in een oude tra-ditie door deze drie brieven aan Johannes toe te schrijven. Voorde oude kerkvaders (Polycarpus, Papias) was het geen vraagwie de auteur was. Ongetwijfeld hadden ze daar zorgvuldignaar ge? nformeerd bij mensen die Johannes nog hadden mee- Het thema is duidelijk: Jezus? komst in ons vlees. Binnen datthema vallen twee woordjes op: ? getuigen? en ? verkondigen? inrespectievelijk vers 2 en 3. Wat Johannes aan de orde stelt bin-nen het thema raakt uiteindelijk niet alleen de leer, maar ookhet leven: gehoorzaamheid en liefde. Wat in het verleden is ? geschied? moet in het heden verkondigdworden. Daarvan moet worden getuigd. Het gaat om heilsfei-ten. Daar hangt niet alleen de zaligheid van mensen van af, maar ook bestaan en voortbestaan van de Kerk. Doel van datgetuigen en verkondigen is om te komen totgemeenschap. Niet alleen met allen die een even dierbaar geloof deelachtigzijn, maar ten diepste om gemeenschap met de Vader en de Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 12 Getuigen en verkondigen zijn nooit vrijblijvend. Er wordt aan-gedrongen op geloof. Getuigen is een echt ? Johanneswoord? . Het komt 33 maal voorin ? zijn? evangelie en tien keer in de brieven. Uit de eerste hand? Wat we met eigen oren gehoord, met eigen ogen gezien eneigenhandig getast hebben van het Woord des levens, verkon-digen wij u. ? Let op de climax, het crescendo in deze opsom-ming. Het heil is zelfs met handen te tasten. Johannes weetwaar hij het over heeft, net als Simeon die het Kind in zijnarmen mocht drukken (Luk. 2:28-30). Drie jaar lang trok Johan-nes intensief met Jezus op. Hij was getuige van de wonderendie Hij deed. Hij rustte in het Avondmaal aan Zijn borst. Hijwas erbij toen Jezus aan het kruis stierf, waar Hij die ontzaglij-ke schuld van mij en anderen betaalde. Hij stond erbij toen Jezus Maria, Zijn moeder, aan zijn zorgen toevertrouwde. Hijwas getuige van het lege graf en heeft de Heere op de Paasdagontmoet als de opgestane Heiland, als de levende Kwitantie. Als het bewijs dat de schuld is betaald. Dat de rekening ver-effend is. Hij was erbij toen Jezus op de Hemelvaartsdag opge-nomen werd in de heerlijkheid van de Vader. En niet alleen ? ik? . Dat ? wij? van Johannes is niet een deftigemeervoudsvorm. Er waren vele getuigen. Denk slechts aan dekring van de discipelen. Wie denkt op dit punt niet onwillekeurig aan Johannes? woor-den in het Evangelie ( Joh. 1:14)? ? Het Woord is vlees gewordenen heeft onder ons gewoond (en wij hebben Zijn heerlijkheidgezien, een heerlijkheid als van de Eniggeborene van de Vader, vol van genade en waarheid. ? H? m verkondigen wij u! ? Het Woord des levens? . Het Woord van de Vader, van Hem Diewoord houdt, Wiens beloften ? Ja en Amen? zijn in de Zoon. Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 13 Weerwerk Waarom spant Johannes zich zo in om de historische werke-lijkheid van Jezus aan te tonen? Dat Hij in ons vlees kwam? Indeze wereld? Dat Hij onze nood en ellende op Zich nam? Werddaar soms aan getwijfeld? Ja, dat gebeurde ook toen al. Er was een stroming die Jezus Christus liet vervluchtigen toteen idee. Het hoeft geen betoog hoezeer men zich daarmee ver-wijderde van het Evangelie. Ook vandaag zijn er heel wat men-sen met idee? n over Jezus. Over Zijn persoon, lijden en sterven. De dwaalgeesten die Johannes bestrijdt, lieten zich leiden doorfilosofisch denken in plaats van door de feiten. Ze beschouw-den die als fabels. Komen oud en nieuw ongeloof hier nietsamen? Ondertussen legden zij wel springstof onder het fun-dament van de gemeente en van het persoonlijke geloof. Natuurlijk wringt en botst dat aan alle kanten met het echte Evangelie en met de echte Jezus. Ze beriepen zich dan ook opalternatieve evangeli? n, zoals dat van Thomas en van Judas. Geschriften waarin Jezus optreedt als ? geestelijk leraar? , die ver-borgen kennis openbaart. Hij zou niet werkelijk gekruisigdzijn (volgens het evangelie van Basilides). Dat laatste werd eenbelangrijk thema in de islam. ? Zalig, ? zegt Jezus, ? die aan Mij niet ge? rgerd wordt ? ? Hij is een voluit historisch Persoon, benadrukt Johannes. Hij is God, Hij was er vanaf het begin, maar Hij werd ook mens. En zo heb ik Hem ontmoet en leren kennen. Opmerkelijk is de overeenkomst met het begin van het vierde? In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God. ? ( Joh. 1:1) Wanneer Johannes ook in deze briefschrijft over ? het begin? , lijkt het voor de hand te liggen dat hijbedoelt dat Jezus er altijd is geweest. ? In het Woord was hetleven en het leven was het licht der mensen. ? ( Joh. 1:4) Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 14 In een lange tussenzin (vs. 2) ? Johannes gebruikt graag derge-lijke stijlelementen? zegt de apostel het nog maar eens: ? ? het Leven is geopenbaard? , onthuld, uit de doeken gedaan, aan hetlicht gebracht ? Adam verborg zich (Gen. 3:10), maar het Leven dat bij de Vader was, is geopenbaard. Zicht- en tastbaarlag Het in de kribbe van Bethlehem, hing Het aan het kruis, omop de derde dag op te staan uit het graf. Het is de daad die Godbij Zijn woord voegt, dat Hij deze wereld z? heeft liefgehad dat Hij Zijn eigen Zoon gegeven heeft, opdat een ieder die in Hemgelooft niet verloren gaat ( Joh. 3:16)! Een ieder die in Hem gelooft, die Hem gelooft op Zijn woord, heeft gemeenschap met ons. En niet alleen met ons, maar ookmet de Vader en de Zoon. Op geloven komt het aan. Godgelo-ven op Zijn woord. Amen zeggen op de apostolische prediking. Geloof alleen! Met het geloof valt of staat onze zaligheid. Uiteindelijk is dathet enige wat God van ons vraagt! Geen werken, geen inspan-ningen, maar geloof. Geloven is niets anders dan ? amen zeggen? op het Evangelie. Erkennen dood en oordeel verdiend te hebben en te willenleven van die wonderlijke vrijspraak, die genade heet. Geloven is meer dan dat je overtuigd bent van een aantal feiten. Echt geloof leidt tot gemeenschap hebben. We zeggen weleens: ? Als we elkaar niet meer kunnen vertrou-wen, houdt alles op. Dan is er geen gemeenschappelijke basismeer. Dan is er geen gemeenschap meer. Dat geldt niet minderten opzichte van God. Christus is helemaal mens geworden opdat wij door Hem ookweer echt mens zouden worden. Een mens die weer leven kanin de gemeenschap met God. Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 15 Dat is leven: drinken uit de Levensbron. Leven als de rank aande Wijnstok. Wat wij ? leven? noemen, heet in de Bijbel ? dood? . Je kunt jespringlevend wanen, terwijl God zegt dat je dood bent, gees-telijk dood. Je leeft pas als je Christus kent. Johannes schrijftverderop: ? En dit is het getuigenis, namelijk dat God ons heteeuwige leven gegeven heeft; en dit leven is in Zijn Zoon. Die de Zoon heeft, die heeft het leven; die de Zoon van God niet heeft, heeft het leven n? et. ? (1, 5:11-12) Johannes pakt, na de tussenzin in vers 2, de draad van zijn be-toog weer op. Het is God te doen om gemeenschap. Om ge-meenschap met allen die een even dierbaar geloof hebben. Datbetekent ook ? gemeenschap hebben? met de Vader en de Zoon. dat Johannes hier opschreef, wordt ookgebruikt voor de verhouding tussen bruid en bruidegom. Maarhier wordt de verhouding tussen God en mens bedoeld. Hoe bestaat het? Gemeenschap tussen twee ongelijken? Omdat God het initiatief daartoe nam. Om stil van te worden. Nee, wij hoeven niet op te stijgen, God daalt neer. Nog steeds. Het Leven is naar de dood gekomen; de zaligheid naar de ramp-zaligen. Het lijkt wel een loflied. En dat is het ook. Het is de Heere om gemeenschap te doen. Dat is ook het doel van de pre-diking. De Heilige Geest werft een bruid voor Christus. En Hijbrengt ons niet alleen bij de Zoon door Wie wij de vader ken-nen. Hij verbindt ons ook met andere kinderen van God. Soortzoekt soort. Er is herkenning over en weer, doordat we gemeen-schap hebben door het geloof aan hetzelfde Woord, aan dezelf-de Christus, maar ook is er gemeenschap in het lijden, in ver-troosting en in de heerlijkheid die geopenbaard zal worden. Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 16 Houd vast aan het overgeleverde getuigenis, aan het apostoli-sche Woord, en laat je door niets en niemand van de wijs bren-gen. Dat is het hoogtepunt in dit eerste gedeelte. Dan kan hetniet anders of blijdschap is daar de vrucht van. Blijdschap voor wie? ? Opdat uw blijdschap vervuld worde? , lezen we in de meestevertalingen. Er zijn echter ook enkele ? eveneens betrouwbare? handschriften waarin staat: ? Opdat onze blijdschap volko-men wordt. ? Beide mogelijkheden kunnen heel goed. In het Grieks is het verschil nihil, het gaat om slechts ? ? n letter. Over ? blijdschap? zal Johannes nog vele keren schrijven. In dederde brief lezen we dat hij intens verblijd wordt als hij maghoren dat zijn geestelijke kinderen in de waarheid wandelen(2 Joh. :4; 3 Joh. :4). Welke gelovige ouder, opvoeder en ambts-drager kent dat verlangen en de blijdschap over de verwerkelij-king ervan niet? Blijdschap als je vrucht mag zien op het uitgestrooide zaad. ? Opdat mijn blijdschap en uw blijdschap vervuld worde ? ? Zoals Jezus ook beloofd heeft ( Joh. 15:11; 17:13). Waar ligt het begin van de blijdschap? Begint het er niet meedat we geloven dat dit Evangelie ook voor ons is? Het Evangeliebrengt ons de boodschap dat alles voor u, maar wel zonder utot stand is gebracht. Dat er aan Gods kant geen enkele verhin-dering meer geldt waardoor u niet zalig zou kunnen worden. U staat bovendien niet als de tollenaar en de heiden tegenoverde boodschap van Gods liefde en genade, maar als geroepene. Als opgenomen in het genadeverbond. Als genodigd tot debruiloft van het Lam. Tot u en jou wordt gezegd: ? Alle dingenzijn gereed. Kom ? ? (Matth. 22:4) Blijdschap is een vrucht van het geloof. Vrucht van de gemeen-schap met de Vader en de Zoon, maar ook van de gemeenschap Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 17 aan elkaar! Laten we ook dat niet vergeten. Juist in een tijdwaarin het individualisme zijn triomfen viert. Verlangen wij evenals de kamerling uit het boek Handelingenonze weg met blijdschap te reizen? Zoek uw blijdschap danvooral niet buiten het Evangelie en buiten Jezus Christus. Houd het met Hem, met Hem alleen! Hij heeft meer dan eensbeloofd: uw blijdschap zal volkomen zijn, mits we ons maaraan Hem houden en bij Hem blijven en met Hem wandelen inNog ? ? n ding, en ieder die het aangaat moet deze opmerkingvooral niet naast zich neerleggen: Hij zoekt al zo lang degemeenschap met u en met jou. Waar blijf je nou toch? Tot slot. Johannes? woorden lijken de echo te zijn van wat Jezusv? ? r Hem gesproken heeft. In Johannes 3:11ev. lezen we: ? Voor-waar, voorwaar, zeg Ik u: Wij spreken over wat Wij weten engetuigen van wat Wij gezien hebben, en toch neemt u Onzegetuigenis niet aan. (. . . ) Niemand is opgevaren naar de hemeldan Hij Die uit de hemel is neergedaald, namelijk de Zoon desmensen, Die in de hemel is. En zoals Mozes de slang in dewoestijn verhoogd heeft, zo moet de Zoon des mensen ver-hoogd worden, opdat een ieder die in Hem gelooft, niet ver-loren gaat, maar eeuwig leven heeft. ? ? Vergelijk de brieven van Johannes met de andere brieven die wij kennen uit het Nieuwe Testament. Wat valt op? Wie het klassiek bijbelse getuigenis aangaande Christus loslaat, zal ook anders over de zonde spreken. Ben je het In Johannes 4:36 gaat het over blijdschap. Wat wordt er Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 18 Er wordt wel gezegd: ? Waar God Zijn kerk bouwt, sticht de duivel zijn kapel. ? Maak dat concreet. Ga na wat in de Heidelbergse Catechismus staat onder Zondag 21, vraag en antwoord 54. Maakt dat ons ver-kondigen en getuigen niet volstrekt overbodig? Zoek Filippenzen 2:5-11 op. Waarom is dit een onder-streping van het betoog van Johannes? Waarom is het begin van Johannes? brief al gelijk ? contrasterend en confronterend? ? Ketterijen zijn er ook nu nog volop. ? Onkunde, onverschil-ligheid en onge? nteresseerdheid slikken velen voor zoete koek. ? Geef je mening. Zijn wij de felle taal, de donderpreken waarmee profeten en apostelen zich verweren tegen ketterijen, ontwend? Oordelen wij milder? Relativeren we meer? Staat Johannes symbool voor de zuivere protestant: absoluut zijn en principes bewaren zonder in te leveren op de liefde? Binnenwerk De brieven van Johannes_Opmaak 1 21-07-17 13:10 Pagina 19