Waar e en W oo rd is É
Waar e en W oord i s É H et p ro te sta n tis m e d o o rd ach t O nd er r e d actie v a n S ja ak v a n Õ t K ru is R en d e R eu ve r D ic k S ch in ke ls h o ek H erb ert W ev e rs U it g ev e rij B oeke n ce n tr u m , Z oete rm eer
Bij d e p ro d u ctie v a n d it b oek i s g eb ru ik g em aakt v a n p ap ie r d at h et k e u rm erk F o re st S te w ard sh ip C ou ncil¨ ( F S C ¨) d ra ag t. B ij d it p ap ie r i s h et z e ke r d at d e p ro d u ctie n ie t t o t b osv e rn ie tig in g h eeft g ele id . O ok i s h et p ap ie r 10 0% c h lo or� e n z w ave lv rij g eb le ekt. w ww.u it g eve rij b oeke n ce n tru m .n l Boekve rz o rg in g S tu dio A nto n S in ke , w ww.a n to n sin ke .n l O m sla g b eeld T h e F a lls tre a k H ole : e en i n dru kw ekke n d natu urv e rs c h ij n se l. E e n m yste rie u s d oork ij k je n aar d e h em el? F e m ke v a n d e W eg , k u nste n aar w ww.f e m ke va n dew eg .n l IS B N 9 78 9 0 2 39 7 0 90 3 N UR 7 0 0 © 2 0 16 U it g eve rij B oeke n ce n tru m , Z o ete rm eer A lle r e ch te n v o orb eh ou den . N ie ts u it d eze u it g ave m ag w ord en v e rv e elv o u dig d , o p gesla g en i n e en g ea u to m atis e erd g eg eve n sb esta n d o f o p en baar g em aakt, i n e n ig e v o rm o f o p e n ig e w ij z e , h etz ij e le ktro n is c h , m ech an is c h , d oor f o to ko p ie n , o p n am en o f o p e n ig e a n dere m an ie r, z o n der v o ora fg aan de sc h rif t e lij k e t o este m min g v a n d e u it g eve r.
Woord v o ora f H et b oek d at u i n h an den h eb t, i s o n ts ta an o m h et a fs c h eid t e m ar� k e re n v a n A rja n P la is ie r a ls s c rib a v a n d e P ro te sta n ts e K erk in N ed erla n d. D e i n ste ek v a n h et b oek i s d e b ete ke n is v a n h et p ro te s� ta n tis m e. H et k e rn th em a d aarb ij is ( h et b ela n g v a n ) p ers o on lij k g elo o f. I n d at k a d er c it e ert A rja n v a ak e en u it s p ra ak v a n P a sc a l ( o p w ie h ij d estij d s p ro m ove erd e Ð o ve rig en s in e en t w eelu ik m et N ie tz sc h e). D ie l u id t a ls v o lg t: Ô H et h art h eeft z ij n r e d en en d ie h et ve rs ta n d n ie t k e n t.Õ A rja n P la is ie r z o u g ra ag z ie n d at d eze z ie n sw ij z e v ru ch tb aar g e� m aakt w ord t v o or d e t o eko m st v a n d e P ro te sta n ts e K erk i n N ed er� la n d e n h et p ro te sta n tis m e in h et a lg em een . D e z o rg v o or h et g eeste lij k g eh alt e v a n h et p ro te sta n tis m e h eeft A rja n v o ortd u re n d ben ad ru kt b ij d e v e le g esp re kke n d ie h ij in d e a fg elo p en ja re n in e n b u it e n h et v e rb an d v a n d e g en era le s y n od e g evo erd h eeft o ve r d e v e rn ie u w in g v a n d e P ro te sta n ts e K erk i n N ed erla n d i n h et k a d er va n h aar t o eko m stv is ie Ô K erk o p w eg n aar 2 0 25Õ. D aaro m i s d it b oek n ie t a lle en e en a fs c h eid sb oek v o or A rja n , m aar o ok e en b oek v o or d e k e rk d ie h em l ie f i s . D aaro m h eeft d e r e d actie e rv o or g eko ze n o m d it b oek o ok t o e� g an ke lij k t e m ake n v o or g en te re sse erd e l e d en v a n d e k e rk . N aast d e a rtik e le n b eva t d it a fs c h eid sb oek o ok e en s e rie in te r� v ie w s. E e n d iv e rs e g ro ep v a n e lf m en se n d ie o p e en o f a n dere m a� n ie r b etro kke n z ij n b ij d e P ro te sta n ts e K erk , i s g evra ag d h oe z ij d e to eko m st v a n d e k e rk z ie n , w at v o or h en d e b lij v e n de w aard e is v a n p ro te sta n tis m e e n h oe z ij h un w erk c o m bin ere n m et p ers o on � lij k g elo o f. T o t d e g en te rv ie w den b eh ore n p re d ik a n te n , m aar o ok ou d�p re m ie r J a n P e te r B alk e n en de, N PO �v o orz it te r H en k H ag oort, m an ag em en te x p ert B en T ig gela ar, b is sc h op G era rd d e K o rte e n d e b eke n de E n gels e t h eo lo og T o m W rig h t. D e i n te rv ie w s z ij n g ed aan d oor N ed erla n ds D agb la d�jo u rn alis t e n p re d ik a n t D ic k S ch in ke ls � W OO RD V O O RA F | 5
hoek. H et a fs lu it e n de t w aalf d e e n o m va n grij k ste in te rv ie w m et A rja n P la is ie r d eed h ij s a m en m et D an i l G illis se n , a d ju nct�h oo fd � re d acte u r v a n h et N ed erla n ds D agb la d. H et is o p va lle n d h oe v e r� s c h ille n d d e g esp re kke n u it p akte n , t e rw ij l a lle g en te rv ie w den g ro sso m od o d eze lf d e v ra g en k re g en v o org ele g d . N g o p va lle n der is e ch te r d at d e g en te rv ie w den in a n tw oord o p d e u it d ag in gen va n d eze t ij d g ro fw eg d eze lf d e r ic h tin gen w ij z e n . In e en t ij d v a n krim p e n k e rk ve rla tin g b lij k e n d eze g esp re ksp artn ers v e rra sse n d hoop vo l Ð o ve r d e t o eko m st v a n d e k e rk e n v o ora l o ve r d e t o eko m st v a n h et c h ris te lij k g elo o f. D e r e d actie w il a lle n d ie o p d e e en o f a n dere w ij z e e en b ij d ra g e h eb ben g ele ve rd b ij h et t o t s ta n d k o m en v a n d it b oek, h arte lij k d an ke n . I n h et b ij z o n der g eld t d it v o or d e D ie n ste n org an is a tie v a n d e P ro te sta n ts e K erk i n N ed erla n d, d e I .S t. t e A ., d e M aats c h ap pij v a n W els ta n d, d e S tic h tin g A an pakke n e n d e S tic h tin g Z o n ne� w eeld e. D it g eld t o ok A rje n v a n T rig t v a n U it g eve rij B oeke n ce n � tru m , d ie d e u it g ave v a n h et b oek m ed e m og elij k h eeft g em aakt e n h et N ed erla n ds D agb la d dat d e i n te rv ie w s g efa cilit e erd h eeft . W ij s p re ke n d e h oop u it d at d it b oek b ij m ag d ra g en a an d e o p � bou w v a n h et l ic h aam v a n C hris tu s i n o n s l a n d e n i n h et b ij z o n der va n d e p ro te sta n ts e t ra d it ie . A an C hris tu s, h et h oo fd v a n d e k e rk , zij a lle e er! T e n s lo tte : d e r e d actie h eeft A ndr T ro ost g evra ag d o m e en l ie d t e m ake n b ij h et a fs c h eid v a n A rja n P la is ie r, e n z ic h d aarb ij t e la te n in sp ir e re n d oor d e b elij d en is v a n P a sc a l, d ie n a z ij n d ood in z ij n m an te l w erd g evo n den . U v in dt d it l ie d v a n A ndr T ro ost, a ls e en p otis c h e v e rw oord in g v a n d e t h eo lo g ie v a n A rja n , n a h et h oo fd � stu k o ve r z ij n t h eo lo g is c h e b io g ra fie i n d it b oek. D e r e d actie 6 | W AAR E EN W OO RD I S
In ho ud 1. Th eo lo g is c h e b io g ra fie v a n A rja n P la is ie r 9 Sja ak v a n Õ t K ru is ◼ In te rv ie w m et K arin v a n d en B ro ek e 21 ◼ In te rv ie w m et H aaije F een str a 27 2 . His to ris c h e l ij n en n aar h et p ro te sta n tis m e 33 G eo rg e H arin ck ◼ In te rv ie w m et W ille m M aarte n D ek ker 43 3. Fu ndam en te le f ilo so fis c h �t h eo lo g is c h e l ij n en i n d e 50 o n tw ik ke lin g v a n h et b ela n g v a n p ers o on lij k g elo o f b in nen h et p ro te sta n tis m e Bra m v a n d e B eek ◼ In te rv ie w m et G era rd d e K orte 61 ◼ In te rv ie w m et T om W rig h t 69 4. D e t h eo lo g is c h e b ete ke n is v a n h et p ro te sta n tis m e 75 K ees v a n d er K o oi ◼ In te rv ie w m et B en T ig gela ar 87 ◼ In te rv ie w m et J a n tin e V een hof 93 5. De r is k a n te s p ir it u alit e it v a n h et p ro te sta n tis m e 98 G ove rt B u ij s 7
◼In te rv ie w m et J a n P ete r B alk en en de 111 ◼ In te rv ie w m et H en k H agoort 117 6 . O ve r d e b lij v e n de m aats c h ap pelij k e b ete ke n is v a n 12 2 h et c h ris te lij k g elo o f i n N ed erla n d So ph ie v a n B ij s te rv e ld ◼ In te rv ie w m et M ose s A la gb e 13 1 ◼ In te rv ie w m et J a n tin e N ie ro p 13 7 7. Pro te sta n tis m e i n e en i n te rn atio n ale c o n te x t 14 3 Bas P la is ie r 8 . Ty p is c h p ro te sta n ts . Z o eke n n aar d e r o d e d ra ad i n 15 5 d e i n te rv ie w s Ren d e R eu ve r e n H erb ert W ev e rs ◼ In te rv ie w m et A rja n P la is ie r 16 7 Lij s t v a n p u blic a tie s v a n A rja n P la is ie r 18 1 Pe rs o n alia 18 7 8
1Theo lo g is ch e b io g ra fie v an A rja n P la is ie r Sja ak v a n Õ t K ru is I n d eze t h eo lo g is c h e b io g ra fie w ille n w e o p h et s p oor k o m en v a n d e g ro n dlij n en in d e t h eo lo g is c h e b ij d ra g e v a n A rja n P la is ie r a an ke rk e n t h eo lo g ie . Ô K erk e n t h eo lo g ie Õ: i n d ie v o lg ord e. D e t h eo lo g ie e n h et t h eo lo g is e re n s ta an b ij h em i n d ie n st v a n d e k e rk . V oor e en g ro ot d eel h eeft d at t e m ake n m et h et a m bt d at h ij d e l a ats te j a re n h eeft b ekle ed . M et o p ze t g eb ru ik ik h et w oord Ôa m btÕ, w an t z o h eeft h ij d e f u nctie v a n s c rib a v a n af h et a lle re ers te b eg in g ezie n en b e/g ele efd . V oor A rja n w as h et s c rib aat e en a m bt w aarto e h ij z ic h g ero ep en w is t e n n ie t e en f u nctie d ie h ij b eg eerd e, l a at s ta an d at h ij h et z o u zie n a ls d e h oog st b ere ik b are p osit ie in h et m an ag em en t v a n d e ke rk . B estu ur e n m an ag em en t z ie t h ij e erd er a ls n ood za ke lij k k w aad d an a ls n a t e j a g en p osit ie s i n h et l e ve n . D at d e s c rib a e en b estu urlij k e s le u te lp osit ie b in nen d e k e rk v e rv u lt , w as v o or A rja n eerd er e en n ood ged w on gen a sp ect v a n d ie f u nctie . H et a m bt v a n sc rib a v a n d e l a n delij k e k e rk l a g v o or h em i n h et v e rle n gd e v a n h et a m bt v a n p re d ik a n t. H ij i s e en ve rb i d iv in i m in is te r e n d aaro m v r� g an ger. E n d ie v o org aat, m aar o ok i e m an d d ie v o ora an g aat e n d e w eg w ij s t. V oora l i n d at Ô e en w eg w ij z e r z ij n Õ l a g e n l ig t z ij n h art . V an e en g em een te avo n d w aar h ij m och t u it le g gen w aar h et va n daag d e d ag in d e k e rk o ve r g aat, k w am h ij s te eva st m et n ie u w e e n erg ie e n n ie u w e la n t e ru g. W el v e rb aasd e h et h em h oe b esm uik t e r v a ak o ok i n d e k e rk o p a lle n iv e a u s o ve r g elo o f e n g e� lo ve n w ord t g esp ro ke n . G ra ag g af h ij d an e en f lin ke r u k a an d e gra u w slu ie r d ie d aarb ij o ve r m en se n l i g t. A ls e r d an i n z o Õn g esp re k h erk e n nin g o n ts to n d e n e en h ern ie u w d b ese f v a n d e k ra ch t e n d e rij k d om v a n h et c h ris te lij k g elo o f, k o n h ij d ag en t e re n o p d e i n sp i� T H EO LO GIS CH E B IO GRA FIE V A N A RJA N P LA IS IE R | 9
ra tie d ie h ij u it z o Õn g esp re k p u tte . D aarm ee z it te n w e d an a l d ir e ct in e en v a n d e w eze n lij k e k e n m erk e n v a n d e t h eo lo g is c h e o ve rtu i� g in g v a n A rja n . O nb eko m merd s p re ke n o v e r G od A rja n w en st o n beko m merd o ve r G od t e s p re ke n . D aarin h eeft h ij z ic h s te ed s o n ve rz e tte lij k g eto on d. O f h et n u g aat o m d is c u ssie s tij d en s d e g en era le s y n od e, in b ele id sd ocu m en te n o f in b ij v o or� b eeld e en v is ie n ota : d e k e rk b re n gt G od t e r s p ra ke e n d oet d at o n beko m merd , z o n der d at s p re ke n a l b ij v o orb aat t e p ro b le m ati� s e re n , la at s ta an z ic h d aarv o or t e v e ro n ts c h uld ig en . E e n k e rk d ie u it v e rle g en heid o ve r G od v lu ch t in w elg em een de b u rg erlij k e o f alg em een m en se lij k e u it s p ra ke n e n o p ro ep en , k a n e r b ete r h et zw ij g en t o e d oen . D it b ete ke n t g een sz in s d at e r g een o og is v o or d e v e ra n derd e co n te x t v a n h et s p re ke n o ve r G od . In te g en deel! M aar a ls d e h er� m en eu tie k e en h an dig f o efje w ord t o m h et e ig en lij k e s p re ke n o ve r G od n ie t a an d e o rd e t e h oeve n s te lle n , d an h aakt h ij a f. H ij h eeft ju is t v o or d it s o ort t h eo lo g is c h e s lu ip w eg getje s e en z e sd e z in tu ig o n tw ik ke ld . B ete ke n t d it n u d at h et e r n ie t t o e d oet w at d e i n hou d i s v a n h et g elo vig s p re ke n o ve r G od , a ls e r t e n m in ste m aar g esp ro ke n w ord t? H et s p re ke n v a n d e k e rk a ls e en o b lig ate a an gele g en heid ? In d at g eva l m aakt h et im mers n ie t u it h oe e r w ord t g esp ro ke n , z o la n g er m aar w ord t g esp ro ke n . H et s p re ke n v a n d e k e rk is e ch te r n ie t h et r e cit e re n v a n t ij d lo ze w aarh ed en , d ie a ls m an tra Õs w ord en h er� h aald o m d e a an ve ch tin g e n t w ij f e l v a n h et lij f t e h ou den . H et sp re ke n v a n d e k e rk i s e en g lo ed vo l g eb eu re n , v o l p assie . H et g aat d an o ok o ve r e en G od d ie z ic h i n e en n ie t t e b eva tte n r ij k d om a an o n s b eke n dm aakt. ÔM ij n b eke r v lo eit o ve r,Õ z e g t d e d ic h te r v a n Psa lm 2 3. B ij d e l e ve n de r e a lit e it v a n G od p ast g een b en ep en heid o f z u in ig h eid : m et d u nne l ip pen s p re ke n o ve r h et h eil. G od s c h en kt zic h ze lf g eh eel, i n z ij n o ve rs te lp en de r ij k d om . H et g etu ig en is v a n d e k e rk i s e en t e ke n v a n d ie o ve rw eld ig en de g ave . I n d ie G od g elo � ve n i s n ie t e en u it h et h oo fd g ele erd l e sje , m aar i s e en d ie p e, a lle s� b ep ale n de d riv e . Ik g eb ru ik m et o p ze t d it E n gels e w oord , o m dat h et i n A rja n s t h eo lo g is c h s p re ke n v o ortd u re n d o p doem t. 10 | W AAR E EN W OO RD I S
Bij n a z o u i k h ie r s c h rij v e n : h et g aat A rja n Ô n ie t o m d e l e er, m aar o m d e H eerÕ, h et a d ag iu m v a n d e z o g en aam de e th is c h e t h eo lo g ie . ÔB ij n aÕ, w an t i n d e o p tie k v a n A rja n i s e r i n o n ze t ij d e en o ve rd re ve n a lle rg is c h e h ou din g t e n o p zic h te v a n d e l e er. A ls o f d e k e rk z o n der d og m a z o u k u nnen e n a ls o f d e c ris is v a n d e k e rk h et g evo lg z o u zij n v a n e en a l t e ij v e rig z ic h b ezig h ou den m et d e g elo o fs le er. M aar d e in ze t v a n d e e th is c h e t h eo lo g ie is w el d eg elij k d ie v a n A rja n . H et t h em a v a n d ie t h eo lo g ie is d aarb ij t o ep asb aar o p t a l va n t e rre in en : d at v a n d e k e rk o rd e, d at v a n i n stit u tio n ele r e g elg e� vin g , m aar o ok o p d at v a n h oog d ra ve n d t h eo lo g is c h v e rto on . A ls in stit u tie s, k e rk e lij k e r e g elg evin g o f z e lf s d e t h eo lo g ie n ie t m eer d oen w at z e m oete n d oen , n am elij k m en se n o p h et s p oor z e tte n va n h et h eil, z ij n z e n ie t l a n ger r e le va n t e n k u nnen z e b ete r g en e� g eerd w ord en . Th eo lo g ie d ie h et s p re ke n v a n G od a ls e en o n m og elij k h eid b e� sc h ou w t in o n ze h ed en daag se c o n te x t, z ie t h ij a ls e en v o rm v a n Se lb sts ku la ris ie ru ng,e n d aar d ie n t d e k e rk s te vig a fs ta n d v a n t e n em en . H ie r lig t m ij n s in zie n s e en v a n d e s p it s e n v a n d e t h eo lo g is c h e in ze t v a n A rja n , z o n ie t d s p it s . H et i s n ie t m oeilij k o m o p d it p u nt zij n i r rit a tie t e w ekke n . B ij h et Ô o n beko m merd o ve r G od s p re ke n Õ h oort n og e en a sp ect. S p re ke n o ve r G od i s s p re ke n i n p osit ie ve t e rm en . E r i s e en s tro m in g in d e t h eo lo g ie d ie v a n m en in g i s d at G od z o g ro ot i s , d at o ve r H em a lle en i n n eg atie ve t e rm en k a n w ord en g esp ro ke n . G od i s n ie t t e k e n nen , i s n ie t t e d oorg ro n den , e t c e te ra . A ls d at v e rv o lg en s w ord t geko p peld a an d e v e rm een de ( p ost)m od ern e v e rle g en heid in r e � la tie t o t h et s p re ke n o ve r G od , is ie d er s p re ke n o ve r G od in f e it e o n m og elij k g ew ord en . O p d it p u nt v e rw ij s t A rja n r e g elm atig n aar d e k e rk . A ls w e o ve r G od w ille n s p re ke n , b eg in nen w e n ie t b ij n ul. E r is e en g em een � sc h ap d ie d e e eu w en d oor w oord en m et z ic h m eed ra ag t, d ie w oor� d en s p elt e n e r h et g eh eim v a n G od s s p re ke n in o n td ekt. In d it k a d er w ord t i n d e n ota Ô S p re ke n o ve r G od Õ A ugu stin us g ecit e erd : W ij k w am en e ch te r o ok i n a an ra kin g , H eer, m et m en se n d ie t o t U b ad en . V an h en le erd en w ij Ð t e rw ij l w e p ro b eerd en d aar ie ts v a n t e b eg rij p en Ð d at U e en g ro ot e n m ach tig ie � T H EO LO GIS CH E B IO GRA FIE V A N A RJA N P LA IS IE R | 11
man d w as, i n s ta at o m o n s t e v e rh ore n e n t e h ulp t e k o m en (É ) ( B elij d en is se n ) M eerv o ud ig s p re ke n H et i s n ie t v o or n ie ts d at A rja n i n z ij n b oek O ve rv lo ed e n O ve rg ave G od s o p en barin g o p v e rs c h ille n de m an ie re n a an d e o rd e s te lt . O ok d aarm ee w il h ij d e p ostm od ern e k rit ie k v e rd is co n te re n , i n d it g eva l m et b etre kkin g t o t d e u nif o rm it e it . A ls o f d e w erk e lij k h eid z ic h sle ch ts o p n u nif o rm e w ij z e la at b esc h rij v e n . W ie d at to ch pro b eert ( e n w ie g oed l u is te rt, h oort h ie r A rja n s k rit ie k o p d e n a� tu urw ete n sc h ap pelij k e w erk e lij k h eid so p va ttin g), re d u ce ert d e w erk e lij k h eid e n d en kt d aarm ee t e s m al e n t e z u in ig . G od s o p en � barin g i s t e g ro ot o m i n n p ers p ectie f t e v a n gen . B ove n die n g aat h et b ij G od in z ij n o p en barin g n ie t o ve r e en sta tis c h e f ig u ur ( d e o n bew og en b ew eg er u it d e G rie kse f ilo so fie ), m aar o m e en b ew og en G od . E e n G od v o l p assie e n b ew og en heid . Ee n G od d ie t o orn t, d ie ja lo ers is e t c e te ra . D eze G od h eeft h et Ð i n d e w oord en v a n G eza n g 3 6 2:2 Ð Ô g ew aag d o n ze h an d t e v ra � g en Õ. H ij k o m t n ie t t o t o n s in e en v lo ed v a n w oord en . H ij k o m t z e lf , a ls h et W oord : H ij g eeft z ic h ze lf i n J e zu s C hris tu s. G od d ie z ic h ze lf g eeft , d at i s o ve rv lo ed e n o ve rg ave , d ie z ic h tb aar e n t a stb aar w ord t in b ro od e n w ij n . W ie z ic h o ve rg eeft a an d eze G od , k o m t i n a an ra kin g m et o n ge� ke n de o ve rv lo ed . D eze G od i s d u s t e e rv a re n , H ij i s t e p ro eve n , t e s m ake n . D ie b ij n a l ij f e lij k e o m sc h rij v in g v a n G od , a ls e en t e k e n nen e n t e e rv a re n P e rs o on d ie e en r e la tie m et o n s a an gaat, i s n ie t d e e n ig e om sc h rij v in g. E r i s o ok o og v o or e en b en ad erin g v a n G od d ie m eer a lg em een is : G od a ls d ra g en de g ro n d v a n o n s b esta an , a ls w eer� g la n s v a n h et a an gezic h t v a n d e a n der, a ls o n ve rm oed e s c h oon � h eid in d e o n s o m rin gen de n atu ur. D ie t w ee m an ie re n o m o ve r G od t e s p re ke n v o ork o m en d at e r o p e en m an ie r o ve r G od w ord t g esp ro ke n w aarin H ij w ord t v a stg ele g d , g efix e erd . T e g elij k e rtij d w ord t e rv o or g ew aakt o m z o o ve r G od t e s p re ke n d at H ij s le ch ts e en s y n on ie m w ord t v o or Ô H et G oed eÕ: e en Ô I e ts Õ w aar g een r e la tie m ee m og elij k i s , d ie n ie t b ij n am e r o ep t e n n ie t k a n w ord en a an � gero ep en . 12 | W AAR E EN W OO RD I S