Het menselijk lichaam - 50 dingen die je moet weten

10-05-17 12:14 KOKT_1701_50dingen_HetMenselijkLichaam_OS.indd 1 J E  \r \f \f \n J E  Ontdek en begrijp hoe je kunt bewegen, horen,ademen, groeien… en nog veel meer. Dit informatieve boek staat vol met foto’s, schema’s, lijstjes en weetjes en is daarmee een perfecte introductie op het menselijk lichaam. ANGELA RO Y S T ON HET MENSELIJK LICHA AM 50 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 13 Nagelriem Nieuwe nagel groeit hier Vet Bot Nagel HOE NA GELS GROEIEN Vingernagels groeien ongeveer 2,5 millimeter per maand. Onder de nagelriem (de dikkere huid aan de onderkant van de nagel) groeien nieuwe nagelcellen. Als de nagel groeit, worden de oudere nagelcellen in de richting van het uiteinde van de nagel geduwd. Hoe langer de vinger, hoe sneller de nagel groeit. Daarom groeit de nagel aan je middelvinger altijd het snelst en die aan je pink het langzaamst. JE NA GELS KNIPPEN Als je je nagels niet knipt, zullen ze barsten en afbreken. Het is dan ook beter om de witte rand ervan goed kort en glad te houden. Een nagel bestaat uit dode cellen en daarom doet het afknippen geen pijn. Let er wel op dat je niet in het roze gedeelte van je nagel knipt, want dan bezeer je de huid die eronder zit. Huidlagen 13 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 12 Veel mannen worden langzaam maar zeker kaal, wanneer ze ouder worden. Een deel van de haarzakjes functioneert dan niet meer, het haar aan de bovenkant van het hoofd dunt uit of verdwijnt helemaal. Er zijn ook mensen die hun haar verliezen als gevolg van een behandeling voor kanker of door andere medische aandoeningen. Daarna gaat het haar vaak weer groeien. DIK HAAR W ORDEND HAAR Kale plek schedel Verouderend haarzakje Haarzakje Elke haar op je hoofd groeit een aantal jaren, tot zijn haarzakje geen nieuw haar meer voortbrengt. De oude haar valt uit, waarna het haarzakje een paar maanden inactief is voor er weer een nieuwe haar uit groeit. De meeste mensen kunnen hun haar niet langer dan een meter laten groeien voordat hun haarzakjes inactief worden. Dunnere haren Talgkliertje Kleine bloedvaatjes Volle haargroei Schedel De haren op je hoofd groeien ongeveer 1 centimeter per maand. 5 Overal op je huid groeien kleine haartjes, behalve op je handpalmen, je voetzolen en je lippen. Het haar op je hoofd groeit het snelst en wordt het langst. Daar beschermt het je schedel 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 11 Lichaamstemperatuur van de mens Fahrenheit De haren op je huid warmen je op, je zweetklieren koelen je af. De huid werkt eraan mee dat je lichaam een gelijkmatige temperatuur heeft en houdt. De meest comfortabele temperatuur voor je lichaam ligt rond de 37° Celsius. Als je te koud wordt, ga je rillen en krijg je kippenvel. Als je te warm wordt, TE K OUD Rillen wordt veroorzaakt door spieren die snel bewegen. Door die beweging ontstaat warmte, die via het bloed door je hele lichaam stroomt. Kippenvel doet zich voor wanneer kleine spiertjes bij de haarwortels ervoor zorgen dat je huidhaartjes rechtop gaan staan. Hierdoor wordt warmte beter vastgehouden, waardoor je opwarmt – net als vogels wanneer ze hun veren opzetten. TE W ARM Wanneer je lichaam te warm wordt, is het je huid die je redt. Je zweetkliertjes geven dan namelijk meer zweet af. Deze zoutige vloeistof drupt door de poriën op je huid, waar het vocht langzaam verdampt en je afkoelt. Tegelijkertijd zetten je bloedvaten uit, waardoor er meer bloed naar je huidoppervlak stroomt, waar het afkoelt. Celsius Gevaarlijk koud Gevaarlijk heet 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 10 Harde, dode huidcellen Melanine Talgklier Epidermis De stralen van de zon kunnen je huid beschadigen. De huid heeft daartegen melanine als bescherming. Deze stof absorbeert de schadelijke zonnestralen. Hoe meer melanine je huid bevat, hoe beter je beschermd bent. Mensen met een lichte huid hebben zelf minder melanine en moeten zich daarom insmeren met een sterkere zonnebrandcrème dan mensen met een donkerder huid. Vetlaag Bloedvaten bepaalt welke kleur je huid heeft. Hoe meer melanine, hoe donkerder je huid. Wanneer je huid veel zon krijgt, maakt hij meer melanine aan, waardoor je bruiner wordt. Sommige mensen hebben plekjes met extra veel melanine, die we sproeten noemen. M E L A N I N E Een vierkante centi-meter van de epidermis bevat:15 HAREN 500,000 AFS TERVENDE C ELLEN De stof Huidoppervlak Dermis Na ongeveer een maand worden huidcellen vervangen. 1 cm² De onderste laag van de huid is de dermis. Deze zit vol haarwortels, zweetklieren, bloedvaten en zenuwen. De dermis wordt beschermd door de bovenste laag van de huid: de epidermis. De cellen die aan de buitenkant van de epidermis zitten, vallen eraf en worden vervangen door nieuwe cellen die er al onder 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 9 bestaan uit deze stof. Vrouwen hebben net zo veel haar op hun lichaam als mannen. De huidhaartjes van mannen zijn alleen vaak langer en dikker. KLEUR V AN JE NAGELS Een nagel is roze op plaatsen waar hij aan de huid eronder vastzit en wit waar hij er van loskomt. De kleur van je haar, je ogen en je huid hangt af van de hoeveelheid melanine die ze bevatten. Ook de hoorns en hoeven van dieren . FEITEN O VER DE BUITENKANT OPGEBOUWD UIT KERA TINE Haren en nagels en de bovenste huidlaag bestaan deels uit K E R A T I N E De huid op je vingertoppen heeft een patroon van lussen en spiralen. Ieder mens heeft daardoor eigen, unieke vingerafdrukken. JE ZWEET W A T AF Gewoonlijk merk je niet dat je zweet, behalve als je het heel warm hebt. Toch bevat je huid zo’n 2.500.000 zweetklieren, die constant zweet afscheiden. Zweet smaakt zout omdat het afvalstoffen bevat, waaronder zout. 2 HUIDLA GEN bedekken het grootste deel van je lichaam, de dermis en de epidermis (zie blz. 10)bevindt zich op je minstens 5 millimeter dik. NA GELS zijn hard en plat (zie blz. 13). 9 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 8 bevindt zich op je oogleden. De huid is daar maar 1 tot 2 millimeter dik. zijn te vinden over bijna je hele lichaam. Je lippen en zondering. Zweet helpt je lichaam om koel te blijven (zie blz. 11). DE BUITENKANT V AN op je hoofd groeit het snelst (zie De huid is een dunne, harde laag die het grootste deel van je lichaam bedekt. Hij beschermt je binnenkant zo tegen de buitenwereld. Je huid dere schadelijke dingen je lichaam binnenkomen, via andere plaatsen dan je neus, je mond en andere plekken waar geen huid zit. De huid is elastisch – hij rekt mee wanneer je beweegt en springt daarna weer terug Een groot deel van de binnenkant van je lichaam – zoals je maag en je longen – wordt bedekt door een laagje slijm. Je huid is op deze manier waterdicht om te voorkomen dat je lichaam aan de binnenkant uitdroogt. 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 7 omgeeft de cel, die gevuld is met cytoplasma. In het cytoplasma drijven de organellen van de cel. Net als de organen van een lichaam heeft elk soort organel een eigen functie. Voorbeelden van organellen zijn:• de celkern• mitochondriën• vacuolen• lysosomen• het endoplasmatisch reticulum• ribosomen Mitochondriën produceren energie. Lysosomen breken afvalstoffen af. Vacuolenvervoeren voedsel de cel in en uit. Ribosomen maken proteïnen aan. Het endoplasmatisch reticulum maakt stoffen aan en vervoert ze. M E M B R A A N De celkernbevat DNA (zie blz. 73) en geeft opdrachten aan de andere onderdelen van de cel. Het 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 6 Een menselijke cel bestaat uit cytoplasma in een omhulsel, het membraan. De organellen, de onderdelen van de cel (zoals de Ribosomen maken proteïnen aan. Cytoplasmabestaat grotendeels uit water. Het membraanbeschermt de cel. Cellen zijn zo klein dat je een vergrootglas of zelfs een sterke microscoop nodig hebt om ze te kunnen zien. Sommige van de kleinste cellen bevinden zich in de hersenen. Ze zijn 0,004 millimeter groot, wat erop neerkomt dat er zo’n 300 in de punt achter deze zin zouden passen. DE OMV ANG V AN EEN CEL Het menselijk lichaam bestaat uit 37.000.000.000.000 microscopisch kleine cellen. Een mens komt voort uit 1 cel, die zich steeds weer deelt en deelt en zo uiteindelijk de diverse delen van het lichaam vormt. Elk deel ten cellen waaruit het opgebouwd is. Het hart bestaat bijvoorbeeld CELLEN W ORDEN VER V ANGEN Je lichaam maakt voortdurend nieuwe cellen aan. Zolang je nog groeit, worden er cellen gemaakt om je groter te maken. Maar ook wanneer je volwassen bent, maakt je lichaam elke seconde miljoenen nieuwe cellen aan. Het lichaam doet dat om oude cellen, die versleten of afgestorven zijn, te vervangen. De cellen aan de binnenkant van je darmen blijven bij-voorbeeld maar een paar dagen in leven voordat ze afsterven en weer ver-vangen moeten worden. Aan de andere kant worden hersen- of hartcellen bijna nooit vervangen. Ze gaan je hele leven mee, dus zorg goed voor ze! 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 5 5 dat samenwerkt om je in leven en actief te houden. Verschillende LICHAMEN DIE Een baby ontwikkelt zich uit een enkele bevruchte eicel. Je lichaam groeit en verandert vervolgens je hele leven door. HET Je nieren halen afval en overtollig water uit je bloed. Zo ontstaat urine. Urine druppelt omlaag in de blaas. V OEDSEL EN SPIJS VERTERING Het spijsverteringsstelsel breekt het voedingsstoffen uit die je lichaam gete houden en je gezond te laten Het hart, het bloed en de bloedvaten vormen samen het transportsysteem van het lichaam. Ze transporteren zuurstof, voedsel 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 4 Lucht komt in je longen terecht, waar de zuurstof uit de lucht in je bloed opgenomen wordt. KANT V AN HET Je huid, haar ennagels beschermen je lichaam tegen de buitenwereld en helpen het om op de juiste temperatuur Je botten vormen samen je skelet, dat je organen op hun plek houdt en beschermt. Je spieren zorgen ervoor dat je botten kunnen bewegen. HET ZENUW- Het zenuwstelsel bestaat uit de hersenen, de zenuwen en de zintuigen. De hersenen zijn het besturingscentrum van het lichaam 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 3 Sapaanval V OEDING EN SPIJS VERTERING Verslik je niet! Water naar binnen, water W OORDENLIJST 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 2 Wat is geluid? Wat een geur! DE BUITENKANT V AN HET © 2017 Uitgeverij Callenbachin de Woordenlijst op blz. 78. 15-05-17 15:28 01-15 50 dingen menselijk lichaam.indd 1 door Angela Royston LICHA AM HET DINGEN DIE JE MOET 10-05-17 12:14 KOKT_1701_50dingen_HetMenselijkLichaam_OS.indd 1 J E  \r \f \f \n J E  Ontdek en begrijp hoe je kunt bewegen, horen,ademen, groeien… en nog veel meer. Dit informatieve boek staat vol met foto’s, schema’s, lijstjes en weetjes en is daarmee een perfecte introductie op het menselijk lichaam. ANGELA RO Y S T ON HET MENSELIJK LICHA AM 50